GəMİ daxiLİ yanma

Q₁  Q₁^  Q₁^
Q₂ soyuq mənbəyə verilən, daha doğrusu, itirilən istilikdir. Deməli, ideal

tsikldə Q₂
istiliyindən başqa istilik itkiləri yoxdur. Odur ki, bu tsiklin termiki

faydalı iş əmsalı aşağıdakı kimi ifadə edilə bilər:

t
_{ } Q₁  Q₂
Q_1
 Q₁^  Q₁^  Q₂
Q₁^  Q^
 1 
Q₂
Q₁^  Q^
(1.1)

(1.1) tənliyində istilik miqdarlarının temperatur və istilik tutumları ilə ifadə olunan qiymətlərini yerinə yazıb müəyyən riyazi çevirmələr və əvəzləmələr aparsaq istilik qarışıq üsulla verilən tsiklin termiki faydalı iş əmsalı üçün aşağıdakı düsturu alarıq:

_t  1
1
_ k 1
 ^k 1
^  1 k     1
(1.2)

Şəkil 1.1 Qarışıq ideal tsiklin diaqramı

Burada,
  ^Va

V_c

• 
  sıxma dərəcəsi;
  

  ^Pz
P_c

• 
  təzyiqin yüksəlmə dərəcəsi;
  

  ^Vz -
V_c

həcmin qabaqcadan genişlənmə dərəcəsi; k-sıxma və genişlənmə proseslərinin adiabat göstəricisidir.

^
Qeyd etmək lazımdır ki, ideal tsikldə sıxma və genişlənmə prosesləri adiabatik qəbul olunur. Yəni bu proseslər zamanı ətraf mühitlə silindir arasında istilik mübadiləsi baş vermir. Digər tərəfdən hər iki prosesin adiabat göstəricisi sabit və bərabər qəbul olunur. Yuxarıda göstərilən ideal tsiklin orta təzyiqi aşağıdakı düsturla təyin edilir:

 _k
^ _{ } ^ 
_ ¹  _ ¹ 
_ ¹ ^
(1.3)


P_t P_{a  1}  _  1
¹
k 1_
k 1 ^
¹


k 1_
k 1 ^

Burada,
  ^Vb
V_z
həcmin sonradan genişlənmə dərəcəsi adlanır. Bu əmsalla

sıxma dərəcəsi arasında aşağıdakı əlaqə vardır:

  ^

. (1.4)

Qarışıq tsikl ümumiləşdirilmiş tsikl olduğundan (1.2) və (1.3) ifadələrində
  1qəbul olunsa istilik sabit həcmdə verilən tsikl üçün η_t və P_t üçün ifadələr almış
alarıq.   1qəbul olunduqda isə istilik sabit təzyiqdə verilən tsikl üçün termiki
faydalı iş əmsalı və orta təzyiq üçün düsturlar alarıq. Belə olduğu üçün ən yüksək termiki faydalı iş əmsalı baxımından istilik sabit həcmdə verilən tsikl ən yaxşı, istilik sabit təzyiqdə verilən tsikl isə ən pis hesab oluna bilər. Qarışıq tsikl isə bu ikisinin arasında yerləşir.
Nəzəri tsikl həqiqi tsikllərə müəyyən qədər yaxınlaşmış tsikldir. Bu tsiklin aşağıdakı xüsusiyyətləri vardır:

1. 
   Bu tsikildə istifadə olunan işçi cisim real qaz olub, onun istilik tutumu tem- praturdan asılı olaraq dəyişir;
   
2. 
   Nəzəri tsikldə hər dəfə silindrə təzə işçi cisim daxil olur və silindir yanma məhsullarından təmizlənir. Çünki burada doldurma və xaricetmə prosesləri vardır;
   
3. 
   Burada sıxma və genişlənmə prosesləri adiabatikdir və bu proseslər zamanı işçi cismin miqdarı dəyişmir (qaz sızmaları nəzərə alınmır);
   
4. 
   Nəzəri tsikildə yanacağın tam yanması qəbul olunur. Lakin bu zaman yanmanın sabit həcmdə (V  const), sabit təzyiqdə ( P  const ), və yaxud qarışıq tsikl üzrə, yəni qismən sabit həcmdə və qismən də sabit təzyiqdə, baş verdiyi qəbul olunur;
   
5. 
   Nəzəri tsikildə klapanların açılıb bağlanması taktlarla üst-üstə düşür.
   

Şəkil 1.2-də qarışıq tsiklin P-V koordinat sistemində diaqramı göstərilmişdir.
Bu diaqramda aşağıdakı proseslər göstərilmişdir:
r  r₀  a -sorma prosesi;
^{a  c} -sıxma prosesi;
c-ƶ¹-ƶ -yanma prosesi;
ƶ-b -genişlənmə prosesi;
b  r_b  r -xaricetmə prosesi.
Qarışıq tsikl ümumiləşmiş tsikl hesab edilir. Belə ki, bu tsikldən həm yanma prosesi sabit həcmdə baş verən tsikl, həm də sabit təzyiqdə baş verən tsikl alınır. Ona görə də bu tsikillərin müqayisəsi zamanı yanma prosesi sabit həcmdə baş verən tsikl, tsiklin F.İ.Ə.-nin böyük olması nöqteyi nəzərdən ən əlverişli,

yanma prosesi sabit təzyiqdə baş verən tsikl isə ən pis tsikl hesab edilir. Qarışıq tsikl bu iki tsiklin arasında yerləşir.
Həqiqi tsikl mühərrik işləyən zaman silindirdə baş verən tsikldir. Həqiqi tsiklin aşağıdakı xüsusiyyəti vardır:

Şəkil 1.2

1. 
   Bu tsikildə yanma prosesi həcmin və təzyiqin dəyişməsi ilə baş verir. Bundan başqa yanma prosesi genişlənmə xəttinə də keçir;
   
2. 
   Sıxma və genişlənmə prosesləri politropik proseslər olub, bu proseslərin politrop göstəriciləri dəyişən və bir-birindən fərqli olur;
   
3. 
   Həqiqi tsikildə sorma və xaricetmə klapanlarının açılıb bağlanması taktlarla üst-üstə düşmür.
   

3.