Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan miLLİ konservatoriyasi
Yüklə 3,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
78 1. Şur 11. Əşiran 2. Dəraməd 12. Əbülçəp 3. Bayatı-türk 13. Bayatı-Şiraz 4. Simai-şəms 14. Şəhri (Tehrani) 5. Şahnaz 15. Hacı Yuni 6. Bayatı-kürd 16. Rak-Hindi 7. Həzare-Ərak 17. Giləyi 8. Həzare –Azərbaycan 18. Cüdai 9. Mübbəriqə 19. Gəbri 10. Novruz -əcəm 20. Saqinamə Bir qədər keçəndən sonra Mirzə Ağa Kərim də “Şur” dəstgahı oxudu. Onun oxuduğu “Şur” bu hissələrdən ibarət idi: 1. Mayə 11. Şəhr-aşub 2. Dəraməd 12. Şahnaz 3. Cudai 13. Şikəsteyi-fars 4. Gərayili 14. Əşiran 5. Gövhəri 15. Simai-şəms 6. Gülriz 16. Tizək 7. Mübərriqə 17. Hicaz 8. Busəlik 18. Şah-Xətai 9. Bayatı-türk 19. Mehri-zərrabı 10. Dügah Bu cədvəlləri göstərməkdə məqsədimiz iki sənətkarı müqayisə etmək deyil. Çünki onların hər biri ayrı-ayrılıqda böyük sənətkar və şəxsiy- yətdir. Bu muğamları oxuyanda Ağabalanın 28, Mirzə Ağa Kərimin isə 45 yaşı var idi. Bu məclisdə oxuyandan sonra Ağabala 40 il, Mirzə Ağa kərim isə 11 il yaşadı. Sonralar, neçə onilliklər keçəndən sonra Kəbleyi Ağabala “Şur” dəstgahını daha da mürəkkəbləşdirib, belə ardıcıllıqda oxudu: 1. Mayə 22. Mehdi-zərrabı 2. Dəraməd 23. Gəbri 3. Cudai 24. Mənəvi 4. Gərayi 25. Sarənc 5. Gövhəri 26. Dügah 6. Gülriz 27. Ruhül-ərvah 7. Mübərriqə 28. Nişibi-fəraz 8. Muyə 29. Həzare-Ərak 9. Busəlik 30. Həzare-Azərbaycan 10. Bayatı-türk 31. Mübərriqə 11. Şəhr-aşub 32. Muyə 12. Dügah 33. Novruz-əcəm 13. Ruhül-ərvah 34. Əbülçəp 14. Zəmin-xarə 35. Bayatı-şiraz 79 15. Şikəsteyi-fars 36. Şəhri(Tehrani) 16. Əşiran 37.Hacı Yuni 17. Simai-şəms 38. Rak-hindi 18. Tizək 39. Nişibi-fəraz 19. Hicaz 40. Təxti- kavus 20. Şah-Xətai 41. Bazəm-şur 21. Mavərənnəhr Məşədi Məlikin vəfatından sonra, onun davamçısı – oğlu Məşədi Sü- leyman Mənsurov “Bakı muğam məclislərinin” rəhbəri oldu. Məşədi Süleymanın təşkil etdiyi muğam məclislərində Cabbar Qar- yağdıoğlu, Seyid Şuşinski, Üzeyir bəy, Müslüm bəy, Əbdülbağı, Şinas, Məşədi Zeynal, Keçəçi oğlu Məmməd, Şirin Axundov, Qurban Pirimov və bir çox tanınmış musiqiçilər iştirak edərdilər. Məşədi Süleyman bir çoxlarından onunla fərqlənirdi ki, o, təşkil etdiyi məclisləri sonradan xatirə kimi qələmə alırdı. Bu əlyazmaların biri 1925- ci il tarixi ilə qeyd olunub. “...Bakının ən gözəl xanəndələrindən biri Mirzağa Hacı Ağababa oğlu idi. Muğamları mükəmməl bilirdi, “do” kökündə oxuyurdu. 1926-cı ildə 50 yaşında rəhmətə gedib. ...Bir dəfə dostlarımdan biri bizi qonaq eləmişdi. Mən - Süleyman, Xalıq, Hacı Yaquboğlu, qardaşım Mirzə Mənsur, Allahverdi Manafov və Hacı Məhəmməd Kərim Ramazanov idi. Dəvət olunanlar içərisində Cabbar Qaryağdıoğlu, Qurban Pirimov, Mirzağa Hacı Ağababa oğlu da var idi. Cabbarın yanında bir uşaq var idi, onu özü ilə hər yerə aparırdı... Cabbargil başladı “Şur” oxumağa. Qurban elə ki, tarı qoydu yerə, o saat Mirzə Mənsur götürdü tarı. Məclis adamları xahiş elədilər ki, Mirzağa oxusun, Mənsur çalsın. Mənsur “Şur”un “Hicaz” pərdəsindən başladı çalmağa. Mənsur bir tar çaldı ki, divarlar titrədi. Qurban dedi Mənsura “A başına dönüm, tarım indi sınar?” Mənsur dedi:“Ondan qorxma, ustad əlidir”. “Mirzağa başladı “Hicaz”dan sonra, keçdi “Mehdizərrabı”ya, Şah Xətai, Baba-Tahir, Sarənc və Məsnəvi ilə bitirdi. Cabbar Qaryağdıoğlu öz qavalını çevirdi torbasına və Qurbana dedi: “Mən gedirəm sən özün bilərsən...” Bakı xanəndələri elə oxuyublar ki, qeyri yerdən gələnlər onlarla bəhsə girə bilməyiblər. O vaxtlar məclislərdə, toylarda muğam biliciləri oturardılar. Elə ki, xanəndə bir guşəni, ya zənguləni, ya da muğamın özünü düz oxumurdu, o muğam biliciləri onu saxlayıb deyərdilər ki, həmən yeri təzədən, düzgün oxusun. Muğam məclislərinin daimi iştirakçısı olan Mirzə Mənsur Mənsurov öz dövrünün mahir ifaçısı olmaqla yanaşı, həm də muğamları nəzəri cəhət-dən çox yaxşı bilirdi. O, uzun illər boyu Uzeyir Hacıbəyli ilə dostluq etmiş, muğam sahəsində onun əsas məsləhətçisi olmuşdur. Mirzə Mənsurun musiqi məktəbləri üçün hazırladığı muğam proqramı 1935-ci il tarixi ilə qeydə alınıb. Həmin proqramda “Şur” dəstgahı belə 80 ardıcıllıqla düzülüb: 1.Cudai 6. Busəlik 2. Gərayili 7. Bayatı-türk 3. Hüseyni 8. Şikəsteyi-fars 4. Səlmək 9. Əşiran 5. Şur-Şahnaz 10. Simai-şəms 11. Hicaz 13. Sarəng 12. Şah-Xətai 14. Baba Tahir Əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, Şur məqamı təkcə Azərbaycanda deyil, bir sıra Şərq məmləkətlərində də mövcuddur. “Şur” dəstgahı iki ölkədə - Azərbaycanda və İranda daha çox intişar tapıb. Iran “Şur”unun şöbələrini nəzərdən keçirsək müəyyən yaxınlıq və fərqləri görə bilərik: 1. Dəraməd 16. Forud 2. Kereşme 17. Həzin 3. Guşeyi-rahab 18. Şure-pəmindəste 4. Nəğmə 19. Guşeyi-rahab 5. Zirkeşe –səlmək 20. Çahar-guşə 6. Molla –Həci 21. Müqəddemeyi-gərayili 7. Səlmək 22. Rezavi 8. Gülriz 23. Şahnaz 9. Məclise-əfruz 24. Qarrəçə 10. Üzzal 25. Şahnaze-guş ya Aşıq-guş 11. Cafə 26. Rənge üsul 12. Bozorg 27. Gərayili 13. Dübeyti 28. Şəhr-aşub 14. Xara 15. Qacar Muğamın klassik dövrünü Ü.Hacıbəylinin qeyd etdiyi “Şur” dəstgahı- nın şöbələri ilə yekunlaşdırırıq. 1. Bərdaşt 13. Simai-şəms 2. Mayeyi-şur 14. Hicaz 3. Səlmək 15. Hacı-yuni 4. Cüdai 16. Məvərənnəhr 5. Gövhəri 17. Şah-Xətai 6. Gərayili 18. Saqinamə 7. Hacı-dərvişi 19. Sarənc 8. Şəhr-aşub 20. Əbu-əta 9. Şahnaz-xara 21. Qəməngiz 10. Bayatı-türk 22. Dügah 11. Şikəsteyi-fars 23. Zəmin -xara 12. Əşiran 24. Nişibi-fəraz Yuxarıda göstərilən cədvəllərdən aydın görünür ki, ifaçının biliyindən, ustalığından asılı olaraq hər hansı bir muğam istənilən ardıcıllıqda ifa Yüklə 3,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|