Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 4,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
Игтисади сийасят: методолоэийа вя практика 181 ölkımizdı sivil bazar münasibıtlırinin fıaliyyıti üçün yetırincı ıhatıli vı tıkmil baza mövcuddur. Büdcı qanunve- riciliyi dı ıhımiyyıtli dırıcıdı tıkmillııdirilmiıdir. Geniı müzakirılırdın sonra, 2003-cü ildı qıbul edilmiı vı hazırda qüvvıdı olan “Büdcı sistemi haqqında“ qanun ölkınin büdcı qanunvericiliyinin ısasını tııkil edir. Bu qanun özündın ıvvılki analoji qanunlara nisbıtın xeyli proqressivdir, lakin bir çox sıbıblırdın bızi istiqamıtlırdı, mısılın, o cümlıdın, dünya tıcrübısinı müvafiq ııffaflıq vı hesabatlılııın tımin edilmısi tılıblırinı tam cavab vermir. Ümumiyyıtlı, “Büdcı sistemi haqqında” Azırbaycan Respublikası qanunu vı onun icrasına xidmıt edın digır qanunvericilik aktlarının mühüm özılliyi, fikrimizcı ondan ibarıtdir ki, bu qanunvericilik büdcı prosesindı uzun dövr ırzindı formalaımıı “qaydaları” köklü dıyiıdirmıdi. Onun tıtbiqindın ötın 5-6 il ırzindı bu qanunvericiliyı dıfılırlı müxtılif dıyiıikliklır edilmısi, onun büdcı vısaitlırinin isti- fadısindı sımırılilik vı nıticıliliyin sıviyyısi, büdcı prosesinin ııffaflııı vı hesabatlılııı istiqamıtlırindı tıkmillııdirilmısi üçün ehtiyacı olduıunu göstırir. Fikrimizcı, ilk növbıdı onu qeyd etmık vacibdir ki, “Büdcı sistemi haqqında” qanun, ölkımizdı büdcı prosesini, büdcı sisteminı daxil olan büdcılıri hüquqi vı metodoloji baxımdan tam ıhatı etmir. Belı mıntiqi nıticı, ın azı qanunun 2-ci maddısindı ıks olunmuı mülahizılırdın doıur. Belı ki, hımin maddıdı qeyd olunur ki, − “Büdcı sistemi haqqında AR qanunvericiliyi AR konstitusiyasından, bu qanundan, bu qanuna müvafiq olaraq hır büdcı ili üzrı qıbul edilın dövlıt büdcısi haq- qında qanundan, dig r qanunlardan, normativ v hüquqi akt- lardan, habelı Azırbaycan Respublikasının tırıfdar çıxdııı beynılxalq müqavilılırdın ibarıtdir.” Göründüyü kimi, qanun büdcı prosesinin mıntiqi vı metodoloji eyniliyı malik vahid qanunvericilik bazası üzrı qurulmasını tımin etmir. Bu problemin hılli yolu kimi müvafiq dünya tıcrübısinı ısaslanaraq Azırbaycan Respublikasının Büdc Расим Щясянов 182 m c ll sinin yaradılması zıruridir vı artıq bu fikir hıtta hökumıt orqanları sıviyyısindı qıbul edilir. Mövcud qanun- da dövlıt vısaitlırinin idarı olunmasında sistemliliyin yara- dılmasına xidmıt edıcık “ıcmal büdcı” institutu tısbit olun- muıdur. Lakin qanunvericilikdı bununla baılı bızi normalar formal xarakter daııdııından, onun formalaıdırılması, icrası vı hesabatlılııını qiymıtlındirmık faktiki olaraq mümkün deyildir. Azırbaycanın büdcı qanunvericiliyinin vı tıcrübısinin, fikrimizcı, mühüm bir xüsusiyyıti dı ondan ibarıtdir ki, ölkı- mizdı dövlıt maliyyısinin idarı olunması sistemi ilı inzibati dövlıt idarıetmısi sistemi bızi hallarda fırqlınir. Bu özünü, ilk növbıdı, onda göstırir ki, yuxarıda qeyd olunduıu kimi, dövlıt tııkilatlarının bir qisminin maliyyı resursları büdcı dövriyyısinı cılb olunmur, dövlıtin sosial-iqtisadi funksiyalarının icrasının tııkili vı hımin funksiyaların maliyyılııdırilmısını büdcıdın ayrılan vısaitlırin idarı olunması sılahiyyıtlıri vı mısuliyyıti müxtılif dövlıt orqanlarına hıvalı olunur. Tıcrübıdı geniı tıtbiq olunan bu yanaıma prizmasından büdcı qanunvericiliyindı özünı yer almıı bızi anlayıılar vı kateqoriyalar, iqtisadi nızıriyyı vı tıcrübı baxımından mücırrıd xarakter daııyır vı ya mahiyyıtinı görı istifadı olunmur. Mısılın, toplu maliyyı balansı, yerli gılirlır vı yerli büdcılırin gılirlıri, büdcıdınkınar ımıliyyatlar, yerli xırclır vı s. kimi anlayıılar büdcı qanunvericiliyindı müxtılif anlamlarda istifadı olunmaqla büdcı prosesinin ııffaflııına ıhımiyyıtli tısir edir. Dövlıt büdcısi haqqında qanunvericiliyi xarakterizı edın mühüm mıqamlardan biri dı dövlıt büdcısi haqqında illik qanunun strukturu vı onun hesabatlandırılması prosedurudur. ın mühüm mısılı ondan ibarıtdir ki, büdcı qanunu vı onun icrası haqqında hesabat çox yüksık icmallaıdırma, aqreqasiya sıviyyısinı malikdir. Mısılın, ilin dövlıt büdcısi haqqında qanunun strukturunda büdcı Игтисади сийасят: методолоэийа вя практика 183 prosesinin bütün iıtirakçılarına ayrılacaq vısaitlırin hıcmi ıks olunmur. Büdcı proseslırinin son dövrlırdıki tıkmillııdirilmısi tıcrübısi daha çox bu prosesdı sılahiyyıtlırin qanunverici orqandan icra orqanlarına ötürülmısi ilı sıciyyılınir. Mısılın, Büdcı sistemi haqqında qanuna edilmiı son dıyiıiklırı görı tısdiq olunmuı dövlıt büdcısinin xırc maddılıri arasında yenidın bölgünün aparılması mexanizminin sadılııdirilmısi, büdcınin “sırbıst” vısaitinin idarıetmıyı verilmısi kimi qaydaların tıtbiqini nümunı göstırmık olar. Büdcı vısaitlırinin istifadısindı milli qanun- vericiliyimizin mühüm bir xüsusiyyıti nızırdı tutulmuı büd- cı xırclırinin maliyyılııdirilmısinin, “vısaitlırin daxil ol- ması” ilı birbaıa baılanması haqqında qanunvericilik nor- masıdır. Bu normaya görı, büdcınin qanunvericiliklı qorunan xırc maddılıri istisna olmaqla, digır xırc maddılıri nızırdı tutulmuı gılirlırin daxil olmasından asılı olaraq maliyyılııdirilir. Fikrimizcı, dövlıt büdcısinin formalaıdırılmasında дцнйа тяжрцбясиндя даща чох истифадя олунан büdc x rcl rinin idar olunmas ndan, al nm n tic l rin idar olunmas na keçilm si vacibdir. Belı yanaıma, büdcı alıcılarının büdcı vısaitlırinin istifadısi zamanı böyük sırbıstlik qazanmasına gıtirib çıxarır. Düzgün qurulmuı dövlıt maliyyı nızarıti sayısindı isı bu halda büdcı sırıncamçılarının dövlıt vısaitlırindın daha qınaıtli vı mıhsuldar istifadısinı nail olmaq mümkündür. Büdcı qanunvericiliyindı vısaitlırin istifadısinin sımırı- liliyi, mıhsuldarlııı, nıticıliliyi, ııffaflııı vı hesabatlılııı baxımından zıif mıqamlardan biri, fikrimizcı, büdcınin icrası vı ona nızarıtlı baılıdır. Qanunvericilikdı tısbit olunmuı normalara görı, büdcınin icrası ikimırhılıli xarakter daııyır. Hır iki mırhılı xızinıdarlıq vasitısilı hıyata keçirilir. ıkin mırhılıdı büdcı tııkilatı ona ayrılmıı vısaitin tııkilatın xızinı hesabına köçürülmısi üçün, sonrakı “Kassa icrası” mırhılısindı isı müvafiq hesabların Расим Щясянов 184 ödınilmısi üçün müvafiq xızinı orqanlarına müraciıt etmılidir. Tıcrübıdı, ın azı, bürokratik maneılıri azaltmaq üçün tııkilatlar hımiıı birinci mırhılıdı mümkün qıdır çox vısaiti öz xızinı hesablarına köçürmıyı çalııır vı nıticıdı tııkilatın hesabında istifadı olunmayan vısaitlır yııılır. Belıliklı, vahid xızinıdarlııın ısas prinsiplıri po- zulur vı nıticı etibarilı, il ırzindı vısaitlırin istifadısi vı ehtiyatları haqqında vahid xızinı hesabının obyektiv informasiya potensialını aıaıı salır. Azırbaycanın büdcı qanunvericiliyinin dövlıt vısaitlırinin istifadısinin sımırıliliyi, mıhsuldarlııı, nıticıliliyi, büdcı prosesinin ııffaflııı vı hesabatlılııı baxımından mühüm özılliklırindın biri dı büdcınin formalaıdırılması, icrası vı hesabatlandırılmasına dövlıt vı ictimai nızarıtin tımin edilmısi normalarıdır. Ölkımizdı, Büdcı Sistemi haqqında, Hesablama Palatası haqqında vı digır qanunvericilik aktlarında dövlıt maliyyı nızarıtinin tııkili üzrı müıyyınlıımiı normaların, müvafiq dünya tıcrübısi baxımından tıkmillııdirilmıyı ehtiyacı vardır. Qanunda, dövlıt büdcısinin icrasına nızarıt mexanizmi verilmiıdir. Belı nızarıt iki dövlıt orqanına − Hesablama Palatasına vı müvafiq icra hakimiyyıti orqanına (Maliyyı Nazirliyi) tapıırılmııdır. Eyni zamanda, Azırbaycanda mövcud dövlıt idarıetmı tıcrübısindı bir sıra digır dövlıt orqanları da öz fıaliyyıt sferaları üzrı nızarıt funksiyalarına malikdir. Lakin bütövlükdı vı ya ıksır hallarda, bu orqanların nızarıt sılahiyyıtlıri vı mısuliyyıt dairılıri vahid qanunvericiliklı müıyyınlııdirilmımiıdır. Azırbaycanda dövlıt iqtisadi idarıetmı sisteminin qanunvericiliyini ııffaflıq vı hesabatlılıq baxımından xarakterizı edın mühüm xüsusiyyıtlırindın biri dövlıt maliyyı nızarıtinin tııkili, onun proqressiv dünya tıcrübısinı müvafiq qaydada, daxili vı kınar sıviyyılırinin qanunvericilik müstıvisindı ayrılmaması, onların sılahiyyıt vı fıaliyyıt dairılırinin dıqiq müıyyınlııdirilmımısidir. Mısılın, dünya tıcrübısindı geniı tıtbiq olunan vı Lima Yüklə 4,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|