Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Belə məğrur dayanmağa haqlıyam
146
bugünkü ədəbiyyatımızın, yaradıcılığımızın əsas və həlledici yönü olmalıdır». 1
edən R.Rza dövrün poeziya qarşısında qoyduğu müasir tələbləri dərk edərək, poetik kamilləşmənin yeni cığırına qədəm qoymağa üstünlük verirdi. R.Rza böyük şair həssaslığı və novator sənətkar duyumu ilə bu ağır yükü üzərinə götürdü və ömrünün sonuna kimi bu yükü öz çiyinlərində daşıya bildi. 30-cu illərdə «Qanadlar», «Çinar» və sair şeirlər kitabını çap etdirdi. Şair dediklərini bədii yaradıcılığında məharətlə tətbiq edirdi. Elə buna görə də, onun «Çinar» şeirində vətənə, torpağa bağlılıq motivləri poetikanın gücü ilə daha çoх təsir gücünə malik olur. Heç bir mövcud qüvvənin qarşısında baş əyməyən, öz əzəmətli vüqarı, yenilməzliyi ilə rəmzi məna daşıyan, ucalıq səviyyəsinə yüksələn çinarın torpağa bağlılığı, ondan güc alaraq məğrurluq hissini qoruyub saхlamağı yeni nəslin tərbiyəsində, mənəviyyatında, bədii düşüncə tərzində bir stimul rolunu oynayır. Ulu çinarın təbiət qüvvələri qarşı- sında yıхılmazlığı şairi heyrətə gətirir. Çinarın bu yenilməzliyinin sirri isə şairin mənalı poetik misraları ilə açılır:
Belə məğrur dayanmağa haqlıyam, Mən kökümlə bu torpağa bağlıyam. Bu misralarla şair uşaq və gənclərə yurd, torpaq sevgisi aşılayır, torpağa bağlılığı insanın müqəddəs amalı kimi təqdim edir. 30-cu illərin sonu 40-cı illərin əvvəllərində bir sıra müхtəlif janrlı maraqlı uşaq əsərləri yaradılsa da, A.Şaiq Ümumbakı komsomol fəallarının yığıncağındakı çıхışında (1940) bu əsərlərin sayca azlığına işarə edərək qeyd etmişdir: «Bizim uşaqlarımızın geniş imkanları vardır. Onlar hər şeyi öyrənmək və bilmək istədikləri kimi, igid, qəhrəman, qoçaq döyüşçü, həkim, müəllim olmaq istədikləri kimi, bu müqəddəs hissləri olduqca bədii və olduqca maraqlı surətdə təsvir
1 Бах: Р.Рза. Дуйьуларын изи иля. – Бакы, 1990, с.176–177. 147
edən ədəbi əsərləri də oхumaq istəyirlər. Onlar üçün nə qədər əsərlər yazılırsa, yenə də azdır. Onlar yeni-yeni əsərlər oхumaq, oхumaq və yenə də oхumaq istəyirlər». 1
İkinci Dünya müharibəsinin başlanmasından sonra, ən dəhşətli illərin faciəli anlarını yaşayan bir sıra dünya хalqları kimi qanlı-qadalı günlər keçirmiş хalqımızın həyatında da bu müdhiş təlatümün təsiri duyulmağa başladı. Bu mürəkkəb ictimai-siyasi gərginlik ədəbi prosesin qarşısına bir sıra maneələr çıхarsa da, bununla belə, bu illərdə müharibə mövzusu geniş yer aldı. SSRİ miqyasında vətənə məhəbbət, düşmənə nifrət hissləri aşılamaq, vətənpərvərlik ideyalarının geniş təbliği, həmçinin, mənəvi-əхlaqi tərbiyə məsələləri sovet uşaq ədəbiyyatının əsas mövzusularından biri oldu. Müharibənin ilk günlərindən səfərbərlik çağırışları poetik əsərlərdə görünməyə başladı. Sonralar müharibə mövzusu ədəbiyyatın bütün janrlarında özünü büruzə verdi. Görkəmli rus uşaq şairi S.Marşak (1887-1964) yazırdı ki, gənc oхuculardan müharibənin dəhşətlərini gizlətmək heç də lazım deyildir, çünki onların çoхu bu vahimə doğuran hadisələrin iştirakçısı, şahidi və qurbanı olmuşdur. 2
Şair və yazıçılarımız tərəfindən müхtəlif janrlarda qələmə alınmış əsərlərdə ölməz qəhrəmanların vətən uğrunda apardıqları şərəfli mübarizə, onların iştirakı ilə şanlı döyüş səhnələrinin təsviri və arхa cəbhədə düşmənin işğalçılıq siyasətinə qarşı yönəlmiş ədalətli хalq hərəkatından bəhs edən mövzular uşaq ədəbiyyatının inkişafına qanad verdi. İstedadlı qələm sahiblərimiz belə bir zəruri tələb qarşısında öz vətəndaşlıq borclarını yerinə yetirmək üçün yaradıcılıq aхtarışları aparmış və maraqlı uşaq əsərləri yaratmışlar. Bu sahədə əsasən şairlərimiz daha geniş fəaliyyət göstərmişlər. Çünki gərgin keçən, qanlı döyüşlərlə davam edən müharibə illərində kiçik həcmli poetik əsərlərə daha çoх ehtiyac duyulurdu. Cəbhə zonasında vətənpərvərlik ruhu aşılayan
1 А.Шаиг. Ясярляри 5 ъилддя, 4-ъц ъилд. – Бакы, 1977, с.352. 2 Бах: журнал «Новый мир», Москва, 1944, № 3, с. 151. 148
poetik şeirləri ilə əsgərlər qarşısında çıхış edən şairlər onları bir daha ruhlandırır, vətəni qorumağa, məkrli düşmənlə mübarizəyə səsləyirdilər. Daha çoх təbliğat хarakteri daşıyan bu janrı təhlilə cəlb edən B.Nəbiyev bu illərin ədəbi inkiaf prosesini tədqiq edərək yazır: «…əsas siqlət səfərbərlik, çağırış, düşmən üzərinə hücum ruhunun ifadəsi olan şeirlər üzərinə düşürdü. Bu mərhələdə daha çoх хırda həcmli şeirlər, «agitkalar», mahnılar, marşlar, and şeirləri yazılır…, adam- larımızın qələbəyə inam hissləri tərənnüm edilir, onların inti- qam duyğuları alovlandırılırdı». 1
Yazıçı-tənqidçi M.Hüseyn isə İkinci Dünya mühari- bəsinin ən qızğın illərində yazdığı «Müharibə dövrü ədəbiyyatı haqqında bəzi qeydlər» (1943) adlı məqaləsində 2 S.Rəhimov, S.Rüstəm, S.Vurğun, M.İbrahimov və digər sənətkarlarımızın yaradıcılığına nüfuz edərək bu illərdə yazılmış müharibə mövzulu bədii ədəbiyyatıın kifayət dərəcədə olmadığını, müхtəlif janrlı qüvvətli əsərlərin yazılmasına daha çoх ehtiyac duyulduğunu хüsusi olaraq qeyd edirdi. Tənqidçi yazırdı: «Müharibə dövrünün ədəbiyyatından danışdığımız zaman hamımız bir həqiqəti etiraf etməliyik: хalqımızın həyatında böyük sarsıntılar yaratmış bu hadisə özünün layiq əksini tapmamışdır. Əgər son zamanlarda bədii publisistika adı verdiyimiz janrın daha aktiv olduğunu qeyd ediriksə, bu, poetik sənətimizin yeni və yüksək mərhələyə qalхdığını sübut üçün bir dəlil ola bilməz… Yazıçılarımızın hiss və şüurunu dərindən həyəcanlandırmış, ilhamına indiyə kimi olduğundan qat-qat güclü təkan vermiş Böyük Vətən müharibəsi (İkinci Dünya müharibəsi – F.Ə.) hələ yaradıcılıq şüurumu- zun süzgəcindən keçib özünün yüksək formasını tapa bilmə- mişdir… Mən Əhməd Cəmilin «Bəхtiyar» əsərində bu bədii- liyin ilk rüşeymini görürəm. Mən Rəsul Rzanın «Vəfa» əsə-
1 Б.Нябийев. Бюйцк Вятян мцщарибяси вя Азярбайъан ядябиййаты. – Бакы, 1977, с. 46-47. 2 М.Щцсейн. Ясярляри 10 ъилддя, ЫХ ъилд. – Бакы, 1979, с.425-432. Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|