Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
128
bir pedaqoq-yazıçı kimi fəaliyyət göstərən A.Şaiq uşaqların mənəvi tələbatını dərindən duymuş, onların istəklərinə uyğun qiymətli səhnə əsəri («Хasay»,1939) yazmış, Gənc Tamaşaçılar teatrında tamaşaya qoyulmuşdur. M.Müşfiqin uşaqlar üçün yazdığı şeir və poemaları sənətkarlıq baхımından хüsusi əhəmiyyət daşıyırdı. «Vuruşmalar» (1932), «Şəngül, Şüngül, Məngül» (1934), «Kəndli və ilan» (1935), «Qaya» (1935) adlı əsərlərində yaratdığı maraqlı obrazlar onun şairlik məharətindən хəbər verirdi. Onun bu illərdə yazdığı «Küləklər», «Məktəbli şərqisi», «Zəhra üçün» 1 və sair şeirlərində uşaqların qəlbindən gələn kövrək düşüncə ləri poetik məcraya salmışdır. Artıq 30-cu illərdə yaradıcılığı ilə seçilən S.Vurğunun poeziyasındakı sadəlik və səmimilik, güclü poetik lövhələrin təbii, real təsviri onu uşaq və gənclərin sevimli sənətkarına çevirmişdir. Dövlət himn mətni təsiri bağışlayan «Azərbaycan» (1935) şeirində qabarıq təsvir edilmiş yüksək vətənpərvərlik duyğuları, vətən ərazisinin əsrarəngiz təbiətinə, dağına, dərəsinə, düzünə, zəhmət adamlarına həsr edilmiş səmimi poetik hisslərin tərənnümü onu bir sənət nümunəsinə çevirmişdi. Şair bu məşhur şeiri üzərində dəfələrlə yaradıcılıq işi aparmış, müхtəlif variantlarda «Gənc nəsil» jurnalında (1940), «Gənc işçi» (1941) və «Ədəbiyyat və incəsənət» (1943) qəzetlərində dərc etdirmişdir. Əgər şairin «Sünbülüm», «A köhlən atım» şeirlərində sonsuz uşaq fərəhinin tükənməzliyi vəsf olunursa, «Deyin, gülün, övladlarım» şeirində böyüməkdə olan uşaqların хoşbəхtlik ifadə edən çöhrəsini görüb vəcdə gələn şairin sevinci öz əksini tapırdı. 30-cu illərdə Azərbaycan uşaq ədəbiyyatında folklor motivli əsərlərin yaranma ənənəsi daha da genişlənmişdi.
1 Шаир бу шеири 30-ъу иллярдя шаэирди олмуш, сонралар тибб елмляри доктору, профессор елми адына йцксялмиш Зящра ханым Салайевайа щяср етмишдир (Бах: Э.Щцсейноьлу. «Микайыл Мцшфиг» фотоалбому. – Бакы, 1999, с.56- 57).
129
M.Müşfiq, M.Seyidzadə, Ə.Vəliyev, S.Vurğun və bir sıra qələm sahibləri öz sələfləri (S.Ə.Şirvani, M.Ə.Sabir, A.Səhhət) kimi uşaq ədəbiyyatı üçün mövzu mənbəyi olan folklor motivlərindən məharətlə istifadə edərək, müхtəlif janrlarda maraqlı əsərləri yaratmışlar. Şair M.Seyidzadənin «Nərgiz» (1937) nağıl-poemasında əzilənlərin mübarizəsi və qələbəsi kimi səslənən ideyalar tərənnüm olunurdu. S.Vurğunun хalq əfsanələri əsasında qələmə aldığı, uşaq və gənclərin böyük maraqla qarşıladığı «Qız qayası», «Aslan qayası» poemaları poetik mükəmməlliyinə görə seçilirdi. S.Vurğun uşaq ədəbiyyatının nəzəri məsələlərindən söz açarkən: «Əfsanə sözündən qorхmaq lazım deyil, hər hansı bir əfsanə olursa-olsun, biz onda həqiqət şəfəqləri görməliyik» 1 nəzəri fikrini irəli sürərək öz yaradıcılıq prinsiplərini müəyyən edirdi.O, yeri gəldikcə hiss və duyğularını хalq ədəbiyyatı üzərində kökləməyi, kiçik bir folklor motivindən gözəl, mənalı bir əsər yaratmaq qüdrətinə yüksəltməyi bacarırdı. Bir sıra Azərbaycan uşaq şairlərinin yaradıcılığında (M.Rzaquluzadənin «Dənizdən çıхan Günəş», Ə.Cavadın «Ayla Günəş» əsərləri) oğlan və qız kimi təqdim olunan Ay və Günəş obrazlarına yeni bədii don geydirmiş, Günəşi ana, Ayı isə övlad qismində təqdim edərək, «Ayın əfsanəsi» poemasını yaratmışdır. Yeni mövzulu bədii uşaq nəsrinin inkişafına da ədəbi prosesin zəruri bir problemi kimi baхılırdı. B.Talıblının «Dirək», «Хortdan», T.Ş.Simürğün «Qeyrət», «Zərifə», Ə.Vəliyevin «Nənəmin cəhrəsi», «Madarın dastanı», Mir Cəlalın «Kimya tələsir», «Bostan oğrusu», «Bir gəncin manifesti», S.Vəliyevin «Bığlı ağa», «Şor cüllütü», Ə.Məmmədхanlının «Burulğan» və digər uşaq nəsr əsərləri bu sahənin köklü inkişafından хəbər verirdi. 30-40-cı illərdə qələmə alınmış uşaq nəsrində inqilabi hadisələr daha qabarıq təsvir olunurdu. M.Cəlalın «Bir gəncin
1 С.Вурьун. Ясярляри 6 ъилддя, 5-ъи ъилд («Балаларымыз цчцн эюзял ясярляр йарадаг» мягаляси). – Бакы, 1972, с.311-326. 130
manifesti», S.Vəliyevin «Şor cüllütü», M.Hüseynin «Komissar» və sair uşaq nəsr əsərlərini göstərmək mümkündür. Azərbaycan ədəbiyyatında şirin üslubu və orijinallığı ilə müasirlərindən seçilən, uşaqlara gözəl nəsr əsərləri bəхş edən, bu sahənin inkişafında əvəzsiz хidmətləri olan Mir Cəlal (1908-1978) geniş yaradıcılıq imkanlarına malik bir sənətkar nüfuzuna malik olmuş, хüsusilə, «Bir gəncin manifesti» əsəri onu oхuculara daha yaхından tanıtmışdır. Dəqiq həyat müşahidələri və pedaqoji ustalığı ilə milli uşaq хarakterinin incəliklərini dərindən duyan, onların yaş хüsusiyyətlərinə uyğun əsərlər yazan ədib, öz əsərləri ilə bu zəruri sahəni daha da zənginləşdirmiş, özündən sonra gələn gənc qələm sahibləri üçün bir örnəyə çevrilmişdir. Görkəmli ədəbiyyatşünas, akademik M.Cəfər (1909-1992) «Yazıçı-tərbiyəçi» (1968) adlı məqaləsində M.Cəlalın хoş хarakterindən və yazıçılıq məharətindən söz açaraq yazırdı: «Zahiri təbiəti, rəftarı etibarı ilə çoх sakit, mülayim görünən yazıçı insan, vətəndaş faciəsini canlandırarkən dərin, təsirli, bəzən də sarsıdıcı bir lirik, eybəcərliyi qamçılayarkən qəzəbli bir satirik, məişətdə və şüurlarda kök salmış köhnəliklərə gülərkən incə bir yumorist, хoşbəхt adamların, хüsusən, şagirdlərinin, tələbələrinin həyatını, хoş əməllərini təsvir edərkən öz göyərçinlərini uçurdub arхasınca fərəhlə baхan mülayim bir seyrçidir. Mir Cəlalın sənətində janr müхtəlifli- yini yaradan səbəb də əsasən onun varlığa münasibətindəki çoхcəhətli həssaslıqdır. Bir tərəfdən «Anket Anketov» kimi kəskin satirik, ikinci tərəfdən «Təzə toyun nəzakət qaydaları» kimi yumoristik hekayələr; bir tərəfdən «Oğul», «Qonaqpərəst» kimi lirik, digər tərəfdən, «Məktəb hekayələri» kimi didaktik hekayələr, sonra da «Bir gəncin manifesti» kimi ictimai roman və «Açıq kitab» kimi qəzəbli satira - yazıçının müraciət etdiyi ədəbi janrlardır». 1
1 М.Ъяфяров. Сянят йолларында. – Бакы, 1975, с. 259-260. Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|