Fuad İskəndərov
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Daşnak gülləsinin qurbanı
fikirlər söyləməmək barədə danışıqlar apamıış, general Erdeli və Tomsonun yanına belə qəzetlərin bağlanması xahişi ilə getmişdir. Vasili Kravçenko “Slavyan-rus cəmiyyəti”nə 1918-ci il dekabr ayının 5-də daxil olmuşdur. Həmin il də Azərbaycan parlamentinə üzv seçilmiş və sovet qoşunlannın gəlişinə qədər orada qalmışdır. Parlamentdə özünün sağçı fikirlərini yayaraq “Slavyan-rus cəmiyyəti”nin bəyannaməsini tamamilə həyata keçirməyə çalışmışdır. Sovet hökuməti əleyhinə təbliğat aparmış və son ana qədər sovet hakimiyyətini və onun partiyasını soyğunçular kimi xarakterizə etmiş, Onüllü ordu və Müttəfiq qoşunları ilə əlaqə saxlamışdır. Qərar alıram: Lizqar ən ağır cəzaya layiq görülsün, Ki'avçenko müharibənin tam qurtarmasına qədər məcburi əmək evində saxlanılsın.” Qəran təsdiq edirəm: Pankratov. 16 may 1920- ci il. Və Kostantin Lizqar 11-ci ordu xususi şöbəsinin 15 may 1920-ci il qərarı ilə güllələndi. 173 Daşnak gülləsinin qurbanı Azərbaycan hökumətinin Tiflisdən Gəncəyə köçdüyü günün səhəri, 17 iyun 1918-ci ildən etibarən fəaliyyətə başlayan ikinci hökumətdə ən mühüm postlardan biri - daxili işlər naziri vəzifəsi ixtisasca dağ-mə’dən mühəndisi olan 32 yaşlı Behbudağa Cavanşirə həvalə edilmişdi. Çar dövründə heç bir polis orqanında işləməmiş, hərbi çinə, bu işdə xüsusi təhsil və təcrübəyə malik olmayan bir şəxsin birdən-birə belə yüksək və son dərəcə məsul sahəyə təyin edilməsi nə ilə bağlı idi. Ölkədə hərc-mərcliyin baş alıb getdiyi, yeni hökumətin yerlərdə kifayət qədər möhkəm dayağının olmadığı, idarəetmə strukturlarının təzə-təzə foromalaşdırılmağa başlandığı bir vaxtda bu mürəkkəb və taleyüklü vəzifələrin həyata keçirilməsinə ən çox cavabdehlik daşıyan bir qummun rəhbərliyinin Behbudağaya tapşırılması nə dərəcədə düzgün qərar sayıla bilərdi? Burada belə bir cəhət də xüsusi nəzərə alınmalıdır ki, Azərbaycandan kənarda təşkil edilmiş birinci hökumətdə bu vəzifənin icrası Nazirlər Şurasının sədri Fətəli Xan Xoyskinin özünə həvalə olunmuşdu. Ancaq əsl həqiqətdə digər nazirliklərdən fərqli olaraq, başlıca fəaliyyəti ölkənin daxili həyat məsələləri ilə bağlı olan bu nazirliyin hansısa başqa dövlətin ərazisində formalaşdıniması və səlahiyyəti ilə bağlı işlər görməsi mümkün deyildi. Bu baxımdan Behbudağa Cavanşir respublikanın ilk daxili işlər naziri hesab edilə bilərdi və onun 174 qarşısında təsəwürəgəlməz dərəcədə ağır vəzifələr dururdu. O, bir yandan rəhbərlik etdiyi qurumun bütün stmkturlannm təşkili və bu strukturlar arasında düzgün funksional vəzifə bölgüsünün aparılması, kadrların seçilib yerləşdirilməsi kimi məsələlərlə məşğul olmalı, digər tərəfdən isə nazirlik sistemində gündəlik işin qüsursuz yerinə yetirilməsi üçün müvafiq tədbirlər görməli idi. Bütün bunların müqabilində hökumətin daxili işlər naziri kimi məhz onun namizədliyi üzərində dayanılması təsadüfi idimi? Əlbəttə, bu təyinatın Fətəli Xan kimi bir dövlət xadimi və şəxsiyyət tərəfindən müdafiə edilməsi faktını qeyd etməyin özü məsələyə müəyyən aydınlıq gətirir, necə deyərlər əlavə şərhə ehtiyac qalmır. Behbudağa Cavanşirin nə dərəcədə uğurlu namizəd olmasına gəlincə isə, onun həyatı və fəaliyyəti haqqında qismən də olsa məlumata malik olanların hamısı bunu təsdiq edə və qəti əminliklə deyə bilərlər ki, belə bir məsul dövrdə həmin vəzifəyə məhz Behbudağanın təyin olunması heç də təsadüfi deyildi, əksinə çox düzgün və müdrik bir qərar idi. Behbudağa Cavanşir 1886-cı ildə Tərtər nahiyyəsinin Azad Qaraqoyunlu kəndində anadan olmuşdur. Orta təhsilini Tiflis real məktəbində almış, sonra dünyada ilk ali-texniki məktəb olan Frayberq Dağ-mə’dən Akademiyasını (Almaniya) bitirmişdir. O, bu Akademiyanın ilk azərbaycanlı məzunu idi. Behbudağa Cavanşir Almaniyada təhsilini başa vurduqdan sonra İngiltərəyə gedərək təkmilləşdirmə kurslarında oxumuş, alman, ingilis, fransız, rus və gürcü dillərini mükəmməl öyrənmişdir. 1916-cı ildə Azərbaycana qayıdan Behbudağa Bakının bir sıra neft müəssisələrində baş mühəndis vəzifələrində çalışmışdır. Doğma xalqının maariflənməsi, dünyanın tərəqqi etmiş xalqları ilə eyni mərtəbəyə yüksəlməsi və öz tarixi haqlanna sahib çıxması uğrunda mübarizə aparan Behbudağa Cavanşir tezliklə “Müsəlman xeyriyyə cəmiyyəti”nin rəhbərliyinə seçilmişdir. Onun coşqun fəaliyyəti çar xəfıyyələri tərəfindən ciddi izlənilirdi. 1920-ci ildə Bakıda rusca çap edilmiş “Zaqafqaziyada rus siyasətinə dair sənədlər” (digər adı “Qara kitab”dır) bu barədə mə’lumat vardır. Həmin kitabdan aydın olur ki, Behbudağa Cavanşir Ə.Ağayevin 1905-ci ildə gizli şəkildə yaratdığı, qarşısma milli ideyalann həyata 175 keçirilməsi kimi ali bir məqsəd qoymuş “Difai” partiyasının Mərkəzi Komitəsinə daxil olmuşdur. O, həmçinin “Nicat” cəmiyyətinin və “Rus texniki cəmiyyəti”nin Bakı şöbəsinin üzvü seçilmişdir. Təsadüfi deyildi ki, Texniki cəmiyyətin elmi əsərlərində Behbudağa Cəvanşirin xeyli elmi və elmi-kütləvi səpkili məqaləsi çap olunmuşdur. Siyasi fəaliyyətlə getdikcə daha geniş şəkildə məşğul olmağa b a ş l a y a n Behbudağa fevral- buıjua inqilabından sonra yaranmış Milli Müsəlman Şurası Müvəqqəti i c r a i y y ə K o m i t ə s i n i n tərkibinə seçilir. İndi artıq o, məhdud bir dairədə deyil, Azərbaycanın milli istiqlalı uğrunda m ü b a r i z ə y ə qoşulmağa hər an hazır olan Vətən f ə d a i l ə r i n i n , z ə m a n ə s i n i n ' g ö r k ə m l i şəxsiyyətlərinin yaxından tanıdığı, hörmət və nüfuz sahibi hesab etdiyi bir ziyalı idi. Behbudağa bu höiTnət və nüfuzu yüksək intelleekti, millətsevərliyi və yorulmaz fəaliyyəti ilə qazanmışdı. Belə bir faktı qeyd etmək kifayətdir ki, 1918-ci ildə bolşeviklərin himayədarlığı ilə ermənilərin Bakıda törətdikləri mart qırğınının qarşısını almağa çalışanlardan biri də məhz Behbudağa Cəvanşir idi. O, həmin hadisələrin qarşısının alınması, milli münaqişələrin daha bÖ5dik miqyas almasına yol verilməməsi üçün yaradılmış barışıq komitəsinin üzvü idi. '* i.« y, ' f. ; J i -1.1, 176 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|