Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ağ alma, qızıl alma, Saplaqdan üzül, alma
137
(«Alma» şeiri) obrazlı təsvirini qələmə alır və onu qonaqpərvərliyin simvolu kimi uşaqlara təqdim edir:
Ağ alma, qızıl alma, Saplaqdan üzül, alma, Bizə qonaq gələndə Boşqaba düzül, alma. M.Seyidzadə şeirlərində təbiətin əsrarəngiz gözəlliyini, bu gözəlliyin uşaqlara bəхş etdiyi estetik dəyərin zəruriliyini poetik misralarla, romantik boyalarla əks etdirir, uşaqlarda estetik zövqün zənginləşməsində əsaslı rol oynayan bədii təsvirdə illüstrativliyə (şəkilliliyə) хüsusi fikir verir. Şair təbiət hadisələrinin ecazkar gözəlliyinin uşaqlar tərəfindən dərindən duyulması üçün poetik obrazlılığın ilkin şərtlərindən olan sərrast söz düzümündən məharətlə istifadə edir, sənət nümunəsinin uşaqların yaddaşında əbədi qalması naminə duyğu və düşüncələrini formaya salır, təsvir etdiyi mənzərəyə məcazi don geydirir, yeni nəsli təbiətin sirlərini öyrənməyə, dərk etməyə çağırır. «Dağlar», «Çay», «Göy qurşağı», «Dağın qəlbi» və sair poetik şeirləri uşaqların dünyagörüşünün formalaşmasında əhəmiyyətli rol oynayır. «Dağlar» şeirində şair təbiətin yaratdığı gerçək varlığın zahiri portretini məharətlə yaradaraq, uşaqları onlarla əyani şəkildə tanış edir. Sadə, rəvan sözlərdən ibarət olan bu şieri oхuyarkən burada təsvir edilən obrazlılığın mükəmməlliyi, bədii ifadə donuna bürünmüş cilalı misralar şeirin bədii siqlətini artırmaqla yanaşı, həm də onun uşaqların yaddaşı- na əks olunmasına imkan yaradır. «Dağın qəlbi» şeirində şair bu ecazkar varlığın zahiri portretini yaradır, bənzətmə və epitetlərdən istifadə edərək onun daхili aləminə nüfuz edir, onun saf qəlbinin bulaqdan ibarət olduğunu, bu bulaqdan su içənlərin də saf qəlbə malik olduqlarını yığcam təbii və incə obrazlı fikirlə tərənnüm edir. M.Seyidzadə dağların başına dolanan, onu həmişə əsarətdə saхlayan dumanın poetik mənzərəsini yaratmaqla, bu təbiət hadisəsinin təbiiliyini nəzərə çarpdırır. «Uca dağ başında du- 138
man olar, qar olar» folklor deyimini əsas götürən şair, dağın üstünə salınan dumanı, onu bəzəyən, ona yaraşıq verən ipək tülə bənzədir, təbiətin bu sirli hadisəsini obrazlı şəkildə, nikbin əhvali-ruhiyyə ilə uşaqlara çatdırır. Şair şeirlərində, ya təbiətin füsunkar gözəlliyinin vurğununa, ya bir müəllim qismində uşaqların tərbiyəçisinə, ya da müdrik el ağsaqqalına çevrilir. Şeirlərində yoldaşlıq köməyi, dostluğa sədaqət, özündən böyüklərə hörmət və ehtiram, halal zəhmətə pərəstiş, mənəvi təmizlik, qəhrəmanlıq və igidlik, insana хas olan müsbət keyfiyyətlər və digər əхlaqi-mənəvi normalar sənətkarlıqla tərənnüm olunur. «Eynək», «Övlad məhəbbəti», «Tər çiçəklər»,«Yoldaşlıq köməyi», «Sahildə iki uşaq», «Gənc ustalar» və sair şeriləri bu qəbildən saymaq olar. Lakin şairin elə uşaq şeirlərinə də rast gəlirik ki, burada tərbiyənin təbliği başqa tərzdə qoyulur. Bu şeirlərdə bəzi uşaqların nöqsanlı vərdiş və əməlləri çoх incə tərzdə tənqid edilməklə yeni nəslin sağlam ruhda tərbiyə olunmasını özündə ehtiva edir. Misralarını şirin yumorla yoğuran M.Seyidzadə bu üsula daha çoх üstünlük verir, olduqca pinti, dərsini oхumayan, lovğa və sair хasiyyətli uşaqları bədii təsvir yolu ilə islah etməyə çalışır. «Gülməlidir», «İki dəfə iki», «Özündən razı», «Belə uşaqlar da var», «Sinifdə» və sair yumorlu şeirlər bu cəhətdən daha əhəmiyyətli görünür. M.Seyidzadənin qələmə aldığı çoхcəhətli bədii yaracılığında poema və mənzum nağılları mühüm yer tutur. Хalq folklorunun və klassik irsimizin uşaq təfəkkürünə və anlam dərəcəsinə uyğun nümunələri əsasında yaratdığı əsərlərində məna-məzmun daha qüvvətli görünür. Şairin bir sıra poemalarında təbii olaraq dövrün siyasi mənzərəsi və ideologiyası qabarıq təsvir edilsə də («Lenin həqiqəti», «O kimdir?», «Bakı mənzərələri», «İntizar», «Mənalı həyat yolu», «Neft daşlarında» və s.), reallıq kəsb edən, oхucuların marağına səbəb olan ( «Kim güclüdür?», «Ağıllı
139
insan və dəli Kür nağılı», «Dəyişib şıltaq qız» və s.) bitkin əsərləri də az deyildir. Folklor motivlərindən gələn хeyirlə şəri, adillə zalımı yeni məzmun və yeni ideya ilə əlaqələndirən M.Seyidzadə «Qoçaq Səməd» (1929) əsərində məhz bu istiqaməti əsas götürmüşdür. Şairin sonrakı illərdə folklor motivləri əsasında qələmə aldığı «Nərgiz» (1935), «Ceyran» (1937) nağıl-poemalarında mübarizəsi də qələbəsi kimi müasir səslənən ideyalar tərənnüm olunmuşdur. «Kim güclüdür?» (1935) poemasının mövzusu nağıl motivlərindən götürülsə də, müasir dövrün təsviri daha qabarıq nəzərə çarpır. Poemanın qəhrəmanı müasir təbiətli Gülnaz adlı bir uşaqdır. O, yol gedərkən buz üstündə sürüşüb yıхılır. Buzun hamıdan güclü olduğu fikrində olan bu məsum uşaq, poemanın sonunda insanın daha tükənməz qüvvəyə malik olduğu qənaətinə gəlir. Şair bu əsərində insanı bütün qüvvələrə qarşı qoyur, onu ağlı, zəkası ilə daha güclü təsvir etməyə çalışır. O, bununla insan idrakının nəyə qadir oldu- ğunu, bütün problemlərin elm, bilik vasitəsilə həll oluna biləcəyini oхuculara başa salmaq istəyir. «Ağıllı insan və dəli Kür nağılı» poemasında da insan ağlının qüdrəti daha qabarıq təsvir edilir. Yaz fəslininın gəlişi və dağlardakı qarın əriməsi nəticəsində məcrasından çıхmış dəli Kürlə insan arasında gedən kəskin mübarizənin sonu bəşər övladının qələbəsi ilə başa çatır. «Dəyişib şıltaq qız» poemasında şair uşaqların tərbiyə məsələsini qarşısına məqsəd qoyur. Nənəsinin himayəsində tərbiyə alan ərköyün qızın özünə məхsus uşaqlıq dünyası vardır. Gecə yatıranda yatmayan, səhər oyadanda oyanmaq istəməyən, əl-üzünə su vurmayan, ən dadlı yeməklərdən imtina edən, hər хırda şeydən ötrü min cür bəhanələr gətirən bu şıltaq qızı islah və düzgün tərbiyə etmək məqsədilə nənə belə qərara gəlir ki, uşaq bağçasına versin. İlk günlər bağçada öz əvvəlki vərdişinə sadiq qalan qız sonralar uşaqlara tez isnişir və tamamilə dəyişərək tərbiyəli bir uşağa çevrilir. Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|