GeçMİŞİ, bugüNÜ ve geleceğİ

Yrd. Doç. Dr. Bedri AYDOĞAN 

U L U S L A R A R A S I   S E M P O Z Y U M  

“AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI” 

(Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih) 

 

 

Tahmine bir kez daha teklefon eder, bu kez Laçin’i dinletir. Bu türkü 

Zaur’a aşklarını derinden hatırlatır ve çok etkilenir. 

 

“Bu  Laçin  türküsüydü. Tahmine  bu  türküyü dinlerken  her  zaman 

hıçkırıp  ağlıyordu.  Zaur  da  ağlıyordu  şimdi,  çocukluğunun  en  erken 

çağlarından  beri  ilk  defaydı  ki  ağlıyordu.  Sessiz  sedasız  ağlıyordu, 

gözlerinden  yanaklarına  süzülen  damlaları  silmiyordu.  Ağıyordu,  çünkü 

biliyordu ki bu son vedalarıdır ve yeryüzünde ancak tek bir kadın bu şekilde 

vedalaşabilirdi. Laçin türküsünün son kıtası çalıyordu. Zaur biliyordu ki, bu 

Tahmine’nin  kasetinin  son  türküsüdür  ve  şimdi  Zaur’la  Frengiz’in 

düğünlerinin arifesinde Tahmine hayatından ebediyen çekilip gidiyordu. 

 

Bu  satırlar  romanın  ve  aşkın  doruğudur.  Zaur  aşka  inanmıyor 

görünse, buna herkesi inandırmış olsa bile bu satırlar onun gönlünde nasıl bir 

aşk acısı, nasıl büyük bir boşluk, nasıl ebedi mutsuzluk ve yıkım olduğunu 

ortaya koyuyor. Aslında bu aşkın ta kendisidir ve balaylarından başlayarak 

bundan  sonraki  yaşamının hiçbir  döneminde  Zaur’u rahat  bırakmayacaktır. 

Zaur’un  bundan  sonraki  yaşamı  açığa  vurmasa  da  özlem  içinde  geçer. 

Balayında  rüyaları  karabasan  şeklindedir.  Zaur  Dakar’da  deniz  nazır 

odasında  karabasandan  kurtulmak  için  uyanmaya  çalışmaktadır.    Şimdi 

kendisiyle, yitirdiği aşkla hesaplaşmaktadır. Huzur için, rahat ve kaygısız bir 

yaşam  için  Frengiz’le  evlenen  Zaur,  onunla  aynı  yataktayken  Tahmine’nin 

parfümünün kokusunu  duymakta,  Tahmine’nin  rüyasını  görmektedir.  Oysa 

gerçekte gelen koku denizin, Afrika’nın kokusu olmalıydı. 

 

“K okuyu uykuda hissetti ve uykuda aynı zamanda uykuda olduğunu 

da hissetti.  Fakat uykuda tanımıştı bu kokuyu. Bu koku  yeryüzünde tekti, 

eşsizdi, Afrika’nın kokusu gibi. Ama bu, Afrika’nın kokusu değildi.” 15 

 

“Uyk uda  fikirleri  sanki  uyuşmuştu,  uykudan  silkinip  uyanamıyor, 

ayılamıyordu. Ama kokunun ne kokusu, bu kokunun kimin kokusu olduğunu 

biliyordu.  Hâlâ  uykudaydı,  ama  bu  kokudan  başka,  yani  Tahmine’nin 

kokusundan başka, yani çeşitli Fransız parfümlerinin karışımından oluşan bu 

eşsiz kokudan başka hiçbir şey hissetmiyordu.” 15 

 

Zaur Tahmine’den kaçsa da kurtulamamış, rüyasında onun kokusunu 

duymakta  ve  onu  görmeyi  arzu  etmektedir.  Çünkü ayrılmalarından  sonra 

Tahmine’yi  bir  kez  televizyonda  görmüştü. Tahmine’nin  gerekli  evrakları 

hazırlayıp  “he r şeyi geri döndürmek için” geleceğinin rüyasını görmektedir. 

Bu mümkün müydü? Her şey olup bitmiş,  Zaur yeni bir yol seçmişti. Huzur, 

güven ve özgürlüğü. Aslında özgürlüğe hazır olmadığını anlayan Zaur,  bu 

rüyadan  da  kurtulmak  ister.  Çünkü  gerçek,  rüyadaki  gibi  değildir.    Peki 

geçmişle hesaplaşmak ve bu hesabı kapatmak Zaur  için mümkün müdür? 

Sayfa 74 / 847

---

Beş Katlı Evin Altıncı Katı’nda Sevgiliye Özlem 

U L U S L A R A R A S I   S E M P O Z Y U M  

“AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI” 

(Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih) 

 

 

“  Zaur, inşallah zamanı gelir Frengiz’le beraber Amerika’ya gideriz 

diye düşündü ve birdenbire bütün bunların gereksizliğin, hiçliğini anladı. Ne 

kadar  manasızdı  bütün  bunlar,  yani  Amerika’ya  gitme  isteği,  buraya, 

Afrika’ya  gelmeleri,  burada  bu  yad  okyanusun  yabancı  sahilinde  rahatlık, 

dinlenme, kaygısızlık araması, her şeyi unutma niyeti…  ne kadar gereksizdi. 

Çünkü  artık  hiçbir  uçak,  hiçbir  gemi,  hiçbir  taşıt  aracı  insanın  kendisini 

kendisinden  uzaklaştıramaz,  geçmişinden  ayıramaz.  Hem  saadeti  aramak 

için  dünyayı  dolaşmaya  gerek  yoktur.  Mutluluk,  ya  da  mutsuzluk  insanın 

içindedir,  onları  yük  gibi  taşıyorsun  kendinle,  nereye  gidersen  git,  istersen 

dünyanın  öbür  ucuna  git,  bu  yükü taşıyorsun  kendinle.  Bu  yük  güvenilir 

yüktür, nereye gidersen git, ne yiter, ne batar, ne azalır, ne artar.” 

 

 

“Z aur  geçmişle  hesaplaşılamayacağını  anlamıştır.  Geçmiş  hiç 

kurtulunmayacak  bir  yüktür  ve  insan  ömrü  boyunca  onu  taşımaya 

mecburdur.  Kendisi  için  bu  yük  geç  anlasa  da  bahtiyarlık  ve  mutluluktur. 

Ancak  şimdi  bunun  yalnızca  anısı  kalmıştır.  Bu  anılardan  da  kurtulmak 

imkansızdır.”  19 

 

 

Balayından  döndükten  sonra  Tahmine’nin  öldüğünü öğrenen  Zaur, 

evine çıkar, bavulları oradan oraya taşır, ne yapacağına karar vermeye çalışır 

ve  sessizce  kapıdan  çıkar,  sekiz  katı  yürüyerek  iner.  Geçmişinin  peşine 

düşen  Zaur,  Tahmine’nin  evine  gider  ve  komşusu  Medine  ile  konuşurlar, 

Tahmine’nin  neler  yaşadığını  ondan  dinler.  Zaur’un  son  pişmanlığı 

kendisinde iyi olmaz bir yara açmış, en büyük derdi olmuştur. Medine ona 

bir kağıt verir, bunda Tahmine’nin parfümünün formülü vardır. Ölümünden 

iki  gün önce  bu  kağıda  yazmış  “Z aur’un  hanımı  bu  parfümleri  sürünsün 

dedi. O zaman Zaur beni hatırlar her defasında.” diyerek  bırakmıştır(270). 

Zaur  şimdi  çok  iyi  bilmektedir  ki  ne  onu  unutmak  ne  geçmişi  silmek 

mümkündür.   

 

Zaur  1940  doğumludur,  Tahmine’yle  ilişkileri  5  Haziran  1965’te 

başlamış, üç ay güzel bir yaz geçirmişlerdir. Bundan sonra ilişkileri birkaç 

ay  daha  sürmüştür.    Romanda  asıl  olaylar  altı  ay  kadar  bir  süreyi  kapsar. 

Sondeyiş  bölümünde  Zaur’un  bundan  sonraki  35  yılı  özet  tekniğiyle 

verilmiştir.  Evliliğinin  devamı,  çocukları,  anne  babalarının  ve  hemen  tüm 

yakınlarının  ölümleri,  Zaur’un  iş  yaşamı  anlatılır.  Çevresinde  sağ  olarak 

kendilerine  ek  Nimet,  Süreyya  ve  Spartak  kalmıştır.  Bu  35  yıllık  süre  son 

derece tekdüze geçmiştir. Zaur yaşamdan kendisi için bir şey beklememekte, 

Sayfa 75 / 847

---