GəMİ daxiLİ yanma

Qalıq qazlar və doldurma əmsalları



232.1. Qalıq qazlar əmsalı


Qalıq qazlar əmsalı (  _r ) silindrin yanma məhsullarından təmizlənməsinin keyfiyyətini xarakterizə edir. Qalıq qazlar əmsalının artması mühərrikin silindrində daha çox qalıq qazların qaldığını və beləliklə də sorma prosesində silindrə daxil olan hava və yaxud yanıcı qarışığın azalmasını göstərir.
Dördtaktlı mühərriklər üçün qalıq qazlar əmsalı aşağıdakı düsturlarla təyin edilir:
- üstəlik üfürməli mühərriklər üçün

_{γ } Т_к  Т _
^tem ^{ p}r
; (3.13)

Т

r
^r ε
el .dol ^pа ^{ }tem.
 p_r

-üstəlik üfürməsiz mühərriklər üçün

_{γ } Т₀  ΔТ _
φ p
tem.

; (3.14)

Т

r

r
^r ε

el.dol.
p_а

• 
  φ
  

tem.
p_r

burada Т - silindrə daxil olan hava və yaxud yanıcı qarışığın isti divarlardan

aldığı əlavə qızma temperaturudur. Bu temperatur sorma borusunun konstruk siyasından və yerləşməsindən, soyutma sistemindən, xüsusi qızdırıcı quruluşun olub-olmamasından, mühərrikin sürə- tindən və üstəlik üfürmədən asılıdır. Temperaturun artması yanacağın buxarlanmasını yaxşılaşdırsa da, silindrə daxil olan havanın sıxlığının və onun kütlə miqdarının azal- masına və beləliklə də,
doldurmanın pisləşməsinə səbəb olur. Mühərrikin növündən asılı olaraq Т
aşağıdakı kimi seçilir:
Karbüratorlu mühərriklər üçün - Т  0  20 ⁰ ;
Üstəlik üfürməsiz dizel mühərrikləri üçün - Т  10  40 ⁰ ;
Üstəlik üfürməli dizel mühərrikləri üçün - Т  (5)  (10) ⁰ .
Üstəlik üfürməli mühərriklərdə əlavə qızma temperaturunun kiçik olması kompressorda sıxılan havanın temperaturunun artması və ona görə də mühərrikin qızmış hissələri ilə hava arasındakı temperaturlar fərqinin kiçilməsi ilə izah edilir. Kompressordan sonra havanın tempeaturunun həddindən çox artması bəzi hallarda
Т -nin hətta mənfi belə olmasına səbəb olur.
Əgər silindrin yaxşı təmizlənməsi və əlavə doldurul-ması nəzərə alınmazsa,
yəni _тям  _ял.дол.  1 olarsa onda (2.9) və (2.10) düsturları aşağıdakı kimi olar:

r
_{γ } Т_o  Т _
Т_r

εp_а

p_{r ;}

• 
  p_r
  

(3.15)

r
_{γ } Т ₀  Т _
Т_r

εp_а

p_r

• 
  p_r
  

(3.16)

Dördtaktlı mühərriklərdə qalıq qazlar əmsalı başlıca olaraq sıxma dərəcəsindən, sorma prosesinin sonundakı təzyiqdən, mühərrikin dövrlər sayından və digər faktor- lardan asılıdır. Sıxma dərəcəsinin ( ^ ) və qalıq qazların temperaturunun (T_r) artması nəticəsində qalıq qazlar əmsalı kiçilir, qalıq qazların təzyiqi (p_r) və dövrlər sayı (n) artdıqda isə yüksəlir.

Müxtəlif növ mühərriklər üçün  _r
aşağıdakı hədlərdə dəyişir:

Qığılcımla alışdırmalı mühərriklər-  _r
 0,04  0,1;

Üstəlik üfürməsiz dizel mühərrikləri- γ_r = 0,02 – 0,05 ; Üstəlik üfürməli dizel mühərrikləri - γ_r = 0,01 – 0,03.
2-taktlı mühərriklərdə qalıq qazların miqdarı silindrin təmizlənməsinin keyfiyyətindən asılıdır ki, bu da öz növbəsində üfürülmənin növü, xaric və üfürmə orqanlarının en kəsik sahələri, qazpaylama fazalarının seçilməsi və üstəlik üfürmə təzyiqinin qiyməti ilə müəyyənləşdirilir. 2-taktlı mühərriklərdə qalıq qazlar əmsalını hesablama yolu ilə təyin etmək çox çətindir. Onu təcrübələrə əsasən qəbul edirlər. Müxtəlif tip 2-taktlı mühərriklər üçün qalıq qazlar əmsalı aşağıdakı hədlərdə qəbul edilir:

düzaxınlı üfürməli -  _r
 0,04  0,08 ;

əksaxınlı uzununa üfürməli (“MAN” firması) -  _r
 0,08  0,09 ;

əksaxınlı uzununa üfürməli (“Zultser” firması) -  _r
 0,09  0,12;

əksaxınlı eninə üfürməli -  _r
 0,12  0,14 ;