Fnfsc fnst org

 71

Əgər radio ya telestansiyada işləyirsinizsə, müsahibə alacaq adamin 

radio  ya  telemüsahibə  vermək  istədiyini  öyrənin.  Yaxşi  olar  ki,  müsa-

hibə  üçün  seçdiyiniz  adam  utancaqdir,  sakitdir  yoxsa  çox  danişandirmi.

Etibarı  əldə  etmək

Bəzən  ekspertlərin  etibarini  qazanmaq  çətin  olur.  Məsələn,  bəzi  alim 

belə  hesab  edə  bilər  ki,  jurnalistlər  “həmişə  nəyisə  təhrif  edirlər” 

ya  hər  şeyi  həddindən  artiq  sadələşdirirlər  və  yaxud,  onlarin  detalli 

araşdirmalarindan  bir  şey  anlayan  deyillər.  Düzdür  alimlər  bir  çox  vax-

tdir  ki  araşdirma  fəaliyyətinə  qoşulmuşlar  və  cavab  vermədən  əvvəl, 

bir  qayda  olaraq,  ehtiyat  edirlər.  O  da  doğrudur  ki,  onlar  bir  çox 

hallarda  tələsirlər,  daima  cavab  axtarişindadirlar  və  oxuyucuya  əhvalati 

izah  etməyə  çalişirlar.

Bu  cür  gərginlik  təbiidir,  ancaq  onu  yenmək  mümkündür.  Səbir 

və  əməklə,  jurnalistlər  ekspertlərin  etimadini  qazana  bilərlər.  İlk  ad-

dim  müsahibəyə  hazirlanmaqdir.  Məsələni  laziminca  öyrənməsək,  mən-

bə  bunu  dərhal  anlayacaqdir.  Ən  əhəmiyyətli  suallarin  nüsxəsini  tərt-

ib  edin.  Müzakirə  edəcəyiniz  məsələni  öyrənin.  Müsahibəni  almağa 

gedərkən,  danişacaqlarinizi  müsahibə  zamani  tapacağinizi  düşünməyin. 

Əhəmiyyətsiz  məsələlərə  vaxtınızı  itirməyin  məsələn,  özünüzün  də 

cavab  verə  biləcəyiniz,  internetdə  tapa  biləcəyiniz,  kitabxana  da  və 

başqa  yerlərdə  əldə  edə  biləcəyiniz  şeylər.

Biznesdə  fəaliyyət  göstərən  insanlardan  müsahibə  aldiqda  bilin  ki, 

onlar  çox  məşğuldurlar  və  “sizin  şirkət  nəyi  istehsal  edir”  kimi  ümu-

mi  suallara  cavab  verməyə  vaxt  itirə  bilməzlər.  Siz  “ev  tapşiriğinizi” 

artiq  hazirlamiş  olmalisiniz,  şirkətin  nəyi  istehsal  etdiyini  bilməlisiniz, 

biznesə  hansi  vaxtdan  qoşulmasindan  xəbəriniz  olmalidir  və  s.

“Ev  tapşiriğini”  hazirlayan  jurnalist,  yaxşi  tə

əssürat  bağişlayir. 

Əgər  bir  jurnalist  cəmiyyət  üçün  dəqiq  və  detalli  məlumat  verməkdə 

ad-san  qazansa,  onun  üçün  qapilar  açilar:  başqa  ekspertlər  ona  mü-

sa-hibə  vermək  istəyərlər.

---

 72

Ancaq  bir  problem  daha  var.  Bəzi  ekspert,  siyasi  şərhçi  hesaba 

alinmaqla,  öz  adlarini  qəzetlərdə  görməkdən  çox  xoşlanirlar  və  jurnal-

istlərə  çox  kömək  edirlər.  Onlar  jurnalistlərə  maraqli  sitatlar  ötürürlər 

və  xəbəri  çox  gümrahlandirirlar;  beləliklə,  jurnalistlər  onlardan  tez-

tez  müsahibələr  alirlar.  Lakin  eyni  mənbəyə  həddindən  artiq  istinad 

etməyin  bir  nöqsani  var.  Eyni  fikirləri  təkrarlanmaq  təhlükəsi  yaranir. 

Tənbəllik  etməyin,  yeni  ekspertlər  axtarin.

Çağırış

Ekspertlərdən  müsahibə  alarkən  ən  çətini  onlarin  gündəlik  işlərinin 

bir  hissəsi  olan  jarqonlari  və  qarmaqarişiq  proseslərlə  prosedurlari 

anlamaqdir.  Belə  olduqda  Corc  Eliotun  cümləsini  xatirlayin  və  müti-

liklə  qəbul  edin:  “Cahillik  min  cür  ehtimala  imkan  verir”.  Texni-

ki  məsələlərin,  analogiyalarin  və  təşbehlərin  izahini  xahiş  etməkdən 

çəkinməyin.

Ekspertlərin  bir  çoxu  izahat  verməyi  çox  sevir.  Özünüzü,  bilmədi-

yiniz  halda,  bilrsiniz  kimi  göstərməyiniz  daha  pisdir.

Öyrəndiklərinizi  sərbəst  şəkildə  təkrarlayin  ya  yekunlaşdirin,  ek-

spertə  imkan  verin  ki  səhvlərinizi  düzəltsin.  Belə  müraciət  edin:  “icazə 

verin  məsələni  düzgün  qavradiğima  əmin  olun.  Siz  buyurdunuz  ki…” 

bu  size  əldə  etdiyiniz  məlumatin  düzgünlüyündə  əminlik  yaradacaqdir 

və,  ola  bilsin  ki,  ekspert  bu  məsələni  daha  da  genişləndirsin  və  daha 

aydin  izah  etsin.

Ondan  xahiş  edin  ki  danişdiqlari  barədə  fotoşəkillər,  vidyolar  və 

başqa  vasitələr  hazirlasin.  Müvəqqəti  olaraq  kopyalamaq  üçün  sizə 

verə  bilərmi,  soruşun.

Müsahibə  bitənə  qədər  izahatlar  və  açiqlamalar  almaq  üçün  yenə 

zəng  vura  bilərsinizmi,  sual  verin.  Başqa  mənbələrdən  istifadə  etməyi 

məsləhət  bilirmi,  soruşun.  Qohum  sahələr  üzrə  mütəxəssislər  bir  qayda 

olaraq  bir-birlərini  yaxşi  taniyirlar.

---

 73

Onların  kvalifikasiya  çalarları

Bu  işlə  bağli  qədim  bir  deyim  var  –siz  də  mənbələriniz  kimisiniz. 

Çalişin  bu  məsələdə  şərhçinin  kim  olacağini  müəyyən  edin.  Bu  pred-

meti  o  harda  öyrənmişdir  –  konfranslarda  iştirak  edibmi?  Materialiniz 

üçün  ən  əla  mənbə  kimdir?

Lakin  daima  yadinizda  olsun  ki,  müxtəlifcür  mənbələrdən  və 

məsləhətlər aldiğiniz ekspertlərin tərəf tutmalarini da nəzərə almalisiniz.

Bəzisi  öz  gündəmini  gizləmir  və  ola  bilsin  ki,  heç  də  üstü  örtülü 

olmadan  kiməsə  vəkillik  etsin.  Bu  pis  deyil,  ancaq  oxuculara  bunu 

izah  edin  və  qarşi  fikiri  də  təqdim  etməyə  çalişin.

Ekspertlərlə bağli ola bilsin ki məsələ bir o qədər də aydin olmasin. 

Bəzi  özəl  şirkətlərlə  əməkdaşliq  edir  və  yəqin  ki  onu  məhşurlaşdirmaq 

istəyir.  Vətəndaş  sektorunda  işlə  təmin  olunanlar  siyasi  partiyalarin 

gündəmini  reklam  edir  və  onlardan  bəzisinin  akademik  araşdirmalarini 

korporasiyalar  və  sənaye  maliyyələşdirir.  Məsələn,  American  Journal 

of  Public  Health  jurnali  (Jan.  2006)  təmbəki  sənayesinin  Almaniyada 

elmə  və  alimlərə  olan  təsirini  ifşa  etdi.  Təmbəki  sənayesi Almaniyanin 

elmi  və  ictimai  baxişina  ciddi  təsir  gösətrdi.  Elm  beş  kəlam  əsasinda 

saxtalaşdirildi:  sarsitmaq,  zəiflətmək,  diqqəti  yayindirmaq,  göz  yummaq 

və  manipulasiya.  PLoS  Medicin  tərəfindən  yayilmş  araşdirma  məlum 

etdi  ki  sənaye  tərəfindən  maliyyələşdirilən  araşdirmalar  şəkərlə  şirin-

ləşdirilmiş  içkilərin  istifadəsi  və  çəkinin  artmasi  məsələsi  üzrə  araşdir-

ma  işlərinin  axirina  çixdi.

Alimlər  məqalələri  yayaraq  araşdirmanin  nəticələrini  mətbuat  kon-

fransinda  ya  müsahibə  də  bəyan  etdikdə  onlarin  araşdirmasinin  necə 

maliyyələşdiyini  bilməyə  çalişin.  Oxucularin  bunu  bilməyə  hüquqlari 

vardir.

---