GeçMİŞİ, bugüNÜ ve geleceğİ

Beş Katlı Evin Altıncı Katı’nda Sevgiliye Özlem 

U L U S L A R A R A S I   S E M P O Z Y U M  

“AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI” 

(Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih) 

 

gederem özümden.  Ne aşkı, ne sevgisi  canım? İstek var, ihtiras var, arzuya 

ulaşma,  özleyiş  var,  isteğine  ulaştıktan  sonra  da  doygunluk,  bezginlik, 

kayıtsızlık var, o kadar. Geri kalanın hepsi laftır, boştur.” 

Bu  anlayış,  bu  felsefe  Zaur’un  aşkla  imtihanını  oluşturur.  Gerçek 

aşkla,  ihtiras  arasındaki  farkı  bir  türlü  göremez  ve  içindeki  iyi  insanı, 

sevgiye,  aşka  inanan  insanı  çıkaramaz.  Erkek  egemen  toplum  bunu  böyle 

kodlamış,  ona  böyle  bir  hak  vermiştir.  Topluma  göre  de  aşk  ihtirastır  ve 

zararlıdır.  İhtiras  bitince  geriye  ne  kalacaktır?  Dadaş  da romanda Tahmine 

için işinden ayrılan Zaur’a aynıyla bunları söyler. 

“Ben  sizi  anlıyorum,  birbirinize  raslamışsınız,  beğenmişsiniz 

birbirinizi,  bağlanmışsınız  birbirinize.  Aşk  diyorsunuz  buna,  sevgi 

diyorsunuz,  ne  derseniz  deyin,  ben  kınamıyorum  sizi.  İkiniz  de  gençsiniz, 

sağlıklısınız,  güzelsiniz,  yakışıklısınız,  birbirinizi  celbetmişsiniz,  bunda 

kimsenin  suçu  yok.  Biliyorum,  hepsini  biliyorum.  Moskova’da  da  birlikte 

oldunuz, Şimdi Bakü’de de bir evde oturuyorsunuz. Ama oğul inan bana, bir 

gün her şey sona eriyor, en çılgın ihtiras bile bitip tükeniyor ve eğer erkekle 

kadını  ihtirastan  başka  bir  şey  bağlamıyorsa,  yani  onlar  aileyle,  çocukla, 

nikâhla birbirlerine bağlı değillerse, o zaman bu çeşit alakalar öyle dehşetli 

bir işkenceye çevriliyor ki ibrete değer.” 186 

“Şimdi  ayrılsanız,  ömrünüzün  bu  günlerini  daima  hoş  bir 

hayıflanmayla,  hafif  bir  tasayla  yad  edeceksiniz,  şirin  bir  rüya  gibi  Fakat 

alakanız  devam  ederse  o  zaman  adamakıllı  azap  eziyete  çevrilecek.  Tıka 

basa yiyip doymaktansa, her şeyden biraz tatmanın başka bir tadı var, inan 

bana.” 187 

“ Tahmine  anlamış  bunu,  bir  süre  sonra  sen  de  anlayacaksın  ve 

anlayana  kadar  hem  kendin  azap  çekeceksin,  hem  de  başkalarına,  o 

cümleden annene babana eziyet edeceksin” 185-6 

Bu görüşler hem Zaur’un anne babasının hem toplumun bakış açısını 

yansıtmaktadır.  Dadaş,  önce  Tahmine’yle  konuşmuş,  Zaur’a  onun  gerçeği 

gördüğünü  söylemiştir.  Bu  bir  kandırmacadır  aslında.  Tahmine  zorunlu 

olarak  kendini  kandırmaya  çalışmakta,  Dadaş  da  önce  Zaur’u  sonra  her 

ikisini.  İhtiras  ve  aşk  geçicidir.  İnsanı  yorar  ve  üzer.  Tadılıp  tadında 

bırakılmalıdır. 

 Zaur aşkla ihtiras ve şehvet arasında gidip gelir. Tahmine’ye karşı 

çevresinin ve en çok da annesinin ürettiği dedikodu ve iftiralarla mücadele 

eder,  aşkı  güçlendiğinde  direnir,  kuşkuları,  kıskançlıkları  arttığında 

lakayıtlaşır,  kaçar.  Tahmine  ile  ilişkilerini  bunlar  belirler  ve  yönlendirir. 

Tahmine de bunları bilmekte, kendi dürüst aşkının iyi sonuç vermeyeceğine 

Sayfa 67 / 847

---

Yrd. Doç. Dr. Bedri AYDOĞAN 

U L U S L A R A R A S I   S E M P O Z Y U M  

“AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI” 

(Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih) 

 

kanaat getirmekte, bu yüzden Zaur’dan uzaklaşmak, ayrılmak istemektedir. 

İlişkilerinin her aşamasında bunu tekrar eder. 

 Deniz dönüşü Spartakların yazlığında Zaur’un el falına bakar. Buna 

göre ayrılacaklar, Zaur başkasıyla evlenecektir. Kendisi için de ölüm görür. 

Aslında bu falda görünenler romanın bundan sonrasının özetidir ve aynıyla 

gerçek olmuştur. Dadaş’ın söylediği noktaya gelmişlerdir. 

“Bak alım şimdi sende ne var ne yok? İşte bu şöhret hattıdır, sende 

var  bu  hat.  Bu  hat  ay  hattından  başlar,  yani  gerçek  hayattan çok  hayallere 

kapılıyorsun.  Fakat  bu  hat  da  gerçek  hayat  hattına  bitişiyor.  Şunu  görüyor 

musun işte şu çizgiyi…  Evet…  Bak…B ak…  İki ya da üç çocuğun olacak. 

İkisi büyük ihtimalle erkek çocuğudur.” 31 

“Bak ,  şu  çizgiyi  görüyor  musun  –senin  özelliğin  varmış-,  bütün 

hislerini,  düşüncelerini  işe,  iş  yapmaya  yoğunlaştırabiliyormuşsun.  Şuurun 

uyanıktır, isabetlidir; birazcık, çok az derecede hayale, hülyaya kapılıyorsun. 

Çok ileri yaşlara  dek ömür süreceksin ve sonuna kadar da hayatı seveceksin. 

Servetin  çok  olmayacak.  Başka  şehre  göç  etmeyeceksin.  İşte  bu  çizgi 

mücadele çizgisidir, fakat o başka bir çizgiye bitişmiyor. İşte bu da Venüs 

kemeridir, sevme ve aldanma özelliği. Bu çizgi de yarıda kesiliyor.” 31-2 

En çetin imtihandan orta yaşlarda geçeksin. Hayatın ikiye ayrılacak, 

-bak görüyor musun bu çatallaşmış çizgiyi,- işte bu talih çizgisidir. Bir ara 

çok  zor  vaziyette  kalacaksın  Yaşlandıkça  huyun,  tabiatın  daha  mülayim 

olacak,  ama  nüfuzun,  saygınlığın  artacak.  İnşallah  senin  nüfuzlu,  saygın 

zamanını görürüm. Zaurcuk seni bu görünüşte hiç tasavvur edemiyorum.” 32 

Tahmine kendi falına da bakar. Elindeki çizgi kesilmiştir. Kesilenin 

ne olduğunu söyler: 

“Bu  benim  ömrümdür.  Kesilmesi  de ölüm.  Erken  ölüm.  İhtiyar  bir 

falcı vardı, o bakmıştı falıma, o dedi:” 32 

 Tahmine  kendisi  için  ölümden  başka  bir  şey  söylemez.  Fal 

gerçekleşir,  erken  ölürse  kendisi  için  yanacak  kimse  olmadığını  düşünür. 

Yalnız sayılır zaten. Kocası, komşusu Medine bir süre yanacaklardır belki. 

Zaur da. 

Bu  faldakilerin  aynıyla  gerçekleştiğini  söylemiştik.    Ayrılırlar, 

Tahmine ölür. Zaur evlenir, dört çocuğu olur. Üçü oğlan sonuncusu kız. Zaur 

bir ara bakan yardımcısı olsa da sonuna kadar orada kalamaz, fazla parası da 

olmaz. Orta halli memur yaşamı Hayalleri vardır, kızı olursa adını Tahmine 

koyacaktır,  ama  çekinir,  neyse  ki  oğlu  olur.  Yaşlandıkça  mülayimleşir, 

lakayıtlaşır, hayatına hükmedemez, yakınları ölür, sadece kendisini sürükler, 

Sayfa 68 / 847

---