Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 4,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6.2. Sosial siyas ətin müxt əlif modell ərinin
Игтисади сийасят: методолоэийа вя практика 197 orqanları və təşkilatlardır. Sosial siyasətin əsas subyekti sosial siyasəti həyata keçirən dövlətdir. Dövlətin sosial siyasəti – dövlətin sosial sferada müəyyən mərhələli nəticələrə hədəflənən, zəruri maddi, təşkilati - təbliğat resurslarla təmin olunan və konkret tarixi-ictimai şəraitə müvafiq məqsədləri ehtiva edən fəaliyyətidir. Müasir dünya təcrübəsində isə sosial siyasət demokratik dövlətlə vətəndaş cəmiyyətinin birgə funksiyası hesab olunur. Bununla bərabər cəmiyyətin bütövlükdə və tərkib hissələri kəsi- mində sosial vəziyyətinin dəyişməsində dövlət hakimiyyətinin tarixi məsuliyyəti qaçılmaz hesab olunur. Sosial siyasətin mahiyyətinin dəyərləndirilməsində mühüm meyarlardan biri fəal sosial siyasət subyektlərinin öz qarşılarına qoyduqları məqsədlər sistemi, başqa sözlə, ictimai vəziyyətin gözlənilən, arzu olunan nəticələridir. Totalitar cəmiyyətdə sosial siyasətin real subyekti yalnız dövlət və hakimiyyət olmaqla yeganədir. Cəmiyyətin bütün digər elementləri siyasətin obyektləridir. Demokratik cəmiyyətdə isə faktiki bir subyektlilik ola bilməz. Subyektlər çoxluğunun isə vahid məqsədi ola bilməz. Ona görə də, demokratik vətəndaş cə- miyyətində sosial məqsədlərin çoxluğu normal hal hesab olunur. Sosial siyasətin əsas funksiyaları və ya ictimai vəzifələri aşağıdakılar hesab olunur: 1. Sosial siyasət cəmiyyətin sosial dayanıqlığının, sosial təh- lükəsizliyinin təmin olunmasına istiqamətlənir. Müxtəlif cəmiy- yətlərdə sosial struktura bir çox səbəblərdən fərqli ola bilər. Lakin bu struktura müəyyən dayanıqlığa və özünü bərpa xüsusiy- yətlərinə malik olmalıdır, əks halda cəmiyyətin mövcudluğu təhlükə altına düşə bilər. 2. Sosial siyasət – hakimiyyətin siyasi dayanıqlığını təmin etməlidir. Müxtəlif cəmiyyətlərdə və tarixi inkişaf mərhələlə- rində, hakimiyyətin siyasi dayanıqlığı fərqli üsullarla təmin edilir. Lakin belə vəziyyətin təmin olunmasının mahiyyəti həmişə, ha- kim sosial qrupun siyasi qərarların qəbulunda həlledici iştirakı- nın təmin edilməsidir. Əks halda, hakimiyyətin sinfi əsası dəyişir Расим Щясянов 198 və cəmiyyətdə inqilabi dəyişikliklər şəraiti yaranır. Sonuncu dəyi- ş ikliklər isə yenə də hakimiyyətin, lakin artıq yeni hakimiyyətin dayanıqlığını təmin olunmasına xidmətə istiqamətləndirilir. 3. Sosial siyasət – təsərrüfatçılıqda (mülkiyyət münasibət- lərində) hakimiyyətin elə bölgüsünü təmin etməlidir ki, bu bölgü ə ksəriyyət tərəfindən ədalətli bölgü kimi qəbul edilsin, yəni, ye- nidən bölgü tələb olunmasın. 4. Sosial siyasət − iqtisadi resursların və qazancın, cə- miyyətin əsas hissəsini bu və ya başqa dərəcədə təmin edəcək bölgüsü sistemini formalaşdırmalıdır. Cəmiyyət üzvlərinin maddi vəziyyəti və müxtəlif sosial qrupların problemlərinin həlli bir çox hallarda məhz belə bölgüdən asılıdır. Məsələn, investisiya və onun strukturu, gəlirlərin səviyyəsi və onların diferensiasiyası, sosial xərclərin illik məcmu həcmi və strukturu, sosial yardım və köməklərin göstərilməsi şərtləri və miqdarı və s. kimi iqtisadi parametrlər mühüm sosial mahiyyətə və əhəmiyyətə malikdir. 5. Sosial siyasət − cəmiyyət və dövlət tərəfindən, ekoloji təhlükəsizliyin zəruri və qənaətbəxş səviyyəsinin təmin olunma- sına istiqamətləndirilməlidir. 6. Sosial siyasət − əhalinin bütövlükdə və hər bir sosial qrup səviyyəsində zəruri və qənaətbəxş sosial müdafiəsinin cəmiyyət və dövlət tərəfindən təmin edilməsinə istiqamətlənməlidir. Sosial siyasətin bir elm kimi predmeti –cəmiyyətdəki mü- nasibətlərin mahiyyəti (davamlı olaraq yaranan və mahiyyəti ifadə edən), qanunauyğunluqlar; xüsusiyyətləri və həmçinin, so- sial qrupların cəmiyyətdəki münasibətlərini ifadə edən qarşılıqlı fəaliyyətini əhatə edən proseslər və ictimai birgəyaşayış forma- larıdır. Siyasi rəhbərlik cəmiyyətin sosial inkişafının məqsədlərini müəyyənləşdirir, onların realizasiyası isə sosial siyasətin vəzi- fələridir. Dövlətin sosial siyasəti aşağıdakı əsas faktorlarla müəyyən- ləşən bütöv sistemi təşkil edir: - Cəmiyyət tərəfindən sosial inkişafın strateji məqsədi və vəzifələrinin, sosial prioritetlərin müəyyənləşdirilməsi; Игтисади сийасят: методолоэийа вя практика 199 - Əhalinin bütün təbəqələrini əhatə edən və bütöv sosial fəza formalaşdıran vahid qanunvericilik; - Sosial sferanın maliyyələşdirilməsinin təmin olunması ba- xımından dövlətin və sosial siyasətin digər subyektlərinin hima- yədarlığı; - Vahid sosial infrastruktura, vahid kadr və informasiya təminatı. Sosial siyasıtin ıhımiyyıtliliyini göstırın faktorlardan vı bıııri inkiıafın müasir mırhılısini sıciyyılındirın mühüm ılamıtlırdın biri, iqtisadi yüksıliı dinamikasına olan tılıblırin xarakterinin yeni keyfiyyıt almasıdır. Klassik yüksıliı vı ya artım parametrlıri son dövrlırdı ıksır ölkılırdı vı mühüm beynılxalq tııkilatlarda qiymıtlındirmı yox, sadıcı, ölçü göstıricilırinı çevrilmiıdir. ınkiıafın müasir göstıricilıri isı iqtisadi inkiıafın davaml l , dayan ql v tarazl ilı qiymıtlındirilir. Bu yeni iqtisadi inkiıaf paradiqmasında ısas dominantlardan biri mıhz sosial inkiıaf mısılılıridir. Müasir iqtisadi inkiıaf konsepsiyası bütövlükdı iqtisadi inkiıafı − ıhalinin hıyat sıviyyısinin davamlı yüksıliıi kimi dıyırlındirir. “ Davamlı inkiıaf “ kateqoriyası vı ya termini ilk dıfı 1987-ci ildı ıtraf mühüt vı inkiıafa dair Beynılxaq Komissiyanın (Brutland komissiyası) hesabatında iılıdilmiıdir. Bu hesabata görı davamlı inkiıaf, yalnız sosial hıdıflırı istiqamıtlınmiı uıurlu vı rıqabıt qabiliyyıtli iqtisadiyyatda mümkündür. Dünyanın tanınmıı iqtisadçıları iqtisadi inkiıafın ısas vızifılırini − böyüyın iqtisadiyyatda yoxsulluıun, ıdalıt- sizliyin vı iısizliyin aradan qaldırılması kimi ifadı edirlır. Davamlı inkiıafın elementlırinin seçimindı yanaımaların fırqliliyinı baxmayaraq bütövlükdı davamlı inkiıaf konsepsiyası (o cümlıdın, BMT-nin Davamlı inkiıaf komissiyasının müvafiq konsepsiyası), özündı dörd mühüm aspekti: iqtisadi, ekoloji, sosial vı institusional quruculuq mısılılırini birlııdirir. Расим Щясянов 200 Lakin nızırı almaq vacibdir ki, sosial siyasıtin ıhımiyyıti onun bıyan edilmısi vı ya hıtta onun hıyata keçirilmısinı ardıcıl sıylır göstırilmısi ilı mıhdudlaıdırıla bilmız. Belıki, sosial siyasıt mısılılıri inkiıaf sıviyyısindın vı seçilmiı iqtisadi inkiıaf modelindın asılı olmayaraq, bütün ölkılırdı ınınıvi olaraq siyasi mübarizı vasitısidir, hımiıı ictimai fikrin diqqıt mırkızindıdir vı xarakterindın asılı olmayaraq, reallaıdırılan sosial siyasıti hımiıı hansısa prizmalardan tınqid etmık mümkündür. Bununla belı, yuxarıda ıırh olunan yanaımadan da aydın olduıu kimi, hıtta “ın yaxıı” sosial siyasıt iqtisadi inkiıafa adekvat olmalıdır, daha doırusu, sosial siyasıt inkiıafdan doımaqla yanaıı, inkiıafın tamamlayıcısına çevrilmıli vı bununla da faktiki olaraq inkiıafın mühüm tıminedicisi olmalıdır. Belı olduqda isı, sosial siyasıtin sımırıliliyi vı nıticıliliyi onun maliyyılııdirilmısindın ciddi ııkildı asılıdır. Dünya tıcrü- bısindı sosial siyasıtin maliyyılııdirilmısinı yanaımalar olduqca müxtılifdir vı belı yanaımalar bir çox faktorların tısiri ilı müıyyınlııir. Lakin, ıvvılki bölmılırdı qeyd olunduıu kimi, ilk sosial siyasıt nümunısi olan O.Bismarkın “nöqtıvi tısir strategiyasından” indiyıdık mövcud olan bütün sosial siyasıt modellırindı aparıcı maliyyılııdirilmı prinsiplıri, demık olar ki, dıyiımımiıdir – xırclırin sımı- rıliliyi, qınaıtcilliyi vı nıticıliliyi. Faktiki olaraq bu prinsip- lır iqtisadi fıaliyyıtdı universal meyarlar olsa da sosial siyasıt modellırindı onların prioritetliyi daha mühüm ıhımiyyıtı malikdir. Çünki digır iqtisadi fıaliyyıt sahılırindın fırqli olaraq sosial sferada nıticılırin yaranması böyük zaman tılıb edir (uzunmüddıtli laqa malikdir) vı yaranan nıticılırin dıyiıdirilmısi daha böyük xırclır (maddi, mınıvi) vı müddıt tılıb edı bilır. Ona görı dı hır hansı sosial siyasıti xarakterizı etmık üçün ilk növbıdı onun maliyyılııdirilmısi modelini qiymıtlındirmık vacibdir. 6.2. Sosial siyasətin müxtəlif modellərinin Yüklə 4,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|