Gəncə 2016 Elmi redaktor: Rəyçilər: I e. d prof. Cavadov N.Ə
Yüklə 2,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
boş yerlərin olması barədə elan verilməsi və sınaqlar keçirilməsi ilə başlanır. Məsələn, Böyük Britaniyada bu sınaqlar müəyyən edilmiş mövzu üzrə yazılı məruzə, Kanadada xüsusi testlər və ya imtahan, Fransada müsabiqə yolu ilə xüsusi təyin edilmiş jüri tərəfindən seçilməklə aparılır. Lakin qeyd edilməlidir ki, bir sıra ölkələrdə müsabiqə sistemi nəinki dövlət qulluğundakı boş vəzifələrin komplektləşdirilməsi üçün, həmçinin vəzifəsinin (ranqının) yüksəldilməsi üçün də tətbiq edilir. Analoji olaraq, bir çox ölkələrdə vəzifəyə təyin edilmədə sınaq müddəti müəyyən edilir. Bu müddətlərin sürək- liliyi qanunvericiliklə müəyyən edilir və hər vəzifə kateqoriyası üçün müxtəlif müddətlər tətbiq edilir. Sınaq müddəti eləcə də dövlət qulluqçusunun vəzifəsinin böyüdülmə- sində də nəzərdə tutula bilər. Məsələn, Almaniyada belə müddət bir ildən az olmamalıdır. ABŞ qanunvericiliyində isə hazırlıq xidməti (qulluğu) anlayışı var. İdarəetmənin yuxarı eşelonunda vəzifə tutmaq üçün 3 ildən az olmayan hazırlıq qulluğu stajı tələb olunur, sonra namizəd kvalifıka- siya imtahanı verir, daha sonra isə 2,5 il ərzində onun müəyyən vəzifə tutmağa yararlılığının səviyyəsi yoxlanılır. Ciddi və sərt münasibət tərəfdarı olan bir sıra ölkələrdə dövlət qulluğunun yüksək səviyyədə saxlanılması üçün attestasiya qaydaları tətbiq edilir. Məsələn, ABŞ-da hər il qulluqçulara vəzifələrinə irəli sürülən tələblər barədə məlumatlar çatdırılır. Bu ölkədə ali rəhbər heyətin fəaliyyətinin qiymətləndirilmə meyarı aşağıdakılar hesab edilir; işin səmərəliliyi və keyfiyyətinin təkmilləşdirilməsi, o cümlədən kargüzarlıq həcminin azaldılması; vəzifə üzrə öhdəçiliklərin vaxtında yerinə
yetirilməsi; işin
səmərəliliyinin 22 - digər göstəriciləri. Attestasiya qulluqçular üçün hər il keçirilir. Qulluqçu qeyri-məqbul qiymət aldıqda ya vəzifəsindən azad edilir, ya da başqa vəzifəyə keçirilir. Amma 5 il ərzində qulluqçu iki dəfə qeyri-məqbul qiymət almışsa başqa vəzifəyə keçirilmə qadağan edilir. Bəllidir ki, dövlət qulluqçularının hüquq və vəzifələri heç də həmişə konkret bir ölkənin vətəndaşlarının hüquq və vəzifələri ilə üst-üstə düşmür. İlk növbədə bu siyasi hüquqlara aid edilir. Böyük Britaniyada və Kanadada siyasi fəaliyyətlə məşğul olmağa tam və qismən qadağalar tətbiq edilir. Böyük Britaniyada dövlət qulluqçularına seçkilərdə namizəd kimi iştirak etmək, siyasi təşkilatlara üzv olmaq, mübahisəli siyasi məsələlər üzrə çıxış etmək hüququ verilmir. Kanadada seçkilərdə iştirak etməyə dövlət qulluqçuları üçün ümumi qadağa yoxdur, onlar mülkü qulluq komissiyasından müvafiq icazə almaqla vətəndaşlıq hüquqlarını reallaşdıra bilərlər. İnkişaf səviyyəsindən asılı olmayaraq müxtəlif ölkələrdə dövlət qulluqçularının tətillərdə iştirak etmək məsələsi də müxtəlifdir. Məsələn, Kanadada dövlət qulluqçularına bu sahədə geniş hüquqlar verilir. ABŞ-da belə hüquqlar çox
məhduddur. Fransada isə dövlət
qulluqçularının tətili Konstitusiya ilə qadağan edilir. Bundan başqa “qəfil” tətillər ümumiyyətlə qadağandır. Real olaraq, dövlət qulluqçularının hərəkətləri (əxlaqı) bir sıra ölkələrdə xüsusi normalarla tənzimlənir, məsələn, “Əxlaq Məcəlləsi” (ABŞ), “Dövlət qulluqçularının etika məcəlləsi” və s... Böyük Britaniyada qanunvericilik belə bir normanı nəzərdə tutur ki, yüksək ranq məmurları
istefaya çıxdıqdan sonra, əgər onların işi konfıdensial informasiyalarla əlaqədar olubsa, hökumətin icazəsi olmadan biznes sahəsində işləyə bilməzlər. İnkişaf etmiş ölkələrdə dövlət qulluqçuları üzərində nəzarətin bir forması kimi qulluqçular tərəfindən dövlət qulluğu haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyətin geniş hüquqi reqlamentasiyasmdan istifadə edilir. Dövlət qulluqçuları intizam, mülki-hüquqi və cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə bilərlər. Nümunə olaraq, göstərə bilərik ki, ABŞ-da intizam tənbehi kimi - xəbərdarlıq, töhmət, aşağı vəzifəyə keçirilmə, xidməti fəaliyyətə aşağı qiymət verilməsi, pulu ödənilməyən məzuniyyətə göndərmə (30 gün), vəzifə kvalifıkasi- yasmın azaldılması, vəzifə maaşının azaldılması, xidmətdən qovulma (azad edilmə) və s. tətbiq edilir. Ən ciddi cəzalar dövlət sirri barədə qanunvericiliyin pozulmasına görə tətbiq edilir. Məsələn, Böyük Britaniyada vəzifəli şəxs tərəfindən yazılı və ya şifahi formada istənilən sirrin rəsmi icazə blma- dan verilməsinə görə, o, cinayət məsuli)^ətinə cəlb edilə bilər.
Xarici ölkələrin əksəriyyətində dövlət aparatı qarşısında duran məsələlərin mürəkkəbləşməsi onun say tərkibinin artması ilə müşahidə olunurdu. Bu da öz növbəsində rəhbərlikdə struktur dəyişikliyinə gətirib çıxarırdı. Dövlət qulluğuna rəhbərliyi ənənəvi olaraq prezident üsul-idarəsi olan ölkələrdə dövlət başçısı, parlament üsul-idarəsi olan ölkələrdə isə hökumət başçısı həyata keçirirdi. Fransada bu sahədə özünəməxsus vəziyyət yarandı. Mülki qulluq üzrə ümumi rəhbərliyi idarəetmə sahəsində səlahiyyətləri çərçivəsində baş nazir həyata keçirir. Eyni zamanda 1958-ci ildə
Yüklə 2,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|