GeçMİŞİ, bugüNÜ ve geleceğİ
MİTOLOJİK İMAJLAR VE ESKİ İNANIŞLARLA
Yüklə 8,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MİTOLOJİK İMAJLAR VE ESKİ İNANIŞLARLA BAĞLI TASAVVURLAR U L U S L A R A R A S I S E M P O Z Y U M
- (Caferli M., 2007:7).
- Ayten Cafer kızı CAFEROVA U L U S L A R A R A S I S E M P O Z Y U M “AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI”
- 2.1.Gök Cisimleri Hakkında Mitler
- (Seyidov M., 1983:149).
MİTOLOJİK İMAJLAR VE ESKİ İNANIŞLARLA BAĞLI TASAVVURLAR U L U S L A R A R A S I S E M P O Z Y U M “AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI” (Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih)
düzenlenmesi yasaklansa da, yasaklara uymayanlar takiplere maruz kalsa da, hapis olunsalar da bugün belli olur ki, en çok mitolojik metinler Ordubad bölgesinden derlenmiştir. Ordubad`dan mitolojik metinlerin derlenmesi ve neşri 1980`li yıllardan, SSCB`de sert rejimin hafifletilmesinden, Sovyetler Birliğinin çökmeye doğru gitmesinden sonra başlamıştır. Milli bilincin artması mitolojik metinlerin derlenmesi ve neşrine de olanak sağlamıştır. Hatta Komünist partisinin vilayet ve rayon (il) komitelerinin gazetelerinde mitolojik metinler yayınlanmış, senzor ve Kömunist editörler bu neşirlere göz yummuşlar. 1980`li yıllarda basında folklor örneklerinin yayılmasında Nahçıvan ÖSSC Ali Sovyeti Reyaset Heyetinin, Nahçıvan ÖSSC Bakanlar Kurulunun ve Azerbaycan KP Nahçıvan Vilayet Komitesi`nin organı olan “ Sovyet Nahçıvanı” gazetesi özellikle secilmiştir. Gazetede 1983 yılından yayına başlayan “El imizin Söz Bohçası” sayfası rayon gazetelerinin de sayfalarında folklor örneklerine yer vermesine yol açmıştır. Gazetelerin hazırladığı sayfa ve köşelerde ateist Sovyet rejiminin din, hurafat adlandırdığı mitolojik metinler de yayınlanmıştır. Daha sonra ise folklor toplularında mitolojik metinlere yer verilmiştir. 1988 yılında ise Bakü`de “El m” neşriyatı ilk mitolojik metinler toplusunu- Arif Acalov`un düzenleyerek, ön söz ve şerhler yazdığı “Az erbaycan Mitolojik Metinleri” adlı kitabı yayınlanmıştır. Bu kitapta Ordubad`dan derlenmiş oldukça ilgi çekici metinler de basılmıştır.
Mitler kendisinin mevcutluğunu folklor metinlerinde yaşatıyor. Her mitoloji sistem gibi Türk mitolojisi de sonradan yazıya alınmış sözlü metinlerden oluşmaktadır. Bu anlamda Türk mitolojisi Türkün yaşadığı maddi ve manevi dünyanın tarihidir. Bu mitoloji bir dünya modeli olmakla birlikte Türkün yaşadığı toprakları model olaraq kabul etmiş, onları işaretler sistemine çevirmiş ve bu topraklar üzerine var olan bütün eşyaları bir belgeye çevirmiştir. Türk mitolojisinde, var olan her şey, onun yaşadığı ve yarattığı tarih olmakla birlikte bir mitoloji unsurlar bütünüdür (Caferli M.,
Ordubad`dan derlenen folklor örnekleri arasında mitoloji metinlerin çok olması folklor bilimcilerin ve kulturologların dikkatini çekmiştir. Bu metinler Türk mitolojisinde kendine özgü yere sahiptir ve burada yaşamış insanların dünya görüşünü yansıtmaktadır. Bu doğrultuda metinler, Türk kültür tarihi bağlamında öğrenilmesinde de önem arz etmektedir. Her mitin arkasında halkın tefekkürü, inamı yatmaktadır. Odur ki, mit doğa ve toplum olaylarının insan düşüncesine yansımasıdır. Mitoloji düşüncede evrenin, dünyanın yaratılışının, onların ayrı ayrı hisselerinin karşılıklı ilişkilerinin tasviri, şerhi ön plana geçiyor. Eski insanlar dünya, yaratılış sorularına zaman geçtikce yanıt aramaya başlamışlar. Hayata çağırış, yaşamaya inam, maddi dünya unsurları toprak, hava, su, ateş olan Sayfa 38 / 847
Ayten Cafer kızı CAFEROVA U L U S L A R A R A S I S E M P O Z Y U M “AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI” (Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih)
eski insanın düşüncesine göre kainatın, dünyanın yaratılışında temel başlangıç olmuştur. Doğadaki bütün olaylar şu dört unsurla bağlıdır (Abdullayeva M., 2002:0).
Nahçıvan`dan Derlenmiş Metinlerdeki Mitolojik İmajların Listesi Nahçıvan folklor antolojisinin II. cildinde genellikle Nahçıvan arazisindeki mitolojik metinlere yansıyan mitolojik kahramanların listesi sunulur: Fаti gаrı * Yel bаbа * Ezrаil * Hаl nenesi * Ucuqulu * Bаbаqulu * Nuh`un çeşmesi * Cin muncuğu * Cin dаşı * Su perisi * Ruh * Cennet аtı * Humаy * Melek
* Kimseler * Оcах sаhibi * Ev eyesi
Ordubad arazisinden derlenmiş mitik metinlerin bir kısmı sema cisimleri – Güneş, Ayla bağlı metinlerdir. Güneşe, Aya tapınmanın eski Türklerde olması üzerine M.Seyidov yazır: “ Türk halklarının mitolojisinin, etnografisinin öğrenilmesi gösterir ki, eski Türkdilli insanlar Güneşe - Ateşe tapınmış ve hatta Güneşi Tanrı olarak algılamışlar” (Seyidov M., 1983:149). Derlenmiş metinlerden de şunu açıkca görebiliriz. Onlardan bir kaçını aşağıda örnek olarak veriyoruz. “Ay Günün kocasıdır. Güneş tutulduğunda derler ki, o bir yıldızla kaçmış. Aya haber vermek için kurşun atarlar, kabları birbirine vurarak ses çıkartırlar. Ay da haberdar oluyor, gidip Güneşi geri getirir”. Veya: “D erler ki, Ay Güneşin oğludur. O, çocukluğundan çok yumurcak birisi olmuş. Bir gün Güneş görüyor ki, evde ekmek bitmiş. Hemen hamur yapmaya başlar. Ay gelip annesinin yanında yaramazlık yapar. Güneş diyor ki, git başımdan, bırak işimi yapayım. Ay daha da yaramazlık yapar. Sonunda Güneş çok sinirlenir. Hamurlu eliyle Ayın yüzüne bir tokat atar. Hamur izi kalır Ayın yüzünde. Ay ne kadar yüzündeki Sayfa 39 / 847
Yüklə 8,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|