1. CİLt mart 2018, kocaeli kartepe zirvesi 2017 uluslararasi 15 temmuz

114

w w w . k a r t e p e z i r v e s i . c o m

TRANSFORMATION OF GOVERNMENT SYSTEM 

IN TURKEY AT PROCESS AFTER JULY 15

ABSTRACT

The fact of unstable, powerless and weak democratic governments caused 

by the coalitions, which has become a natural feature of the parliamentary sys-

tem with its double-headed structure and potential for conflicts, in addition to 

the inherent legislative-executive nature of the parliamentary system that can 

not provide separation of powers, is lying under the political basis of Turkish 

couping practice, which has been manifested itself with the latest July 15th 

coup d’etat and occupation campaign. Turkey has witnessed direct and indirect 

coup d’etat of military, bureaucratic and juristocratic centers of tutelage, which 

is almost inevitable to grow on such a politically chaotic and slippery ground. 

Behind these centers of tutelage, FETO is a more insidious and dangerous top 

center of tutelage which has designed and used them for his own purposes and 

has taken over the state. In response to the coup, civil war and occupation on 

July 15th, 2016, the reform of the political system has become inevitable. This 

reform was made with the initiative of the people for the first time in the history 

of the Republic. The main axis of the amendment of the Constitution adopted 

with a referendum on April 16, 2017 is the transformation to Turkish type presi-

dential system of the existing government model on the ground of the democ-

ratic political system.

Keywords: Government System, 15 Temmuz Coup Attempt, Presidential Sys-

tem, Tutelage, Constitution Referendum.

1.  GİRİŞ

16 Nisan referandumuyla kabul edilen son Anayasa değişikliğinin özünde, 

başkanlı  parlamenter  sistem  veya  pasif  yarı-başkanlık  sistemi  olarak  da  nite-

lendirilebilecek mevcut hükümet modelinden, başkanlık sisteminin Türkiye’ye 

uyarlanmış tipine (Türk tipi başkanlık için bkz. Bozlağan, 2016; Keser, 2017: 433 

vd), yani Cumhurbaşkanlığı Sistemine geçiş yapılması yatmaktadır. (Altun, 2017; 

Uçum, 2017). Cumhuriyet tarihi boyunca, halkın ilk kez yapımında aktif rol üst-

lendiği bu hükümet sistemi reformu yapılana kadar, özellikle darbeler sonrasın-

daki anayasalarla, bu ülkeye otorite ve özgürlük alanına dair pek çok konunun 

dayatıldığına şahit olunmuştur. İşte bu hükümet sistemi reformunun gerçekleş-

mesiyle, Ağustos 2014’te Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi kuralının 

da  hayata  geçmesi  sonrasında  uygulanmaya  başlanan  yarı-başkanlık  modeli 

içerisinde, hem yürütmenin çift başlı yapısının yol açtığı çatışma riskleri, hem de 

---

115

w w w . k a r t e p e z i r v e s i . c o m

yürütmenin, parlamentodaki çoğunluğa ya hiç sahip olamadığı veya bu çoğun-

luğu sonradan yitirdiği durumlarda ortaya çıkması, neredeyse muhakkak olan 

bir siyasal kaosa (kohabitasyon)

1

 davetiye çıkarabilme potansiyelini bertaraf et-

mek için, başkanlık sistemine yarısıyla değil de, tam olarak geçme teşebbüsü 

anlamındaki bu Anayasa değişikliği, demokratik rejim zemini üzerinde yükselen, 

ancak verimsiz ve ağır işleyen, koalisyon hükümetlerine çanak tutan ve vesayet 

etkisine her an açık olan mevcut hükümet modelini dönüştürmeyi amaçlamak-

tadır. (Aksi görüş için bkz. CHP, 2017). 

Başkanlık sistemi, Türkiye’nin ülke ve devlet olarak bünyesine yakışan bir 

siyasal elbisenin dikilmesi arayışları çerçevesinde, son kırk yıl içinde dönem dö-

nem gündeme getirilmiş, ancak gereken siyasal ve de sosyal destek bulamadığı 

için hep geri çekilmek zorunda kalınan bir tekliften öteye geçememiştir. Bu te-

şebbüslerin hukuki bir sonuca kavuşturulduğu son Anayasa değişikliğiyle getiri-

len Cumhurbaşkanlığı Sisteminin, Türkiye’nin sosyo-politik şartlarının da

2

 zorla-

ması sonucunda, yasama ve yürütme organlarının karşılıklı ve eş zamanlı seçim 

yetkileriyle donatılması özelliği dışında, başkanlık sistemiyle aynı özellikleri taşı-

yan bir hükümet modeli (Bozlağan, 2016: 58, 128 vd.) olduğu ve parlamenter ve 

yarı-başkanlık sistemleri gibi, temsili demokrasinin bir örneği sayılması gerektiği 

gayet açıktır. Ancak tabii ki bu teorik yaklaşımın, ülkemiz açısından siyasal pra-

tikte de teyit edilmeye ihtiyacı vardır. Bunu için de sistemin uygulamaya geç-

mesini beklemek ve pratikte nasıl sonuçlar göstereceğini takip etmek gereklidir. 

2.  REFERANDUM SONRASINDA TBMM’NİN YENİ KONUMU

16  Nisan  2017  tarihindeki  referandumla  kabul  edilerek  resmileşen  Türkiye 

Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair 6771 sayılı Anayasa De-

ğişiklik Kanunu’nun, yasama organı olarak TBMM’ni ortadan kaldıracağı veya 

kaldırmamakla  birlikte,  demokratik  sistem  içindeki  güç  ve  yetkilerini  bir  hayli 

tırpanlayarak etkisizleştireceği ve adeta sembolik bir konuma indirgeyeceği yö-

nünde pek çok manipülatif iddia, referandumun hem öncesi hem de sonrasın-

da  ileri  sürülmüştü.  Şimdi  bu  incelememizde,  anayasa  değişikliği  sonrasında 

TBMM’nin yapısı, yetki ve görevleri bakımından nasıl bir konuma gelmiş olduğu, 

1

 

İktidarın farklı siyasal partilere bağlı başkan ve başbakanla paylaşılmak zorunda kalınması, 

yani çift başlı yürütmenin her iki kanadının zıt siyasal eğilimleri yansıtması durumunda 

ortaya  çıkan  siyasal  kriz  olgusunu  ifade  eden  kohabitasyon  (cohabitation)  kavramı  ve 

Fransa’da yaşanan siyasal pratikleri hakkında daha geniş bilgi için bkz. (Gül, 2017: 209 

vd).  

2

 

“Her ülkenin yönetim tarzı, adı ne olursa olsun, kendi geçmişine ve geleneğine uygun 

olarak şekillenmiştir.” (Erdoğan, 2017: 9).

---