Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏt pedaqoji universiteti
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 80 ORTA MƏKTƏBDƏ FİZİKADAN LABORATORİYA DƏRSLƏRİNDƏ YENİ
- METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT
- İşin gedişi
METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 80 ORTA MƏKTƏBDƏ FİZİKADAN LABORATORİYA DƏRSLƏRİNDƏ YENİ İNFORMASİYA TEXNOLOGİYALARINDAN İSTİFADƏNİN İMKAN VƏ YOLLARI İ.N. İsmayılov pedaqoji elmlər namizədi, dosent Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti S.T. Huseynova magistr Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti GİRİŞ Şagirdlərdə praktik bacarıq və vərdişlərin aşılanması, tədqiqatçılıq qabiliyyətinin inkişaf etdirilərək formalaşdırılmasında fizika laboratoriya işləri xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Бuna baxmayaraq, son vaxtlar orta məktəbdə laboratoriya işlərinin və onların tədrisinə verilən saatlar azalmışdır (1970-ci ildə 91, 1990-95-cı ildə 71, 2003-cü ildə isə 47 iş). Orta məktəbdə fizikadan laboratoriya işləri ənənəvi olaraq müəyyən tematik mövzular öyrənildikdən sonra, müvafiq təlimatlara uyğun olaraq reproduktiv yerinə yetirilir. Laboratoriya işlərinin tədrisinə bu cür yanaşma fizikanın müasir tələblər baxımından öyrənilməsinə, şagirdlərin təfəkkür proseslərinin inkişaf etdirilməsinə, fərdiləşdirmə və fərdi yanaşmadan lazım olan səviyyədə istifadə olunmasına imkan vermir. Bundan başqa, müəllimin eyni vaxtda şagirdlərlə bir neçə variantda iş aparmaq, meydana çıxan texniki, eksperimental çətinlikləri onlarla fərdi müzakirə etmək, işin yerinə yetirilməsi zamanı hər bir şagirdin hazırlığını müəyyənləşdirmək, hesablama, qrafik və başqa standart əməliyyatları yerinə yetirmək, hər bir spesifik səhvə münasibət bildirmək, onların təfəkkürlərinin idarə olunması və fərdi işlərinə nəzarət etmək imkanı olmur. Qeyd edilən hallar tədris prosesində laboratoriya işlərinin, keyfiyyətli yerinə yetirilməsinə, fizikanın evristik yolla öyrənilməsinə maneçilik törədir. Düzgün nəticə alınana qədər real eksperimenti təkrarlamağa isə vaxt imkan vermir. Ona görə də, bir sıra laboratoriya işlərinin modelləşdirilərək EHM-lə idarə olunan real qurğularla, yaxud fərdi kompüterlərin displeyində yerinə yetirilməsi çox əhəmiyyətlidir. Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, laboratoriya işlərində kompüterin tətbiqilə əlaqədar son vaxtlarda bir neçə vəsait (3;4) işlənsə də, dövrü mətbuatda bu istiqamətdə yazılar yox METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 81 səviyyəsindədir. Orta məktəblər üçün fizikadan hazırlanmış elektron dərslikdə (2) məsələnin praktik həlli qismən də olsa öz əksini tapmışdır. TYİTV-nin tətbiqilə keçirilən laboratoriya məşğələsi sinif- dərs sistemində müəllimin müxtəlif formalı işlərinə nəzərən, şagirdlərin bilik və bacarıqları müstəqil əldə etmələrinə və mənimsəmələrinə daha geniş imkan verir. Bu zaman şagirdlərin dərsə marağı artır, onlarda tədqiqatçılıq bacarıqları formalaşır. Fizikanın səmərəli mənimsənilməsində laboratoriya təcrübələri kimi çox fəal metodun əhəmiyyətinin daha da artırılması üçün, aşağıdakı mülahizələrə görə, nümayişlərin kompüter texnologiyası ilə aparılmasını məqsədə müvafiq hesab edirik. Birinci, bir sıra hallarda hadisəni geniş miqyasda (məsələn, mikroaləm proseslərini və müvafiq elementar zərrəciklərin yaratdığı dalğaların bütöv spektrlərini, zərərli maddələrlə, şüalanma, yüksək gərginlik, maqnit, elektrik sahələri və istiliyin tələb olunması ilə aparılan təcrübələri), göstərmək lazım gəldikdə. Bu cür nümayişlər təbiətdə baş verən hadisələri başa düşməyə kömək edir, təsəvvürlərində uzun müddət qalaraq şagirdlərdə maraq hissi oyadır. İkinci, fizika kabinetlərində bir nüsxədə olan və ya çox qiymətli cihazlar tələb edən hadisələrin laboratoriya şəraitində təbii şəkildə göstərilməsi mümkün olmadıqda kompüterin ekranında canlandırılması. Üçüncü, müəllimdə mövcud olan, şagirddə isə sadəcə olaraq hələ formalaşmamış, böyük təcrübə tələb edən obyektlərlə işi (şagirdin orqanizminə mənfi təsir edən güclü maqnit sahələri və şüalanma kimi hadisələr) ekranda nümayiş etdirmək. İşin gedişi. YİTV-nin tətbiqilə keçirilən laboratoriya dərslərinə sərf olunan vaxt iki hissəyə bölünür: birinci, müəllimin bütün siniflə birlikdə frontal işinə; digər hissə isə TYİTV ilə şagirdlərin müstəqil işinə ayrılır. Müstəqil iş müddətində hər bir şagird öyrəniləcək material üzərində çalışır və nəzərdə tutulan standartlara uyğun bacarıqlara yiyələnir. Bu baxımdan iki variantda [məktəblərimizdə fizika fənni üzrə mövcud olan elektron dərsliklərlə (2) və rus dilində «Открытая физика» 2.6. versiyası (6) ilə] laboratoriya işlərinin yerinə yetirilməsinə nəzər yetirək. Hər iki elektron dərslik ozünün texniki və pedaqoъi imkanlarına görə bir-birindən fərqləndiyindən, onlarla iş metodikası da fərqlənir. Bunun üçün hər iki diskdə « Naqillərin ardıcıl birləşdirilməsi» mövzusunda verilmiş eyni adlı laboratoriya işinin tədrisinə baxaq. I Variant. Fizika. Yeni nəsil multmedia dərsliyi (2) Elektron dərslikdən istifadə edərək sinifdəki bütün şagirdlər fərdi kompüterlərlə işi eyni vaxtda, təlimata uyğun ardıcıllıqla, işlədicilərin ardıcıl birləşdirilməsi sxeminə (şək.1) METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ Təhsildə İKT 82 uyğun olaraq dövrəni (şək.2) yığırlar. İşin aparılması ilə əlaqədar müvafiq metodik göstəriş (3) verildiyindən bunun üzərində geniş dayanmayacağıq. Şək.1 Şək.2 Кompüter laboratoriya işinin hazırlanması zamanı seçilmiş modellə (Şək.2) işləmək qaydası şagirdlərə öyrədildikdən sonra praktik işlərin aparılması onlara həvalə olunur. Onlar kursorun köməyilə reostatın sürgüsünü ortada saxlamaq şərtilə çərəyan şiddətinin qiymətini ampermetrdən, işlədicilərin ayrı-ayrı və hər ikisinin bir yerdə gərginlik düşkülərini isə voltmetrdən götürürlər (Şək.3). İş prosesində reostatın sürgüsünün yerini dəyişməklə, üç dəfədən az olmayaraq ölçmə işləri ampermetr və voltmetrlə yerinə yetirilir, alınmış qiymətlər şək.4-dəki cədvələ doldurulur. Hesablama aparılaraq ayrı-ayrı işlədicilərin 1 R , 2 R və уm R müqavimətləri təyin edilir. Daha sonra 1 I , 2 I və ум I -nin qiymətləri müqayisə edilərək cərəyan şiddətinin hər üç qiymətinin bir-birinə bərabər olduğu ум I = 1 I = 2 I , ümumi gərginliyin işlədicilərin gərginlikləri cəminə, yəni уm U = 1 U + 2 U , ümumi müqavimətin isə işlədicilərin müqavimətləri cəminə уm R = 1 R + 2 R bərabər olması, yəni ardıcıl birləşmə qanunlarının doğruluğu təsdiq edilir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|