11
xırdadır. Çox gobud quruluĢa malikdirlər, tezyetiĢgəndir, ancaq az bala verir. Aralıq dəniz
qabanı Aralıq dənizi sahillərində yaĢayırlar.
Sxem-1.
İri buynuzlu qaramalın əcdadı
Ailə Bovidae
Yarımailə Bubolis Suncorus Bos
Dəstə B.bubalis S.Caffer B.Poephaqus B.Bos B.Bibos B.Bison
Yarımdəstə B.qrinniens B.primicienus B.frontalis B.bibos Bizon
frontalis quarus
Növ Hind Arni Kafr Altay TUR Qayal Qaur ZUBR
CamıĢ Yak B.taurus Bos Bibos Sondalicus
Qafqaz Qısabuynuz Monqol B.Banteq
banteq
cinslər
B.t.Brachicephalus B.t.frontosus B.t.brachiceros B.t.primigenius B.turano monolcus B.t.indicus B.t.akeralos
B.t.braxisofalus B.t.braxiseros
Z E B U
Tirol Simmental ġvis Tacik mal,Yaroslav Kalmık Afrika Aberdin-anqus
Qırmızı Qorbat ġarole Cerzey Holi.tin,Xolmoqor Monqol malı Hindistan Hollavey
Hereford ġved malı Qafqaz malı AyriĢir,Bos Ukrayna Yakut malı Ərəbistan
AğbaĢ Qazax ġorthorn,Qırmızı sindi TalıĢ B.t.markroserus
Ġspan,AsiyaAfrika
Italiya,Port.
12
Atlar ailəsi. Buraya eĢĢəklər, zebrlər və atlar daxildir. V.Ġ.Qromava görə çarpazlaĢma
qabiliyyətləri, morfoloji xüsusiyyətlərinə əsasən atlar ailəsini bircə Equz soyuna daxil edir və
onları eĢĢəklər, yarımeĢĢəklər, zebrlər və əsil atlar yarımsoyuna ayrılır. Qaramalın əcdadı
sxematik olaraq aĢağıdakı kimidir.
Əsil öküzlər yarımsoyundan olan donqarsız və donqar qaramalın bir çox cinsləri vəhĢi tur
buğalarından əmələ gəlmiĢdir.1627-ci ildə axırıncı tur inəyinin polĢada olması haqqında məlumat
vardır.
Heyvanların əhliləşdirilməsi. Ġnsanlar əvvələr fauna və florası zəngin olan yerlərdə yaĢayırdılar,
sonralar dağlara və az əlveriĢli yerlərə köçməyə məcbur olmuĢlar. Bu yeni yerlərdə yeni
əhliləĢdirmə mərkəzləri oldu. Nəticədə Asiyada əlavə olaraq it, qaramal, qoyun, keçi, maral.
Ġkihörgüclü dəvə, donz, at, toyuq, tovuzquĢu, göyərçin, qaz ördək və s. Avropada it, qaramal,
qoyun, donuz, at, adadovĢanı, qaz, ördək, Afrikada eĢĢək, zebr, birhörgüclü dəvə, antilop, piĢik,
firəngtoyuğu, durna, dəvəquĢu və Amerika hindtoyuğu əhliləĢdirildi. Heyvanların əsas
əhliləĢdirilmə mərkəzləri Asiyada Dəclə və Fərat çayları hövzəsi, Hindistan, Çin, Hind-Çin,
Afrikada Nil çayının aĢağı hissələri hesab edilir. Əlavə əhliləĢdirmə ocaqları kiçik Asiya,
Zaqafqaziya, Yunanıstan, Dnepr çayı hövzəsi, Orta Asiya və Ġran sayılır.
ƏhliləĢdirmə zamanı heyvanlarda dəyiĢikliklər meydana çixir. ƏhliləĢdirmə təkamül nəzəriyyəsinin
dərk edilməsi və əsaslandırılması üçün çox mühümdür. Bu ilk insan təkamülü üçün də əhəmiyyətli
olmuĢdur.
Ç.Darvin göstərir ki, təkamül irsiyyət, dəyiĢkənlik və seçmə ilə əlaqədardır. ƏhliləĢmə
prosesində həm vəhĢi, həm də əhliləĢdirilmiĢ formalar çox dəyiĢir. Lakin əhliləĢmə nəticəsində
heyvanlar öz vəhĢi əcdadlarından çox fərqlənir.ƏhliləĢmə nəticəsində heyvanlarda əmələ gələn
dəyiĢkənlik iki qrupa bölünə bilər. 1) heyvanların məhsuldarlığının ixtisaslaĢdırılması ilə əlaqədar
dəyiĢkənlik (südlük istiqamətində ixtisaslaĢmada yelinin böyüməsi, ətlik istiqamətdə isə gövdənin
çox uzunlaĢması, ayaqların qısalığı və s.) 2) ĠxtisaslaĢma ilə əlaqədar olmayan dəyiĢkənlik (it,
qoyun, donuz, adadovĢannlarında qulaqların uzunluğu, atlarda yalın sallaq olması, alalıq, çallıq,
buynuzsuzluq ).
ġəraitin dəyiĢməsi əhliləĢmədirmədə əmələ gələn dəyiĢmələrin əsas səbəbidir. ƏhliləĢmə
nəticəsində müxtəlif heyvan növlərində əmələ gələn yüksək dəyiĢkənlik onların müxtəlif növlərində
çoxlu əhliləĢmə əlamətlərinin əmələ gəlməsi, vəhĢi halda olarkən onlara xas olan inkiĢaf
hormoniyasınin, daxili korrelyasiyanın, orqanizmlə mühüt arasındakı qarĢılıqlı əlaqənin dəyiĢməsi
və bunun təsiri altında irsiyyətin pozulması baĢ verir.
ƏhliləĢmə nəticəsində heyvanlarda ilkin növbədə onların davranıĢ xüsusiyyətlərində, bədənin
formasında, kütləsində, rəngində, əzələ quruluĢunda, süd vəzilərində, daxili orqanların quruluĢ və
funksiyalarında, baĢ, quyruq, dəriidə, tük örtüyündə, sinir sistemin nizamlı olmasında və. s.
dəyiĢkənliklər çarpacaq dərəcədə hiss olunur.
Məhsuldarlığın genetik əsasları.
Kənd təsərrüfatı heyvanlarının damazlıq iĢində nəzərə alınan əsas genetik göstəricilər-(parametirlər)
irsilik əmsalı, təkrarlanma, əlamətlərin korelyasiyası, reqresiya, prepotentlik (Törədicilərin öz
əlamətlərini yüksək sabitliklə nəslinə ötürməsi) genetik oxĢarlığın və homoziqotluğun artması
əmsalları, seleksiya (seçmə ) diferensialı, seleksiya səmərələliyi və s. göstəricilər hesab edilir.
Dostları ilə paylaş: |