Ağarəhim Əsərlər
74
uğrunda düşmənlərlə vuruşda ölmüşdü
...
El başçılarının sinə-
sinə ağır bir duman çökmüşdü
və N.Tixonovun ―İgid partizan‖
mətnində
Daniel, mən həyatımın qalanını ağ canavarlarla vu-
ruşmağa hazıram
cümlələrində
işlənən
yırtıcı düşmənlər
faşist-
ləri,
beş aslanı, beş qartalı
ananın vuruşda həlak olan beş oğlunu,
el başçıları
sərkərdələri,
ağ canavarlar
ağqvardiyaçıları bildirir.
Təcrübə göstərir ki, şagirdlərə yalnız bu metonimiyaların məna-
sını açmaqla kifayətlənmək olmaz. Eyni zamanda onlara müəllifin
məhz bu sözdən nə üçün istifadə etməsinin səbəbi də izah olunma-
lıdır. Belə olduqda şagird sözü, onun mənasını hazır şəkildə qavra-
mır, müxtəlif məkan və məqamlarda qazandığı funksiyanı
şüurlu
mənimsəyir, yeri gəldikcə ondan düzgün və dəqiq istifadə etmək
bacarığına yiyələnir. Bu isə dilə sərbəst və yaradıcı şəkildə yiyələn-
mək, təsvir olunan məzmunu və ideyanı
dərindən başa düşmək,
dərk etmək deməkdir.
Sinekdoxa da məcazın müxtəlif növlərindən biridir. O, bəzi cə-
hətlərinə, xarakter xüsusiyyətlərinə görə metonimiyaya bənzəyir.
Lakin onunla tam eyniyyət təşkil etmir. Burada təsvir olunan hər
hansı əşyanın
küllü
ilə
cüzi
qarşılaşdırılır. İbtidai sinif şagirdləri is-
tər şifahi, istər yazılı nitq, istərsə də oxu prosesində çox zaman təs-
vir olunan əşyanın cüzinin onun küllünü
necə əvəzləməsi fərqinə
varmırlar. Ona görə də bədii materialların tədrisi prosesində ibtidai
sinif şagirdləri bir qədər sadə və aydın sinekdoxalar üzərində işlə-
dilməlidirlər. Şagirdlər nitqdə işlənən cümlə və onun tərkibini təş-
kil edən söz və ifadələrin mənasını, onların nitqdə nə üçün belə iş-
lənməsini aydın şəkildə duymalı və yeri
gəldikcə nitq təcrübəsinə
tətbiq etməyi bacarmalıdırlar. Şagirdlərə praktik şəkildə başa salın-
malıdır ki, nitqdə tək halda işlənən bir söz bəzən toplunu (küllü)
bildirir. Məsələn,
Dostları ilə paylaş: 
