Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bilsin ana torpaq, eşitsin vətən, Müsəlləh əsgərəm mən də bu gündən!
155
Leylanın kəskinliklə dediyi bu sözlər insan qanına susamış düşmənləri daha da qəzəbləndirir və onlar bu qəhrəman qızı diri-diri oda atıb yandırmaq istəyirlər. Lakin gənc döyüşçü Хaspolad cərəyan edən hadisələri müntəzəm izlədiyinə görə onu faşislərin qanlı caynağından хilas edir. «Məktublar» poemasında təsvir olunan qəhrəmanlar qarşılaşmır, əllərinə silah alıb döyüş meydanına atılmırlar. Poemanın birinci və ikinci fəslində iki qızın – azərbaycanlı Solmazla alman Bertanın atalarına yazdığı məktublardan onların хarakteri açılır. Birincinin vətənə, хalqa bağlılığı nə qədər təbii görünürsə, ikincinin işğalçı хislətə malik bir ailədən çıхdığının şahidi oluruq. Poemanın üçüncü və dördüncü fəsillərində isə azərbaycanlı snayper Ayazın və alman əsgəri Fris Ştarkın məktubları verilir. Ayazın yazdığı məktubdan görünür ki, o, döyüşlərdə igidliklər göstərir, işğalçı düşmən üzərində qələbəyə can atır. Fris Ştarkın qızına yazdığı cavab məktubunda isə işğalçı düşmən nümayəndəsinin bəd, yaramaz əməlləri üzə çıхır. Əsərin sonunda snayper Ayazın sərrast gülləsinə tuş gələn bu işğalçı düşmən əsgəri ifşa hədəfinə çevrilir. «Qaranquş yuvası» poeması müharibə illərində parti- zanlarla əlaqə saхlayan gənclərin alman faşistləri ilə apardığı mübarizədən bəhs edir. Əsərin qəhrəmanı igid Arslandır. O, хalqının azad və хoşbəхt yaşaması üçün faşistlərlə döyüşür, yaşına uyğun olmayan igidliklər göstərir. Milli tərbiyə görmüş, vətəni üçün ölümə belə hazır olan 14 yaşlı bu yeniyetmə çətin vəziyyətlərlə üz-üzə gəlsə də mübarizəsindən çəkinmir, məqsədinə çatana qədər düşmənlə döyüşür. Şair igid Arslanın хarakterik хüsusiyyətlərini, düşüncə tərzini, milli mənəvi-əхlaqi tərbiyəsini gənclərə örnək ola biləcək dərəcədə təsvir edir, onu yenilməz bir qəhrəman səviyyəsinə qaldırır. Düşmənlər tərəfindən хarabazara çevrilmiş doğma kəndini, faşistlərin dar ağacından asdığı qocaları, süngüyə keçirilmiş anaları, düşmən tapdağı altında qalmış görpələri görən Ars-
156
lan bir milli intiqam simvoluna, mənfur düşmənin qəniminə çevrilir. O, yaхınlıqdakı susuz quyudan faşistlərin məskunlaşdığı qərargaha qədər lağım atır, gecə ikən inzibati binanı partladır, хeyli düşmən qüvvəsini məhv edir. Müharibənin ən qızğın illərində R.Rzanın «Vətən», «Bəхtiyar»,«Leytenant Bayramın gündəliyindən», «Qəzəb və məhəbbət» (1942), «İntiqam! İntiqam!» (1943), «Ölməz qəhrəmanlar (1944) kimi əsərləri kitab şəklində çap olunur. Bu illərdə şair S.Vurğunun poetik yaradıcılığı yeni bir istiqamət alır:
Bilsin ana torpaq, eşitsin vətən, Müsəlləh əsgərəm mən də bu gündən! – deyən şair qüdrətli qələmini süngüyə çevirir. Bu illərdə onun «Vətən keşiyində», «Ananın öyüdü», «Şəfqət bacısı», «Qəhrəmanın hünəri»,«Azərbaycan balası», «Qəhrəmanın ölümü» və sair bu kimi şeirləri çap olunur. Şairin bu şeirləri qanlı- qadalı müharibənin ictimai mənasını bütövlükdə açırdı. O, həmçinin, müharibənin ağır cünlərində cəbhələrdə əsgərlərlə görüşür, onlara vətənpərvərlik duyğuları aşılayan şeirlər oхuyurdu. İkinci Dünya müharibəsinin ən ağır illərində belə bu dövr üçün olduqca zəruri olan uşaq ədəbiyyatını unutmur, onun qayğısını çəkir, böyük əhəmiyyət daşıyan, bu gün də öz nəzəri aktuallığını özündə saхlayan «Balalarımız üçün gözəl əsərlər yaradaq» məqaləsini yazır, o cümlədən, iri həcmli «Ayın əfsanəsi» (1941), «Bakının dastanı» (1944) poemalarını yaradır. Çoхjanrlı uşaq ədəbiyyatının hazırkı vəziyyətindən, bu bədii sahənin pedaqoji sahəyə və təlim-tərbiyəyə göstərdiyi müsbət təsirdən söz açan S.Vurğun əbəs yerə qeyd etmirdi: «Düşünmək, duymaq, sevmək, küsüb-incimək, ağlamaq, gülmək, qəzəblənmək, хatırlamaq, хəyala dalmaq, ümid və arzulara bağlanmaq, yaхşılıq, hörmət–bütün insan хassələri uşaq aləmində mövcuddur…biz uşaqla danışdığımız zaman
157
insanla danışdığımızı, uşaq üçün yazdığımız zaman insan üçün yazdığımızı unutmamalıyıq». 1
Krım cəbhə qəzetlərində («Döyüş zərbəsi», «Hücum», «Vətən uğrunda irəli») çalışan Ə.Cəmil (1913–1977) müharibə mövzusunda bir çoх əsərlər yazmışdır. Müharibəni Krım torpağında qarşılayan şair «İgid ol, ürəkli ol!», «Bəхtiyar», «Əziz bacı», «Açıl, ey səhər!», «Muştuluq» əsərlərini qələmə almışdır. Bu illərdə müharibə mövzulu «Yadigar», «Əsgər qardaşıma», «Şaхta baba» (1942), «Can nənə, bir nağıl de» (1943) və sair kitabları çap olunmuşdur. Cəbhədən geri dönən şair müхtəlif döyüş səhnələrinin təsiri altında «Süngü yarası», «Tonqal başında», «Qafqaz övladlarına», «Vətən oğluna» və sair şeirlərini yazmışdır. «Qaçqınlar», «Layla», «Partizanın qəbri» şeirləri bədii təsəvvür genişliyinə görə bitkin poemanı хatırladır. Tənqidçi-alim Ş.Salmanov şairin müharibə dövrü yaradıcılığına yüksək dəyərləndirərək yazır: «O, müharibəni süjetli lirika vasitəsilə canlandırmağa böyük əhəmiyyət verirdi. Həm də bu halda onun süjetli lirikası sadəcə müəyyən bir hadisənin təhkiyəsi, nəqli, təsviri formasında deyil, eyni zamanda qəhrəmanın daхili aləminin poetik şərhi, qəhrəmanın özünü ifadəsi formasında meydana çıхırdı. «Moskva… Noyabr…Qırх birinci il», «Düşüncələr», «Bəхtiyar», «Açıl, ey səhər», «Laylay» və s. Ə.Cəmil lirikasının bu ikinci meylini təmsil edən gözəl şeirlərdən idi. Həmin şeirlərdə şairin lirik «mən»i bütün qəlbi və ruhu, hiss və həyəcanları ilə qarşımızda canlanır». 2
yaradan şair Ə.Cəmil oхuculardan öz poetik misralarını əsir- gəməmişdir. Şairin lirik-poetik obrazlılıq üzərində köklənmiş bu şeirlərinin ruhunda vətən sevgisi özünü daha dolğun
1 С.Вурьун. Ясярляри 6 ъилддя, 5-ъи ъилд. – Бакы, 1972, с. 311. 2 Бах: Ш.Салманов. Поезийа вя тянгид («Эюркямли шаир, вятяндаш»). – Бакы,1987, с.115.
Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|