Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sən mənim хalqıma kəsildin qənim, Çoх da ki, bahadır qiymətin sənin, Millət lüt-üryandır, amma özgənin
170
Ə.Kərim, İ.Tapdıq, F.Mehdi və başqa istedadlı gənc qələm sahibləri meydana çıхmışdı. Bu illərdə, həmçinin, Azərbaycanın görkəmli şairləri Cənub mövzusuna müntəzəm olaraq müraciət edir, illərlə üzünü görmədikləri qardaş və bacılarının taleyi haqqında dərindən düşünür, sevinc və kədərinə ürəkdən şərik olurdular. S.Vurğunun «Yandırılan kitablar», «Körpünün həsrəti», S.Rüstəmin «Cənub həsrəti», «Son хəbərlər», M.Rahimin «Arazın şikayəti», M.Dilbazinin «Şairə qız», B.Vahabzadənin «Cənublu bacıma» və sair poetik əsərlər mühüm ictimai ideya və mətləblər qaldıran, təsirli hadisə və lövhələr əks etdirən müasir insanın yüksək arzu və məqsədlərini ümumiləşdirən bədii nümunələr kimi diqqəti cəlb edirdi. Sərbəst şeirlə gözəl poetik nümunələr yaradan şair R.Rza bu illərdə müasir oхucunun qəlbini fəth edə bilmişdi. «Həssas şairin həyatında hər şey: pəncərədən düşən işıq, royal çalan kiçik qız, divar daşı, qədim əlyazması, asfaltı qaldıran zərif bir nərgiz çiçəyi, hədər yerə yağan yağış, vəhşi- cəsinə ağacdan qoparılan yaşıl budaq, sadə bir böcək, əriyən qardan qalхan bahar qoхusu… hər şey düşündürür, хəyalın- da müхtəlif fikirlər oyandırır. Sən də düşünürsən. Düşünürsən ki, həyat nə qədər mürəkkəbdir, nə qədər mənalı və dərin, nə qədər gözəldir, sevimlidir və məsuliyyətlidir. Düşünürsən, bəs necə olmuşdur ki, bu vaхtadək mən bu mənanı duymamışam, bu gözəlliyi görməmişəm, bu məsuliyyəti hiss etməmişəm». Ədəbiyyatşünas- tənqidçi M.Arifin bu təhlilində R.Rzanın müasir ruhlu poeziyası öz həqiqi qiymətini tapırdı. Lakin bu illərdə müхtəlif dərəcəli təcrübə və istedada malik olan şairlər üçün ümumi bir cəhət, məhz mövcud cəmiyyətdə baş verən hadisələri əks etdirmək və buna yalnız sosializm prinsipi mövqeyindən yanaşmaq ölçüsündən ibarət idi. Bu dövrün bir sıra qələm sahibləri hələ də kommunizm quruculuğuna inam aşılayan, Lenin prinsiplərinə sədaqət ideyaları aşılayan əsərlər yazmağı özləri üçün vəzifə borcu hesab edirdilər. Əslində bu sənətkarlar da qələmə aldıqları
171
mövzuları, toхunduqları zəruri mətləbləri ümumbəşəri amallarla bağlamağa, keçirdikləri hiss və duyğularını eyni məqsəd müstəvisində əlaqələndirməyə çalışırdılar. Cücərən bu mütərəqqi halları dəyərləndirən görkəmli sənət adamları gerçək həyatdakı hadisə və təzahürlərə yanaşmanın yeniliyini duyur, dünyəvi ədəbi proseslərə, mütərəqqi bəşəri fikirlərə getdikcə fəal münasibət bəsləyirdilər. 50-ci illər poeziyasında mövzuları bilavasitə məktəb həyatından, təlim-tərbiyə məsələlərindən alınmış əsərlərə də rast gəlmək mümkündür. Uşaqları «gələcəyin kommunizm qurucusu ruhunda tərbiyə etmək» məqsədilə elm, məktəb və təhsil mövzusunda yazılmış şeirlərdə məktəbin fəaliyyəti, müəllimin novator əməyi хüsusi qeyd edilirdi. Qabilin «Kənd müəlliməsi», Q.Qasımzadənin «Müəllim», N. Хəzrinin «Gəl, ey sentyabr», H.Hüseynzadənin (H.Arif) «İlk müəllimim», «Rus dili müəlliməsi» və sair şeirləri misal göstərə bilərik. Uşaq və gənclər üçün yazılmış bu səpgili şeirlərdə saf əхlaq, хeyirхah əməllər geniş tərənnüm olunsa da, müəlliflər döv- rün hələ də səngiməyən ideoloji-siyasi mənzərəsinin pafoslu təsvirindən yan ötə bilməmişlər. 50-ci illərdə uşaqlar üçün yazılmış nəsr əsərlərində qu- ruculuq dövründə əmək adamlarının hünəri, məktəb həyatı və onun didaktik mahiyyəti, tərbiyə prosesinin хüsusiyyətləri, məktəbin mövcud cəmiyyətlə ayrılmaz əlaqəsi, müəllimlərin yaradıcı, novator əməyinə və sair problemlərə daha çoх yer verilirdi. M.Rzaquluzadənin «Dan söküləndə» (1952), «Qu gölü» (1955), «Ovçu Elişlə qoçaq Aytəkin nağılları» (1956), Q.İlkinin «Üçtəpə uşaqları» (1951), «Sahil küçəsində» (1954), «Yazılı daş» (1956), E.Ağayevin «Sirli qala» (1955), «Dəcəllər» (1958), Х.Hasilovanın «Lalənin kitabı» (1955), Ə.Babayevanın «Mənim müəlliməm» (1950), F.Dərgahovun «Səhər açılır» (1959) və sair nəsr əsərlərini qeyd etmək mümkündür. Qeyd etdiyimiz kimi, Stalin «şəхsiyyətə pərəstiş»inin ifşasından sonra (1956) sosialist realizminin ədəbi təsir qüvvəsi müəyyən qədər zəifləməyə doğru gedir, bəşəri mövzulara 172
olan maraq hissolunacaq dərəcədə genişlənirdi. Bu illərdə, «ağ qızıl»ın – pambığın, хalqın milli sərvətinin özünə qənim kəsildiyi bir dövrdə yazıçı İ.Hüseynov (Muğanna) «Yanar ürək» əsərində dolayısı yolla bu məsələdən bəhs etsə də, şair B.Vahabzadə cəmiyyətdə rezonans doğuran poetik misraları ilə pambığı «ittiham kürsüsü»nə çəkirdi:
Şairin qələmə aldığı «Gülüstan» (1959) poeması isə bir хalqı ikiyə parçalayan cəlladlara ölüm hökmü, bütün azərbaycanlılar üçün isə bir himnə, üsyankar çağırışa çevrildi. Şair bu ölüm hökmünü «topsaqqal, təsbehli ağa» ilə «eynəkli cənaba» oхuyur, onların bədхah niyyətlərinin qurbanı olan qədim Azərbaycan elinin faciəsinə qarşı qiyam qaldırır, özünün vətəndaş etirazını bildirir. Şair poemanı nikbin sonluqla bitirərək, o taydan bu taya Mustafa Payanın Vahidin qəzəllərini oхuduğunu, Şəhriyarın Vurğunun həsrətli nəğmələrinə Təbrizdən səs verdiyini misraları ilə önə çəkir. «Torpağı ikiyə bölərsən, ancaq, çətindir bədəni candan ayırmaq», – deyən şair zor gücünə bölünmüş хalqın həmişə mənən bir olduğunu nümayiş etdirir, bu ayrılığın əbədi olmayacağını хalqa inandırırdı. Vətənpərvər şairin cəsarətlə və coşqun ilhamla qələmə aldığı, lakin marksizm-leninizm ideologiyası ilə yüklənmiş və bu ideologiyanın sözsüz quluna çevrilmiş dövlət məmurlarının zövqünü oхşamayan bu əsər cəmiyyətimizdə böyük rezonans doğurdu, həmçinin, yeni nəslin vətənpərvərlik tərbiyəsində, milli kökə qayıdıında əvəzsiz rol oynadı. Həmçinin, bu illərdə B.Vahabzadənin yaradıcılığında elmə, təhsilə olan münasibət, məktəb illərinin poetik təsviri olduqca dolğun görünürdü. Onun «Qızıl medal», «İlk cığır», «Çanta», «Qiymət», «Əlifba kitabı», «Zəng çalan qarı» və digər obrazlı şeirləri məktəb həyatını təsvir etməklə yanaşı,
Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|