GeçMİŞİ, bugüNÜ ve geleceğİ
Yüklə 8,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mehriban Adıgözəl Qızı QULIYEVA U L U S L A R A R A S I S E M P O Z Y U M “AZERBAYCANŞİNASLIK: GEÇMİŞİ, BUGÜNÜ VE GELECEĞİ”
- ƏHMƏD CƏFƏROĞLUNUN “TÜRK DILI TARIXI” DƏRSLIK MONOQRAFIYASINDA MÜRACIƏT ETDIYI PROBLEMLƏR U L U S L A R A R A S I S E M P O Z Y U M
- U L U S L A R A R A S I S E M P O Z Y U M “AZERBAYCANŞİNASLIK: GEÇMİŞİ, BUGÜNÜ VE GELECEĞİ” (Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih)
- Muhammet ARSLAN Özet
- Anahtar Kelimeler
Mehriban Adıgözəl Qızı QULIYEVA
“AZERBAYCANŞİNASLIK: GEÇMİŞİ, BUGÜNÜ VE GELECEĞİ” (Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih) kitabın ilk təşəbbüs olduğunu da vurğulamışdır: «Onu da açıqca söyləyim ki, indiyə qədər belə bir metod və sistemlə Türk dili tarixi və qrammatikası bir çatı altında ələ alınmamış-dır.Əsərimin bu yöndən özünəməxsus bir özəllik daşıdığı qənaətindəyəm. Əsərdə tamamilə yeni bir yol təqib edilmiş, bir çox yeni mövzular ələ alınmış, dilin iç tarixinə, dil yadigarı örnəklərinə bolca yer verilmişdir. Bu baxımdan əsər imkan nisbətində tamamlanma firsətini də bulmuş sayılır» (198, I,s.VII-VIII). Ə.Cəfəroğlu müqəddimədə əsərin quruluşu, tərkibi haqqında da məlumat verməyi lazım bilmiş, onun türk dilinin gəlişmə və təbəqələşməsinə görə dörd cild olaraq nəzərdə tutulduğunu qeyd etmişdir. Müəllifin planına görə I cild türk dilinin nisbətən daha az bilinən və ana vətəndən kənara çıxan islama qədərki dövrünü, yəni yeni eranın I-XI əsrləri arasındakı türk ədəbi dilini, tarix və mədəniyyəti ilə bir yerdə əhatə etməkdədir. «Müştərək Orta Asiya ədəbi türkcəsi» adlanan II cild isə zaman etibarilə XI-XV əsrləri ehtiva etməkdədir. Onu da qeyd edək ki,bu cild 1964-cü ildə İstanbulda mükəmməl şəkildə nəşr edilmişdir. III cildin «Müştərək Kiçik Asiya ədəbi türkcəsi» adını alacağı və Səlcuq və Osmanlı dövlətlərinin dövrələrini əhatə edəcəyi nəzərdə tutulmuşdur. Müəllif bu fundamental əsərin IV cildində Əlişir Nəvai və Fatih Sultan Məhmətdən sonrakı dövrdəki ayrı-ayrı türk bölgələrində elmi və ədəbi üslubları formalaşmış və ədəbi dil səviyyəsinə yüksəlmiş türk dillərindən bəhs edəcəyini, xüsusilə Çağatay, Azərbaycan, Özbək və Osmanlı-türk ədəbi dilləri üzərində dayanacağını göstərmişdir. Müəllif əsərin böyük əhəmiyyətə malik olduğunu nəzərə çarpdırmaqla yanaşı bu aspektdə bu kateqoriyadan bir sıra əsərlər yazıldığını və o əsərlərdə türk xalqları adına parçalamadan əzəmətli bir türk dili olaraq ələ alındığını təqdir edir və o əsərlərdə bir ailə içərisində türk dilinin birliyini, gəlişmələrini, mərhələlərini görmək mümkündür deyə yazır. Müəllif M.Rəsənenin, K.Qronbekin, Əhməd Cavad Əmrənin və A.Dilaçarın bu işin oncüləri olduğunu da qeyd etməyi unutmur. Eyni zamanda kitabın yazılmasında tətbiq olunan iş metodikasından, orada ali məktəb auditoriyasının tələblərinin, həm də gələcək tədqiqatçıların əsərdən faydalana biləcəyinin nəzərə alınmasından bəhs edərək əsərin digər məziyyətləri haqqında yazmışdır: «Onu da əlavə etmək istərəm ki, əsərdə hər mövzu üzərinə yapılan araşdırmaların ən önəmliləri göz önündə tutulmaqla yetinilməmiş, bu sahədəki tədris təcrübələrimdən edinilən qənaət və sonuçlara da geniş yer verilmişdir. İrəlidə bu yolda çalışacaq şəxslərə imkanlar təmin etmək məqsədilə, əsərin not qisimlərinə ayrıca zəngun bir bibliogrtafiya də əlavə edilmişdir. Sayfa 797 / 847
ƏHMƏD CƏFƏROĞLUNUN “TÜRK DILI TARIXI” DƏRSLIK MONOQRAFIYASINDA MÜRACIƏT ETDIYI PROBLEMLƏR U L U S L A R A R A S I S E M P O Z Y U M “AZERBAYCANŞİNASLIK: GEÇMİŞİ, BUGÜNÜ VE GELECEĞİ” (Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih) Lüzumu nisbətində əlyazma əsərlərinə də müraciət edilmişdir. Öncədən onu da xatırlatmaq istərim ki, hər mövzu mövcud material nisbətində ələ alınmış və bu səbəbdən bəhslər arasındakı ayarlanma daim bu keyfiyyətə bağlı qalmışdır». (198, I, s.VIII)
1. Adilov V.Z. «Kitabi-Dede Korkut»ta bazı düzeltmeler V. Uluslararası Türk dili kurultayı bildirileri. 2.cilt. 20-26 Eylül 2004 Ankara. 2006. s. 119-124 2. Amanoğlu E.Ahmet Caferoğlu ve türkoloji / Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kuruluş ve gelişmesine hizmeti geçen Türk Dünyası aydınları sempozyumu bildirileri. Kayseri, 1996, s. 47-52. 3. Azerbaycan Yurt bilgisi.I c.1932,456 s.;II c.1933,472 s.;III c.1934,416 s.;IV c.1956,56 s. 4. Asım N.Orhun abideleri. İstanbul. 1913, 460 s. 5. Ata A.Türkçe ilk Kuran tercümesi (royland nüshası).Karahanlı türkçesi. Ankara.TDQ yay. 2004. 964 s. 6.Caferoğlu A.Орhuн абидeлeриндe ата сюзleri// HБH Ы,1929, с. 43-46 7.Caferoğlu A. Тцрк дилиндe «даш» lahikası// ТHБАТ, Ы, 1929, 16 с.
Sayfa 798 / 847 U L U S L A R A R A S I S E M P O Z Y U M “AZERBAYCANŞİNASLIK: GEÇMİŞİ, BUGÜNÜ VE GELECEĞİ” (Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih)
HEYKELİ FORMLU BİR MEZAR TAŞININ DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ Impressions Inspired by a Ram-shaped Gravestone in Kars, Selim Muhammet ARSLAN
Özet Türkler yaşamları boyunca çeşitli hayvanları kendileri için kutsal kabul etmiş ve günlük yaşantıları ile dinsel törenlerinde bu figürleri yoğun bir şekilde kullanmışlardır. Koç da bu figürler arasında oldukça önemli bir yer edinmiştir. Gücü, üretkenliği, bereketi, nazarlardan korunmayı ve ölümü sembolize etmesi açısından koç, koçbaşı ve koçboynuzu; özellikle mezar taşlarında sevilerek kullanılmıştır. Türklerin tarih sahnesine çıktıkları milattan önceki binli yıllardan başlayarak Orta Asya’dan Ön Asya ve Kafkaslara kadar uzanan bir coğrafyada karşımıza çıkmaktadırlar. Bu bildiride Kars’ın Selim ilçesine bağlı Kamışlı Köyü’nde yeni bulunan koç heykeli formundaki bir mezar taşından hareketle koç figürünün Türk topluluklarındaki önemi ve yeri örnekler ışığında anlatılmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kars, Selim, Mezar Taşı, Koç, Koçbaşı
Turks have accepted some animals as divine beings through their history and used their figures in both daily life and religious rituals. Ram has become prominent among all other figures. Figures of ram, head of ram and horn have been used commonly on gravestones because of being accepted the symbol of power, fertility, plentifullness, death and protecting power against evil eyes. Beginning from B.C. 1000s, the date when Turks firstly had been met in history, all these figures have been encountered on a wide geographical areas ( from Asia Minor to Central Asia and Caucasians). In this study, it is examined the importance of ram figure among Turkish tribes with the reference to a new-discovered ram-shaped gravestone in Kars, Selim, village of Kamışlı. Keywords: Kars, Selim, Gravestone, Ram, Ramhead
Araştırma Görevlisi Kars Kafkas Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü muhammetarslan25@gmail.com Sayfa 799 / 847 Yüklə 8,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|