Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
93 Sonra gürcü qoşunlarının həmin dəstəsi "gildən qaynlmış hasarla əhatə olunan kiçik Zəngan (Zəncan) şəhərinə tərəf üz tutur. Şəhər əhli divarları möhkəmləndirərək döyüşə girişir. Vu ruşma uzandığından mü xtəlif gürcü vilayətlərinin nümayəndələri lağım atmaq məqsədilə şəhər hasarlarını öz aralarında bölüşdürür. Hamıdan qabaq mes xilər sağ tərəfdən lağım atıb şəhərə soxulu r, bütün döyüşçüləri q ırıb öldürür və ço xlu var-dövlət əldə edirlər. Sonra hasarı şəhərin başqa səmtlərində də dağıdırlar. Qoşun şəhərə girir, onun əhalisini tut ur, ö zləri ilə çoxlu qənimət aparırlar" 1 . Zəncanı darmadağ m etdikdən sonra gürcülər Qəzv in və Əbhəri mühasirəyə alırlar. Hər iki şəhər çox zəif müqavimət göstərir və beləliklə, "qarətə məru z qalır, gürcülər ço xlu var-dövlət əldə edib, məğlub o lmuş tərəfin mal-qarasına yükləyirlər. İnsanlara zərər yetirmir, yalnız kişiləri və oğlanları əsir aparırdılar. Yo llarına davam edərək onlar qaçqınlara çatır və buradan çoxlu qızıl, gü müş və qadın bər-bəzəkləri əldə ed irlər" 2 . Gü rcü qoşunlarının başqa dəstəsi Təbrizdən Ərdəbil tərəfə yönəlir. Bu istiqamətdə onlar Ucan şəhərini mühasirəyə alır, lakin ucarlılar "misilsiz bəxşişlər" 3 hesabına canlarını xilas edirlə r. Sonra gürcülər Ərdəbili mühasirəyə alırlar. Sübhçağı gürcü süvariləri "şəhərə soxu lur və döyüşsüz ona sahib olurla r", şəhər hakimin i və onun ailəsini əsir götürürlər. "Şəhərin saysız-hesabsız dövlətini, cavahir və qiy mətli daş-qaşını, qızılın ı, gü müş və qızıl qab-qacağını, geyimin i, xalças mı və başqa qənimətin i o qədər ələ keçirirlər ki, bu haqda danışmaq belə çətinlik törədir. Gürcülər ərdəbillilərin əlindən çoxlu at, qatır, dəvə alıb, qarət etdikləri mal-dövləti onlara yükləy irlər". Onlar nicat axtaran 12 min şəhər əhlini qılıncdan keçirirlər 4 . Gü rcü tarixçisi yazır ki, Zakare M xarqrd zelinin başçıhğı ilə gürcü qoşunları Xəzər dənizinin şərq sahilinə, Gürgan şəhərinə qədər çatır, oranı viranəyə döndərirlər. "Onlar (gürcü qoşunları) hərbi qənimətin bolluğundan öz yollarını davam etdirə b ilmədiklərinə görə zəfərlə geri qayıdırlar. Gü rcülərdən heç kəs bu yerlərə qədər yürüş etməmişdi" 5 . Geriyə dönərkən gürcü qoşunları "bir ço x qalaları zəbt edir, Naxçıvan və Beyləqanın ü zərinə vergilər qoyurlar. Dv in (nahiyəsini) və onun vilayətlərini ələ keçirib, onlar (yenidən) Mərəndə hücum edir və onu silah gücünə alaraq, kişiləri qılıncdan keçirir, qadın ları əsir aparırlar" 6 . 1 T acidarların tarixi və mədhi, səh.85. 2 Yenə orada. 3 Yenə orada, səh.86. 4 Yenə orada, səh.82; Vardan, səh. 171; Крикос Гандзакецеи, стр.96. 5 T acidarların tarixi və mədhi, səh.85. 6 Əl-Hüseyni, vər. 107a-b; Tacidarların mədhi və tarixi, səh. 86. 94 Gü rcü mənbələrindən görünür ki, Azərbaycan və İran İraqına qarşı həmin yürüş zaman ı gürcülərə "heç bir sultan - nə Xorasan, nə də İraq sultanı" müqavimət göstərə bilmədi 1 . Azərbaycanın sahibi və İran İraqının no minal hakimi atabəy Əbu Bəkr bəs bu zaman nə ilə məşğul id i? Əl-Hüseyninin dediyi kimi, "Əmir Əbu Bəkr əyyaşlıqla məşğul olur, qulamları ilə bərabər oyanmadan sərxoşluq edirdi. O, hacib və əmirlərinə tapşırmışdı ki, gürcülərin hərəkəti barəsində ona heç bir məlu mat verilməsin. Gürcülər isə heç kəsin onlara müqavimət göstərmədiyin i görüb, daha da cəsarətlənir, bütün ölkəyə yayılır və qalaları o vaxta qədər mühasirədə saxlay ırd ıla r ki, bütün Arran ölkəsinə sahib olsunlar. Gəncə və onun nahiyə və qalalarından başqa müsəlmanların heç biri ö zünü müdafıə etmird i" 2 . Gü rcülərin ölkəyə hücumunun qarşısını birtəhər almaq üçün atabəy Əbu Bəkr gürcü çar sarayı ilə qohum olmaq qərarına gəlirsə də, bu qərar müsəlman aləminin qəti narazılığ ına səbəb olur. Bu hadisə barəsində İbn əl-Əsir yazır: "Bu il (602) A zərbaycanın və Arranın hakimi Pəh ləvanın oğlu Əbu Bəkr gürcü çarın ın qızına evlənir. Bunun səbəbi odur ki, gürcülər onun qüvvətsizliy ini, sərxoşluğa, kefə və ona bənzər işlərə aludə olduğunu, eləcə də dövlət işləri və ölkənin müda- fıəsi ilə maraqlan mağ ını görüb, ölkəyə yürüşlərini davam edirdilər. O, özü də bunu anlayır, lakin kişiliyi və iradəsi çatmırdı ki, bu alçaq işlərdən əl çəkə bilsin... O, gürcü çarının qızına elçi göndərir və ona evlənir, bundan sonra gürcülər ölkəni qarət etmə kdən, yürüşdən və qətldən əl çəkirlər" 3 . Məhz bu vaxt Xarəzmşah Təkişin oğlu Tacəddin Əli şah Əbu Bəkrin ərazisinə hücum ed ir. Lakin Əbu Bəkr - " xaqan, islamın padşahı, dünya və dini işlərdə zəfərlər çalan - Xarəzmşah Təkişin oğlu Əli şahla vuruşur, onu öldürür və çox adamı qətlə yetirir. Bundan sonra o əmr edir ki, [Heydəriyyə] qalasını dağıdıb, onun divarların ı xəndəyə atsınlar" 4 . Hic ri 604-cü ilin zülqədə ayında (18.05-16.06.1208) Marağa hakimi Əlaəddin Körpə Arslan ibn Nüsrətəddin Arslan-Aba ibn Ata-bəy Ağ-Sunqur əl- Əh mədili vəfat edir 5 . Ondan sonra kiçik yaşlı oğlunun adından ölkəni atasının hərəm ağalarından (xəd imi) biri idarə edir. Lakin əmirlərdən biri xədimin əleyhinə çıxış edir və döyüşdə hərəm ağasının tərəfdarları məğlub olur. Hicri 605 (iyul, 1206)-ci ilin əvvəlində Marağa hakiminin oğlu öldükdən sonra əl-Əh mədili nəslinin kö kü tamamilə kəsilir. 1 Yenə orada. 85. 2 Əl-Hüsevni. vər.l07a-b. 3 İbn əl-Əsir, IX, səh.284; Əbül-Fida, III, səh.107; İbn əl-Vardi, II, səh.l 17. 4 N.D.Mikluko-Maklay, səh. 180-181; Həmdullah Qəzviniyə (Nüzhet, səh.59) görə, Heydəriyyə qalası Əbhərin yaxınlığında yerləşirdi. 5 İbn əl-Fuvati, IV/2, səh.1071. Təəssüflər olsun ki, qazı Əfzələddinin əl-Əhmədili nəsli tarixinin təsvirini verən "Tarix Piştəgin" əsəri bizə gəlib çatmamışdır. Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|