GeçMİŞİ, bugüNÜ ve geleceğİ

Dr. Ayhan YARDİMCİEL

 

U L U S L A R A R A S I   S E M P O Z Y U M  

“AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI” 

(Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih) 

 

bir merkez olan Ermenistan-Metsamorda’da tespit edilmiştir. Bu kalay 

ticaretinin  alışılagelmiş  olduğu  üzere  Aratsani  (Murat)  Irmağı’na 

paralel 

yollarla 

yapıldığı 

düşünülmektedir. 

(

Khanzadian-

Piotrovskii,1992;74

)  Murat  Irmağı’nın Hınıs  Suyu  ile  birleştikten 

sonra,  Kuzeyden  Muş  Ovası’na  girdiği  anımsanırsa  burada 

Kuzeydoğu  Anadolu’nun  şu  ana  kadar  tespit  edilmiş  ilk  Orta  Tunç 

Çağı  kalesinin  varlığı  tesadüfü  gözükmemektedir.  Kalede  yapılan 

incelemelerde  monokrom  ve  polikrom  Aras  Keramiği  verisine 

ulaşılmıştır.  (Özfırat,  1998;2)  Güney  Kafkasya’da  bu  dönemde  ticari 

ilişkilerin  iki  tekerlekli  öküz  arabalarıyla  yapıldığı  düşünülmektedir. 

(

Baxşəliyev

,  2006;178)  Kurulan  ticari  ilişkiler  ağı  neticesinde, 

Nahçıvan’da  bulunan  sivil  merkezlerin  zamanla  idare  merkezlerine 

dönüştüğü düşünülmektedir. II. Kültepe bunun için iyi bir örnek olup 

kazılar sırasında çok odalı ve sokaklarla çevrili evler bulunmuştur. Bu 

sermaye  birikiminin  sınıf  farklılığına  neden  olduğu  hem  yerleşme 

yerinde  ve  hem  de  nekropol  alanındaki  kazı  buluntularından 

anlaşılmaktadır. 

(

Baxşəliyev

, 

2006;176-178) 

Nahçıvan 

keramikçiliğinin  gelişmesinde  ekonomik  gelişmenin  de  etkisi 

bulunmaktadır.  II.  Kültepe’de  bulunan  seramik  fırını  bu  durumu 

doğrular niteliktedir. 

(Aliev, 1991; 38) Buradaki keramiklerin ihtiyaç 

dışında  takas  amaçlı  olarak  da  üretildiği  anlaşılmaktadır.  Nahçıvan 

bölgesi eşsiz lokalizasyonu sayesinde Aras Boyalıları Kültürü için bir 

çok bilginin edinilebileceği bir coğrafyadır. (Belli-Sevin, 1999; 15) 

Sonuç:

 

Nahçıvan’da  bulunan  merkezler  ve  özellikle  II.  Kültepe 

yerleşmesi,  arkeolojik  kazılar  neticesinde  ortaya  çıkan  verilerden  de 

anlaşılacağı  üzere  Doğu  Anadolu,  Kafkaslar  ve  Yakın  Doğu 

arasındaki  stratejik  konumundan  dolayı  ticari  ve  sosyo-kültürel 

ilişkiler  ağının  ortasında  kalmıştır.  Metalürji  alanındaki  gelişmeler 

Azerbaycan  genelinde  bulunan  metal  yataklarının  işletilmesine  bağlı 

olup,  Yakın  Doğu  ile  yapılan  ticari  takas  sisteminin  temelini 

oluşturmaktadır.  Bu  ticari  ilişkiler  sayesinde  ise  sermaye  birikimine 

bağlı  olarak  önceleri  sivil  yerleşme  görünümünde  olan  Kültepe  gibi 

merkezler sonrasında idare merkezine dönüşmüşlerdir. Siyasi alandaki 

dalgalanmalar ile sermaye birikimi ve Metalürji alanındaki gelişmeler 

Sayfa 33 / 847

---

Nahçıvan’daki Merkezlerin Komşu Bölgelerle İlişkileri

 

U L U S L A R A R A S I   S E M P O Z Y U M  

“AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI” 

(Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih) 

 

bağlı olarak, Orta Tunç Çağı’nın sonlarında ise bu büyük merkezlerin 

surlarla  kaplandığı  görülmektedir.  Güney  Kafkasya’nın Orta  Aras 

Havzası  bu  bakımdan  bir  kültür  birliği  içine  girerek,  Orta  Tunç 

Çağı’nda Aras Boyalıları Kültürü’ne ev sahipliği yapmıştır.  

KAYNAKLAR 

ALİEV,  V.Q.  (1991)  Kulьtura  ėpoki  Sredney  bronzı  Azerbaydjana. 

Bakü, Bilim, 256 s.

 

BEDİRHAN, Yaşar (2000), Selçuklular ve Kafkasya, Çizgi Kitabevi 

Yayınları, Konya. 

BELLİ,  Oktay-Veli  Sevin  (1999),  Nahçıvan’da  Arkeolojik 

Araştırmalar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul. 

BAXŞƏLİYEV, Vəli (2006), Azərbaycan Arxeologiyası, Azərbaycan 

Мilli  Elmlər  Akademiyası  Naxçıvan  Bölməsi,  I.  Cild,  Naxçıvan 

Dövlət Universiteti, Bakı

 

OBOKHYAN, Arsen (2014),  “Bronze Age Musıcal  Instruments Of 

The  Regıon  Between  The  Caucasus  And  Taurus  In  Context” 

İnternational Canference Proplems of arly Metot Age Archaeology of 

Caucasusand Anatolia, 19- 23 Tbilisi November 2014, pp.265-277. 

DJAFAROV,  G.  F.  Svyazi  (1984),  Azerbaydjana  so  stranami 

Peredney  Azii  v  epohu  pozdney  bronzı  i  rannego  jeleza  (po 

arheologiçeskim materiala Azerbaydjana), Baku  

IŞIKLI,  Mehmet  (2011),  Doğu  Anadolu  Erken  Transkafkasya 

Kültürü, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 

KHANZADİAN,  E.V.,  B.B.  Piotrovskii  (1992),  “A  Cylinder  Seal 

with Ancient Egyptian Hieroglyphic İnscription from the Metsamor 

Gravetise”, Soviet Anthropology and Archeology, 30/4, 67-74. 

ÖZFIRAT, Aynur (1998), “1997 Yılı Bitlis-Muş Yüzey Araştırması: 

Tunç  ve  Demir  Çağları”, XVI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 

II, ss. 1-22. Tarsus 

ÖZFIRAT,  Aynur  (2002),  “Doğu  Anadolu  Yüksek  Yaylası’ndan 

M.Ö. 2. Bin Yıl Kurganları”, Belleten LXVI/246 

YARDİMCİEL,  Ayhan  (2015a),  Orta  ve  Son  Tunç  Çağı’nda  Orta 

Aras Havzası, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskiçağ 

Tarihi (Basılmamış Doktora Tezi), Kars 

 

Sayfa 34 / 847

---

Dr. Ayhan YARDİMCİEL

 

U L U S L A R A R A S I   S E M P O Z Y U M  

“AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI” 

(Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih) 

 

YARDİMCİEL  Ayhan  (2015b),  “  Aras  Boyalılarının  İşlevselliği”, 

Selevcıa Ad Calycadnum  Sayı 5 Mayıs 2015. 

 

LEVHALAR 

Levha 1 

 

Aynur Özfırat, Belleten LXVI/246 

Levha 2 

 

Ayhan  Yardimciel  Arşivi;  Konstantrik  Bezemeli  Monokrom  Aras  Keramiği  Sol; 

Nahçıvan Kerki Sağ; Kars/Ani  

Levha 3 

 

Oktay Belli Arşivi 

Sayfa 35 / 847

---