Fuad İskəndərov
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
yaş, təhsili orta, ixtisası zabit, neft sənayesi sahəsində işləyir, ailəli” deyə isnad edilən K.Lizqar həbs edildi. Elə həmin gün K.Lizqarın Qorçakovsk küçəsində 14 saylı evində axtarış aparan Çeka əməkdaşları, Petrosyan və Vikentyev aşağıdakıları götürürlər: 21 min rubl pul, 2 brilyanth boyunbağı, 1 ədəd qızıl boyunbağı, gümüş kəmər və xəncər, 12 ədəd gümüş giliz, 3 ədəd metal saat, qızıl sancaq 5 daşla, 1 ədəd qızıl boyunbağı, 1 ədəd qızıl qolbağ, 1 ədəd gümüş pul qabı, 1 ədəd almazla işlənmiş qızıl xaç, ftıtlyarda gümüş qələm və karandaşlar, gümüş çaynik və 11 ədəd qaşıq, gümüş desert qaşığı 11 ədəd, gümüş bıçaq və çəngəllər və s. Müstəntiq Qubinin tərtib etdiyi anketdə o, belə təqdim olunurdu “ictimai mənşəyinə görə mülkədar olan, kommersiya müəssisəsində işləyən, ailəli, bitərəf, hazırkı vaxtda bolşeviklərin hakimiyyətini tanıyan, 1882-ci il təvəllüdlü, orta təhsilli, 1914-cü ilə qədər Bakıda və Vladiqafqazda mağazaları olan, 1914-cü ildə praporşik rütbəsi ilə orduya çağrılan 499-cu səhra hospitalının nəzarətçisi, Tiflis avtomobil komandasının poruçiki Lizqar Konstantin Nikolayeviç” 1917-ci ilin fevralına qədər Türküstanda xidmət edib. Xüsusi Zaqafqaziya komitəsində, yollar üzrə komissiyanın kargüzarı, yollar komissarlığında xüsusi tapşınqlar məmuru, 1918-ci ildən “Slavyan-rus cəmiyyəti”ndə. Torpaq nazirliyinin xüsusi tapşırıqlar üzrə məmuru, Azərbaycan Respublikasının ərzaq naziri, (Rılskinin kantorunda işləyib). Sona qədər oxumağa adamın nəfəsi çatmır. Nəhayət K.Lizqar dindirilir: Sual: “Slavyan-rus cəmiyyəti” siyasi sahədəki çıxışları ilə hansı məqsədlər güdürdü? Cavab: Bu suala “Slavyan-rus cəmiyyəti”nin 1918-ci ilin 10 dekabrında işlənib hazırlanmış və bizim siyasi fəaliyyətimizin əsasında duran bəyannamə cavab verə bilər. Sual: Bu bəyannaməni kim hazırlamışdı? Cavab: Viktor Viktoroviç Klenovski hazırlamış və təsdiq üçün M.N.Vinoqradov, V.V.Klenovski, V.K.Oloqrop, V.Krav- çenkov, S.M.Mixaylovdan və məndən ibarət olan “Slavyan-rus cəmiyyəti”nin rəyasət heyətinə təqdim etmişdi. 170 Sual: “Slavyan-rus cəmiyyəti”nin Könüllü ordu ilə əlaqəsi vardımı? Cavab: Könüllü ordu ilə siyasi əlaqə yox idi, ancaq oraya nümayəndələr göndərilmişdi ki, Könüllü ordu Bakıya hücum etməsin. Sual: “Slavyan-rus cəmiyyəti”nin ingilis komandanlığı ilə əlaqəsi vardımı və bunda hansı məqsədlər güdülürdü? Cavab: Əlaqə 1924-cü ilə qədər Azərbaycan hökumətinin Rusiyanın bütövlüyü çərçivəsində yaradılması sahəsində vardı. Sual: Zaxarvin və Kravçenkov cəmiyyətdə hansı işləri yerinə yetirirdilər? Cavab: Zaxarvin barəsində yalnız onu deyə bilərəm ki, o, cəmiyyətin katibi və Parlament üzvü idi, Kravçenkov parlament üzvü idi. Zaxarvinin siyasi fəaliyyəti barədə bilmirəm, Kravçenkov Könüllü ordunun ondan yayman hər hansı rusun hərbi sərha məhkəməsinə veriləcəyi barədəki əmrinə əhəmiyyət verməməyi məsləhət görürdü”. Bolşevik müstəntiqin diqqətindən heç nə yayınmırdı. O, ən kiçik, əhəmiyyətsiz sayılacaq detalları da işə əlavə edir və Cəmiyyətin antibolşevik fəali}^ətini bütün çılpaqlığı ilə sübuta yetirməyə çalışırdı. Əslində müttəhimin nəinki inkar etmədiyi, hətta tamamilə boynuna aldığı bir ittihamı əlavə dəlillərlə zənginləşdirilməsinə heç bir ehtiyac da yox idi. İstintaq üçün nə dərəcədə əhəmiyyətli olduğu bilinməyən, ancaq materiallara əlavə edilmiş sənədlərdən birində göstərilir ki, 10 dekabr 1918-ci ildə Himayə nazirliyi kargüzarlığmın kargüzarı Yevgeniya Ştamm “Slavyan-rub cəmiyyəti”nin üzvlüyünə qəbul olmaq barədə ərizə verib. Yəqin Lizqarın “ 1924-cü ilə qədər Azərbaycan hökumətinin Rusiyanın bütövlüyü çərçivəsində yaradılması” ifadəsi əziz oxucunun da diqqətindən yayınmadı. Bu ifadə açıq-aydın göstərir ki, Bakıda yerləşmiş müttəfiq qoşunlar komandanlığını da general Denikin, “Slavyan-ms cəmiyyəti” kimi Azərbaycanın müstəqilliyindən daha çox vahid, bölünməz Rusiya düşündürüb. Həmin planların həyata keçirilməsinə isə yalnız bolşeviklərin nəzərdə tutulan müdaxiləni dörd il tez reallaşdırmaları olub. Əslində nəticə 171 etibarı ilə Rusiya imperiyasının başqa formada bərpasına xidmət göstərən bolşeviklər mahiyyətcə rusiya millətçilərindən az fərqlənirdilər. Ən azı ona görə ki, hər iki qüvvə vaxtı ilə çar Rusiyasının tərkibində olmuş başqa xalqların müstəqil yaşamaq istəklərinə qarşı çıxırdılar. Ancaq hələlik yollar aynimışdı və bir-birinə düşmən kəsilmiş bu qüvvələr vahid məqsədə müxtəlif siyasət yeritməklə çatmaq məcburiyyətində idilər. Gələcək Rusiyanın qarşısıda hansı yarlığın, çar, yaxud bolşevik yarlığı asılması o qədər əhəmiyyəti deyildi. İndilik isə yollar ayıridığı və bolşeviklərin diktə etməsi səbəbindən K.Lizqar və cəmiyyətlə hansı şəkildəsə bağlı olan bütün şəxslər yoxlamalara, izlənmələrə məruz qalır, bölünməz Rusiya ideyasını bolşeviklərə qarşı mübarizə ilə eyniləşdirənlər isə dərhal həbs olunurdular. 9 dekabr 1918-ci ildə “Slavyan-rus cəmiyyəti”nin üzvlüyünə daxil olmaq barəsində ərizə yazan Kotilevski yalnız ona görə həbs edilməli idi ki, o, ərizəsində “mövcud siyasi vəziyyətlə əlaqədar tezislərlə tanış olduqdan” ifadəsi işlədib və onun namizədliyi V.Klenovski tərəfindən irəli sürülüb. Buna görə Kotilevski ərizəsinin arxasında Lizqann işi ilə əlaqədar həbs edilməlidir qeydi edilib. Cəmi iki həftədən az müddətdə istintaqı başa çatdıran müstəntiq belə bir Qərar çıxarır: “Mən FK-nm müstəntiqi Qubin 1920-ci il mayın 15-də əksinqilabi fəaliyyətdə ittiham olunan Lizqar və Kravçenkonun işlərinə baxaraq, müəyyən etdim: Azərbaycan Respublikasının keçmiş ərzaq naziri Kosnstantin Lizqar 1917-ci ildən özünün əksinqilabi fəaliyyətinə başlamış, Beynəlmiləlin yaxınlaşan təhlükəsinə qarşı 1918-ci ildə “Slavyan- rus cəmiyyəti”ni yaratmış və sədr kimi onun Sovet Rusiyasına qərşı fəal mübarizə sahəsindəki işinə rəhbərlik etmişdir. Bütöv, vahid, bölünməz Rusiyanın xilası uğrunda şüurlu mübarizədə Könüllü ordu, İngiltərə və Amerikanın nümayəndələri ilə əlaqəyə girmişdir. Özünün əksinqilabi ideyalarını geniş surətdə yaymaq üçün Lizqar qəzet nəşr etməyə başlamış və Könüllü ordunu, general Denikini, “Slavyan-rus cəmiyyəti”ni tənqid edən qəzetlərlə bolşeviklərlə mübarizə aparan bu şəxslərə qarşı tənqidi 172 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|