Ağarəhim Əsərlər
73
belə metonimiyalar üzərində ciddi dayanmalı, onların mənasının
açılmasına çalışmalıdırlar. Məsələn, müəllim həmin metonimiya ilə
əlaqədar suallar verə bilər:
— Uşaqlar, bu misrada nədən bəhs olunur?
— Şəhərin yuxudan qalxmasından.
— Fikrinizcə şəhər yatıb, yuxudan qalxarmı?
— Xeyr, şəhər yatmır və yuxudan da qalxmır.
— Bəs nə üçün müəllif
Qalxdı şəhər yuxusundan
ifadəsini iş-
lədir?
Şagirdlər cavab verə bilmədikdə müəllim əvvəlcədən yazı taxta-
sında qarşı-qarşıya yazılmış cümlələrin üstünü açır.
Uşaq yuxudan qalxdı — Qalxdı şəhər yuxusundan.
Şagirdlər müəllimin tələbi ilə cümlələri oxuyur, onları tutuşdu-
rurlar.
Bundan sonra onlara başa salınmalıdır ki, şair bu misrada şəhər
sözünü işlətməklə bütün şəhər əhalisini nəzərdə tutmuşdur. Müəllif
demək istəyir ki, şəhərin bütün əhalisi yuxudan qalxdı. Göründüyü
kimi, şəhərlə onun əhalisi bir-birinə bənzəməsələr də, fıkrin aydın,
dəqiq, obrazlı, ahəngdar ifadəsi üçün bir anlığa onlar eyniləşdirilir.
Metonimiyanın növləri müxtəlifdir. İbtidai siniflərin dərsliklərində
onun ən çox iki növündən istifadə olunur.
a) Əşyanın bir neçə əlamətindən yalnız birini göstərənlər:
İ.Əfəndiyevin ―Maraqlı hadisə‖ hekayəsində işlənən
Vəfalı dost
(ayı nəzərdə tutulur)
da bizimlə arana gəldi... Hörmətli qonaq
(yenə də ayı nəzərdə tutulur)
armudlardan yeyir və mehriban nə-
zərlərlə mənə baxırdı.
Mamin — Sibiryakın ―Bozboyun‖ mətnin-
də isə
Qoca ördək şikəst qızcığaza ikiqat nəvazişlə yanaşırdı
cümləsində
vəfalı dost, hörmətli qonaq
və
şikəst qızcığaza
ifadə-
ləri aid olduqları əşyaların (ayının və bozboyunun) müəyyən xarak-
ter cizgilərini göstərir.
b) Şəxslərin və əşyaların adı əvəzinə onların xarakter əlamətlə-
rini göstərənlər: ―Hava döyüşü‖ mətnində
Dostları ilə paylaş: |
