Azərbaycan tarġXĠ ÜZRƏ qaynaqlar

84 
 
Gənc geri dönüb əhvalatı Ġbn ə l-Bə isə söylədi və hə min ada mın ad ını ona 
dedi.  Ġbn  əl-Bəis    o  adamı  tanıdı  və  bu  bardə  Buğaya  xəbər  verd i,  Buğa  öz 
adamları  ilə  məsləhətləĢdi və onlardan biri dedi: ―Bu yalan  və h iylədir, Heç də 
belə deyil!‖. Onda dağlılardan  b iri dedi: ―Bu  dağın zirv əsinə mən ya xĢı bələdə m.  
Onun zirvəsinə kim qalxsa, AfĢinin düĢ ərgəsini görə bilər‖.Onda Buğa, Fə zl  ibn 
Kavus  və bir  yığın  zirə k adamla  birlikdə AfĢinin dayandığı yerə qalxdı.  La kin  
onlar AfĢinin  düĢərgəsini görməd ilər və əmin oldular ki, o, çıxıb  getmiĢdir.  Öz 
adamlarını da yenidən  məĢvərət edib, qərara   gəld ilər    ki, hələ iĢıq kən adamlar 
geri  dönməlidilər.  Onlar    yola  düĢdülər.  Bu  baxt  Buğa  (on  dəstənin  baĢçısı), 
Davud  Siyaha  əmr  etdi  ki,  geri  dönsün;  o,  dərhal  əmri  yerinə  yetirdi.  O,  dar  
keçid lərdən  və  dağ  cığırlarından  ehtiyar  edərək  birbaĢa  HəĢtadsərə  gedən  yolla 
getmədi.  O,  bunun  yerinə  HəĢtadsərin  ətrafından    dolanıb  keçən  yola    ilk  dəfə  
hərəkətə baĢladı. Çünki, hə min yolda   bir yer ç ıxılmaq la dar dərə lər yo x  idi.  O 
dəstələr ilə  irəliləyird i və p iyada qoĢuna xəbər göndərmiĢdi ki, [sürətlə irə lilə mə k 
üçün]  öz    nizələri  və  digər  silahlarını  yo lda  atsınlar.  On ların  hamısın ı  böyük 
vahimə  və dəhĢət bürümüĢdür. 
Buğa   və Fəzl ibn  Kavus bir qisim bö lük baĢçıları ilə arxada getdilər. 
Babəkin  kəĢfiyyatçıları  göründü.  Və  onlar  [ərəblə r]  dağdan  aĢağı  enərkən 
Babəkin  kəĢiyyatçıları  onları  izlə mə k  üçün  yuxa rı  qa lxd ıla r.  On lar    bəzən  
ərəblərə  görünür,  bəzən  də  g izlən irdilər,  onları  izləməkdə  davam  ed irdilər. 
Ona    qədər  atlıdan  ibarət  idilər  və   ilkindi  na ma zı  va xt ında    getdilə r.  Sonra  
Buğa dəstəmaz alı namaz q ılmağa tələsdi.  Babək  kəĢfiyyatçıları onlara doğru 
enib  açıq   sahəyə  çıxdıla r.  Buğa    onla r  görünənədək  ibadət  eləd i,onlar    onu 
gördükdə  dayandılar.  Buğa  fikirləĢib  təĢviĢə  düĢdü  ki,  kəĢfiyyatçılar    onun 
dəstəsinə  o  biri  tərə fdən  hücum  edəcək,  baĢqaları  isə  dağla rda  və  dərə lərdə  
onların  arxasına    keçəcək.  O,  yaxın  adamları  ilə  məsləhətləĢib  dedi:  ―Ancaq  
mən  ə min deyilə m ki, onlar  bizi yolda a ldadıb tələyə  salmaq n iyyətindədirlə r, 
onlar  yalnız  bizimkilərin  dərələrdən  çıxıĢ  yolunu  tapmaq  üçün  öz  adamların ı 
irə li göndərəcəklər‖ . 
Fəzl  ibn  Kavus  onlara  dedi  ki,  (Babəkin   döyüĢçüləri-Red)  gündüz 
döyüĢmürlər.  Gənclər    həvəslə  döyüĢürlər  və  əsilərindən  kimsə    adamlardan  
kimsə   gecə  təhlükəsizliy i  qayğısına  qalma lıdır.  Davudun  Siyaha  [xəbər] 
göndərdi ki, tələsin və ləngiməsin.  Əgər  o dərəni keçənə kimi qaran lıq düĢsə, 
biz    burada  gözləyərik,  çünki  onlar    bizi  ö z  yolunda    gördükcə  uzağa 
getməyəcəklə r və b iz onla rın hücu mla rın qarĢısını b ir a z a lıb  qaranlıq düĢ ənə 
qədər  ləngidərik.  Qaran lıq  düĢ əndən  sonra  onlar    bizim  möqeyimizdən  baĢ 
amayacaqlar  və  bizimkilər  bir-b irinin  ard ınca    keçib  gedəcəklər,  əgər  dərədə  
bizim  qabağımızı    kəsmiĢ  olsa,  onda    biz  HəĢtadsər    yolu  və  baĢqa  yolla 
[gedib] xilas olmalıy ıq‖.   

---

85 
 
Lakin,  baĢqaları  Buğaya    belə  məsləhət    gördülər:  ―Ordu  uzanıb  
yatmıĢdır  öndə  gedənləri  və  geri  qalan ları  bir  yerə  yığ maq  mü mkün  deyil, 
adamlar    öz  silah larını  atıblar,  qatırlara  yüklən miĢ  silah lar    və  pullar 
müĢayiətsiz  qalmıĢdır  və  b iz  əmin  deyilik  ki,  kimsə  qabağa  çıxıb  pulları  və 
əsirləri  ələ  keçirməsin‖.  Onlar  əsir  sifətilə  yanlarda  olan  Əbd  ər-Rəh man  ibn 
Həbib  Babəkə   əsir  düĢmüĢ  mirzəsi  və  dəyiĢ mək  istədiklə ri  ibn  Cavidanı 
nəzərdə tuturdular. Pul, silah və əsirləri Buğaya xat ırlatdıqda o, ö z ada mları ilə  
düĢərgə salmağı qərara ald ı və Davud Siyaha  xəbər  göndərdi: ―Əlçatmaz dağ 
görən kimi düĢərgə sal‖. 
Bundan  sonra  Davus  Siyah  hər  tərəfdə  sıldırım  olan  qonĢu  dağa  tərəf 
yollandı.  Lakin  sıld ırım  olduğundan  orda  adamların  dincəlməsi  üçün  yer 
tapılmadı.  Odur  ki,  dağın  ətəyində  qərar  tutub,  [bu]  dağın  yaxınlığında  gediĢ -
gəliĢ  olmayan  divara    bən zər  sıldırım  bir  yerdə  Buğa  üçün  çadır  qurdu.  Sonra 
Buğa  gəlib  çıxd ı.  Və  adamlarına  dayanmağı  buyurdu.  Çünki,  onlar    ço x 
yorulmuĢdu və azuqələri tükən miĢdi. On lar  yo xuĢa  hər yandan gözətçilər dü zün 
gecəni  həri  hazırlıqda    keçirtd ilə r,  ancaq  düĢmənlə r  mü xtə lif    istiqa mətlə rdən 
basqın  edərək  Buğanın  çadırına    çatana    kimi  d ırmaĢdılar.  Burada  on lar 
[Buğanın] qoĢununu dövrəyə alıb, döyüĢə girdilər, Buğa pay-piyada qaçıb ö zünü 
xilas etdi. Fə zl ibn Kavus yaralandı, Cana x əs-Suqarri isə ibn CauĢan və Fə zl ibn 
Səhlin  qohumu  o lan  iki  qadaĢdan  biri  kimi  ö ldürdü.  Buğaya  g əldikdə,  o, 
həqiqətən düĢərgəni piyada tərk etmiĢdi, sonra is ə at tapıb min miĢ, yolda ibn əl-
Bə isərast gəlmiĢdi, hansı ki, ona HəĢtadsərin zirvəsinə qalxmaqda  kö mə k et miĢ, 
oradan da onlar  birgə aĢağı düĢün gecəyarısı ö zlə rini Məhəmməd ibn Hü meydin  
düĢərgəsinə çatdırmıĢdılar. Xürrəmilər pulları, düĢərgəni, silahları, həmçinin  əsir 
etmiĢ  ibn  Cavidanı  ələ  keçirdilər,  ancaq  onlar,  iki  ay rıca    toplu m  halda  qaçıb  
canını  qurtarmıĢ,  amma    hələ  ö zlərini  Məhəmməd  ibn  Hü meydin  xəndəyinə 
sığınmıĢ  Buğaya  çatdıra    bilməyən  [ərəb]  qoĢunlarını  izlən miĢdirlər.  Buğa 
AfĢindən Marağaya qayıtmaq və kömək üçün ona  göndərilən əlavə qoĢunu geri 
qaytarmaq  haqqında  sərəncam  məktunu  alanadək,  15    gün  müddətində  burada 
qaldı.  Buğa  Marağaya  yola  düĢdü,  Fəzl  ibn  Kavusun  və  AfĢinin  ordusundan 
onunla  birlikdə  gələnlə rin  ha mısı  isə  geriyə,  AfĢinin  yanına  qayıtdı.  Sonra  o, 
(AfĢin)    qoĢunları    qıĢ    mən zillərində    yerləĢdird i    və    onlar        növbəti  ilin   
yazınadək  orada  qald ılar. 
Bu ildə Babəkin sərkə rdəsi Tərxan öldürüldü. 
Bunun  səbə bi : Dey irlər   ki, Təra xan  Babəkin  sərkədələrindən biri olub, 
onun ətrafındakılar   içərisində nüfuzlu  mövqe tutbdur.Bu ilin qıĢı gələndə o, qıĢı 
Mağara yaxınlığındakı  kəndində keçirmək üçün Babəkdən icazə  istədi.  Bu vaxt,  
artıq, AfĢin onu güdür və Babəkin yanında yüksək  mövqeyə malik olduğu üçün 
onu ələ keçirməyə can atırd ı.  Babək ona [Tərxana]  icazə verd i və o, öz  kəndinə  
yola düĢdü. [Bundan  xəbər tutan] AfĢin Marağada olan türkə-Ġshaq ibn Ġbarh im 

---