Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 4,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
Игтисади сийасят: методолоэийа вя практика 189 Hımin ildı büdcı xırclırinin artım sürıti gılirlırinin artım sürıtindın 8,3 faiz bındi çox proqnozlaıdırılmııdır. Nızırı almaq vacibdir ki, qeyd olunduıu kimi, daxili bazarın potensial tılıbinin aktiv iqtisadi dövriyyıyı cılb edilmısinin stimullaıdırılması iqtisadi inkiıafın dövlıt tırıfindın tınzimlınmısinin ın mühüm vızifılırindın biridir. Eyni zamanda, Azırbaycanda bu sahıdı cılb olunmamıı potensialın böyük olduıunu nızırı alaraq xırclırin üstün artımı mıqsıdıuyıun qiymıtlındirilir. Xırc maddılıri üzrı artım sürıti müxtılif olmuıdur. ın böyük artımın ısas vısaitlırin alınması maddısi üzrı olmasını isı ölkıdı aparılan büdcı siyasıtindı vurıuların tıdricın dıyiıilmısinin tızahürü kimi dıyırlındirmık olar. Lakin xırclırin strukturunu xarakterizı edın daha baıqa bir cıhıt onların hılı dı, ısasın, cari tılıbı istiqamıtlındirilmısi sıbıbindın potensial inkiıaf effektinin zıif olması hesab edilı bilır. Bu baxımdan, investisiyayö- nümlü xırclırin xüsusi çıkisinin, hılı dı kiçik olması arzuolunmaz faktor hesab edilmılidir. Xırclırin istifadısinin effektivliyi hım dı ıhımiyyıtli dırıcıdı onların ısas sırın- camçılar arasında düzgün bölüıdürülmısindın asılıdır. Büdcı xırclırinin strukturuna bütövlükdı qiymıt verırkın, onların “Büdcı zırfinı” daxil edilmiı sahı proqramları ilı ılaqısinin olmaması xüsusi qeyd olunmalıdır. Ümumiyyıtlı, dövlıt büdcısinin ölkıdı fıaliyyıtdı olan dövlıt proqramlarının maliyyılııdirilmısindı iıtirakı “Büdcı zırfi” materiallarından görünmür. 2005-ci ilin dövlıt büdcısi layihısi haqda bütövlükdı aıaııdakıları qeyd etmık mümkündür: - Yeni vahid büdcı tısnifatı artıq qüvvıyı mindiyindın büdcı hesablamalarının ona uyıunlaıdırılması, büdcınin icrası vı icraya nızarıt üçün son dırıcı vacibdir. Lakin qanun layihısindı bir sıra hallarda qüvvıdı olan Büdcı tısnifatının pozulması faktları qalmııdır. Digır tırıfdın “Büdcı zırfi”ndı ıcmal büdcınin tırkibinı daxil olan Расим Щясянов 190 büdcılırarası transfertlırin reqlamenti vı mexanizmi açıqlanmır. 2006-c il “2006-cı ilin dövlıt büdcısi haqqında” qanun layihısindı ıks etdirilmiı parametrlır hökumıtin hazırladııı makroiqtisadi proqnozlara müvafiq olmuıdur. Bununla belı ıvvılki illırdı “formalaımıı” bızi makroiqtisadi göstıricilırin vı müvafiq gılir göstıricilırinin proqnozlaıdırılmasında “ehtiyatlı qiymıtlındirmı” meyli yenı hiss olunmuıdur. Hökumıtin qiymıtlındirmılıri ısasında 2006-cı ildı ölkıdı gözlınilın makroiqtisadi ııraiti bütövlükdı aıaııdakı kimi xarakterizı etmık mümkündür: - ıqtisadiyyatın dövlıtsizlııdirilmısi, liberallaıdırılması vı makroiqtisadi tarazlııın stabilliyi meyarlarına cavab verın iqtisadi islahat kursu qarııdakı ildı qorunacaqdır. - Sosial - iqtisadi inkiıaf konsepsiyası vı makroiqtisadi proqnozlar yaranmıı baza üzırindı inkiıaf meylinin ekstra- polyasiyası xarakteri daııyır. Belı ki, büdcı vısaitlırinin, xüsusilı investisiya xırclırinin “inkiıafa xidmıt” potensialının qiymıtlındirilmısi mexanizmi yoxdur. Bütün bunlarla bırabır ölkıdı gözlınilın makroiqtisadi ıırait dövlıt büdcısinin son illırdı formalaımıı xarakterinin 2006-cı ildı saxlanılmasına, onun tarazlııının vı dayanıqlııının güclındirilmısinı ılveriıli imkan yaradır. Büdcınin gılirlıri üzrı çox böyük artım baı vermiıdir. Bu, ilk növbıdı, ölkınin iqtisadi inkiıaf sıviyyısinin yüksılmısi, böyük “neft gılirinin” daxil olmaıa baılaması vı ın mühümü iqtisadi siyasıtdı son illırdı güclının sosial inkiıafa diqqıtin daha da artması ilı izah oluna bilır. Dövlıt büdcısi gılirlırinin artımının nisbi strukturu isı tarazlı deyildir. Normalaımıı yııım mexanizminı malik olan vergi gılirlıri ısas mövqedı olsa da, onların xüsusi çıkisinin azalması meyli sürıtlınir. Mısılın, 2004-cü ildı Vergi gılirlırinin payı 81,6% 2005-ci ildı 79,7% olduıu halda, Игтисади сийасят: методолоэийа вя практика 191 2006-cı ildı onun xüsusi çıkisinin 72,45%-ı qıdır düııcıyi proqnozlaıdırılır. Bütövlükdı büdcı gılirlırinin ayrı - ayrı növlır üzrı gılın il gözlınilın proqnozlarında makroiqtisadi inkiıaf ııraiti vı gılir növlırinin qarıılıqlı ılaqısi baxımından harmoniklik müıahidı olunmur. Büdcı xırclırinin bütövlükdı sürıti böyükdür vı maddılır üzrı artım sürıti müxtılifdir. ın böyük artım qeyri-maliyyı aktivlıri vı o cümlıdın, ısas vısaitlırin alınması maddısi üzrıdir. Bu meyli dı ölkıdı aparılan büdcı siyasıtindı vurıuların tıdricın dıyiıilmısinin tızahürü kimi dıyırlındirmık olar. 2006-cı ildı dövlıt büdcısinin qanunvericilik bazasının tıkmillııdirilmısi davam etdirilmiıdir. Artan maliyyı axınlarının daha sımırıli idarı olunması, dövriyyıdı inflyasiya tızyiqinin yumıaldılması vı dövlıt büdcısinin tınzimlıyici rolunun yüksıldilmısi istiqamıtindı büdcı prosesinı bir sıra çox mühüm yeniliklır daxil edilmiıdir. Burada, ilk növbıdı, dövlıt büdcısinin vahid xızinı hesabında olan sırbıst qalııın idarıetmıyı verilmısi; dövlıt büdcısi gılirlırinin xarici valyutada daxil olan his- sısinin konvertasiya edilmıdın büdcınin müvafiq valyutada xırclırindı istifadı edilmısi; birdıfılik tıyinatlı xırclır üzrı yaranmıı qınaıtdın sımırıli istifadı olunması aid edilir. Son illırin büdcı tıcrübısindın yaranan bu yeniliklır dövlıt büdcısinin hım dı güclü “sterilizator” potensialını ıks etdirir. 2007-ci il. Son illərdə olduğu kimi “2007-ci ilin dövlıt büd- cısi haqqında” qanun layihısindı ıks etdirilmiı parametrlır dı hökumıtin hazırladııı makroiqtisadi proqnozlara uyıun olmuıdur. Bununla belı son illırdı “formalaımıı” bızi makroiqtisadi göstıricilırin vı müvafiq gılir göstıricilırinin proqnozlaıdırılmasında “ehtiyatlı qiymıtlındirmı” meyli hılı qalmııdır. Lakin 2004-cü, 2005-ci vı 2006-cı ilin II yarısı üçün dövlıt büdcısinı düzıliılır olunması sübut edir ki, hökumıtin proqnozlaıdırmada “ehtiyatlılııı” üçün ciddi zırurıt olmamııdır. Расим Щясянов 192 Son illırdı olduıu kimi 2007-ci ildı dı ümumi iqtisadi inkiıafa müvafiq olaraq büdcı gılirlırinin artımının baı verıcıyi proqnozlaıdırılır. Büdcı gılirlırinin artım sürıtinin ÜDM-in artım sürıtindın daha yüksık olması hökumıtin büdcınin tınzimlıyici rolunu yüksıltmık meyli kimi müsbıt qiymıtlındirilir. Büdcı gılirlırinin strukturunda da müsbıt dıyiıikliklır vardır. Bu baxımdan, ilk növbıdı, ümumi gılirlır sırasında “vergi daxilolmaların” artması meylinin bırpa olunması qeyd edilmılidir. Bunlarla yanaıı büdcı gılirlırinin ayrı - ayrı növlır üzrı gılın il gözlınilın proqnozlarında makroiqtisadi inkiıaf ııraiti vı gılir növlırinin qarıılıqlı ılaqısi baxımından bir sıra hallarda yenı dı harmoniklik müıahidı olunmamııdır. 2007-ci ildı büdcı xırclırinin artım sıviyyısi 44,9 % ol- maqla ÜDM-in artım sıviyyısini üstılımiıdir. Eyni zamanda xırclırin istiqamıtlıri üzrı tıhlili göstırir ki, ın böyük artım qeyri-maliyyı aktivlıri vı o cümlıdın, ısas vısaitlırin alınması maddısi üzrı olmuıdur. Bunu ölkıdı aparılan büdcı siyasıtindı vurıuların 2006-cı ildın baılayan dıyiıilmısinin davamı kimi dıyırlındirmık olar. 2007-ci ilin dövlıt büdcısi layihısi haqda bütövlükdı aıaııdakılar qeyd etmık olar: - ıcmal büdcınin tırkibindı dolayı subsidiyalar, xarici kreditlır, sair daxilolmalar kimi, yeni bölmılır verilmiıdir. Bu mövcud “Büdcı sistemi” haqqında qanunda nızırdı tutulmayıb. Lakin bu vısaitlırin icmal büdcınin gılir vı xırclırinı aid edilmısi büdcı potensialını xeyli artırır; - Büdcı tııkilatlarının büdcıdınkınar vısaitlırinin büdcıyı cılbi vı istifadısi mexanizmi ötın illırdı olduıu kimi yenı dı yaradılmamııdır. Belı vısaitlırin potensialının proqnozlaıdırılması mexanizmi yoxdur. 2008-ci il “Azırbaycan Respublikasının 2008-ci il dövlıt büdcısi haqqında” Azırbaycan Respublikasının Qanunun layihısi vı “Büdcı zırfinı” daxil edilmiı digır ısaslandırıcı sınıdlırin analitik tıhlili göstırir ki, 2008-ci ildı vı sonrakı Yüklə 4,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|