GəMİ daxiLİ yanma

3.2.5. Doldurma əmsalı

Mühərrik işləyən zaman silindirə daxil olan havanın həqiqi miqdarı, silindirin işçi həcminin ətraf mühit şəraitində tuta biləcəyi havanın nəzəri miqdarından az olur. Bunu qiymətləndirmək üçün doldurma əmsalından istifadə olunur. Doldurma əmsalı dedikdə silindirə daxil olan havanın həqiqi miqdarının silindirin işçi

həcminin ətraf mühit şəraitində ( P₀ ,T₀
və ya
P_s ,T_s ) silindirin tuta biləcəyi havanın

nəzəri miqdarına nisbəti başa düşülür. Doldurma əmsalı η_H – la işarə olunur və ümumi halda aşağıdakı kimi ifadə olunur:

H
  ^Vn V_o
 M_h
M _0
 G_h
G₀
, (3.17)

Burada V_h
M _h və
G_h -silindirə daxil olan havanın həqiqi miqdarı,
^{m 3} , kmol

və kg ;
V₀ , M ₀
və G_o -silindirin işçi həcminin tuta biləcəyi havanın nəzəri

miqdarıdır, ^{m 3} , kmol və kq .
(3.17) ifadəsindəki nəzəri hava miqdarı riyazi yolla təyin edildiyi halda, həqiqi havanın miqdarı bu cür təyin edilə bilmədiyindən doldurma əmsalını da riyazi yolla hesablamaq olmaz. Ona görə də doldurma əmsalı yalnız təcrübə yolu ilə dəqiq təyin edilə bilər. Bu zaman silindirə daxil olan havanın həqiqi saatlıq miqdarı aşağıdakı düsturla hesablanır:

_{G } 3600V_n  _{h ,}
h _


kg / saat
(3.18)

h

Burada
V_h -qəbul olunmuş hava dozasıdır: Adətən
V  1m³
qəbul olunur;

h
_h -silindirə daxil olan havanın sıxlığıdır:
P 10⁶

h
P  ^h ,
kg / m³
(3.19)

R_h T_h

P_h və T_h
havanın təzyiq və temperaturu,
MPa , K ; τ_h - qəbul olunmuş hava

dozasının silindirə daxil olduğu vaxtdır, san.
Yeni mühərrik layihə edilərkən və ya istilik hesabı aparılarkən doldurma əmsalı aşağıdakı düsturla təyin edilir:

  ^  ^Pa  ^Ts  ¹



, (3.20)

^H  1 P_s T_a 1  _r

Nadduvsuz mühərrikdə (3.20) ifadəsində
P_s  P_o ,
T_s  T₀
qəbul olunur. Bu

parametrlər ətraf mühit parametrləri adlanır və aşağıdakı kimi qəbul olunur:

1. 
   Nadduvsuz mühərrikdə ətraf mühit parametrləri kimi normal atmosfer şəraiti
   

qəbul olunur:
P₀  0,1MPa
və T₀
 293k(t₀
 20⁰ S) .

2. 
   Nadduvlu mühərrikdə ətraf mühit şəraiti dedikdə resiverdəki təzyiq və tempratur qəbul olunur. Bu mühərriklər üçün resiverdəki təzyiq aşağıdakı kimi qəbul olunur:
   

P_s  P_k  P_soy , (3.21)

^Psoy
-hava soyuducusundakı təzyiq düşküsüdür:
^Psoy
 (0,98  2,94) 10^3 MPa ;

P_k -kompressordan sonra havanın təzyiqidir. Bu təzyiq verilmiş mühərrikin pasportunda olduğu kimi qəbul olunur. Bu qiymət məlum olmadıqda onda aşağıdakı mülahizələrə görə seçilir:

1. 
   Aşağı təzyiqli nadduv sistemlərində - P_k <1,5P_o ;
   

2. 
   Orta təzyiqli nadduv sistemlərində - P_k  (1,5  2,2)P₀ ;
   
3. 
   Yüksək təzyiqli nadduv sistemlərində - P_k > 2,2P₀ .
   

Kompressordan sonrakı tempratur isə aşağıdakı düsturla təyin olunur:


T  T (P / P )^{(nk 1 ) / nk} , (3.22)
k o k o

Burada n_k -kompressorda havanın sıxılmasının politrop göstəricisidir və

aşağıdakı kimi qəbul edilir:.

1. 
   Porşenli üfürmə nasosu üçün - n_k
   

 1,4 1,6 ;

2. 
   Həcmi üfürmə nasosu üçün - n_k  1,55 1,75 ;
   
3. 
   Mərkəzdənqaçma tipli kompressorlar üçün n_k  1,4  2,0 .
   

Müxtəlif tip mühərriklər üçün doldurma əmsalı üçün aşağıdakı hədlərdə dəyişir:

1. 
   4 taktlı nadduvsuz dizellərdə - _H
   

 0,8  0,9 ;

2. 
   4 taktlı nadduvlu dizel -_H
   

 0,85  0,97 ;

3. 
   2 taktlı dizellər üçün -_H
   

 0,7  0,85.

2. 
   taktlı dizellərdə doldurma əmsalının kiçik olmasına səbəb bu mühərriklərdə işçi həcmin bir hissəsinin qaz mübadiləsi proseslərinə sərf olunmasıdır. Belə ki, bu mühərriklərdə (2.14) ifadəsi ilə təyin olunan doldurma əmsalı silindirin həqiqi həcminə gətirilir:
   

_H^
 _H (1_s )
, (3.23)

YOXLAMA SUALLARI

1. 
   Doldurma və sorma proseslərinin fərqi nədir?
   
2. 
   Sorma klapanının açılmasının qabaqlama, bağlanmasının gecikmə bucaqlqrı nə üçündür?
   
3. 
   Təmizləmə və əlavə doldurma əmsalları nəyi xarakterizə edir və bu əmsalların qiymətləri nədən asılıdır?
   
4. 
   Üstəlik üfürməsiz və üstəlik üfürməli mühərriklərdə ətraf mühitin təzyiq və temperaturu necə qəbul edilir?
   
5. 
   Doldurma (sorma) prosesinin sonundakı təzyiq necə təyin edilir?
   
6. 
   Qalıq qazların təzyiq və temperaturu necə qəbul olunur?
   
7. 
   Doldurma prosesinin sonundakı temperatur necə təyin edilir?
   
8. 
   Üstəlik üfürməsiz və üstəlik üfürməli mühərriklərdə qalıq qazlqrın təzyiq və temperaturu necə qəbul edilir?
   
9. 
   Qalıq qazlar əmsalı nədir və necə təyin edilir?
   
10. 
    Qalıq qazlar əmsalı 4-taktlı mühərriklərdə hansı hədlərdə dəyişir?
    

11. 
    Qalıq qazlar əmsalı 2-taktlı mühərriklərdə hansı hədlərdə dəyişir?
    
12. 
    Doldurma əmsalı nədir?
    
13. 
    Doldurma əmsalı necə təyin edilir və nədən asılıdır?
    
14. 
    Doldurma əmsalı hansı hədlərdə dəyişir?