Azərbaycan tarġXĠ ÜZRƏ qaynaqlar

80 
 
Bərzənd  istiqa mətində  geydirmiĢ  kimi  Ərdəbildən  çıxs ın.  La kin  Məsləh  ən-
Nəhrə
1
 çatdıqdan,  yaxud  iki  fə rsəx  yol  getdikdən  sonra  pulu  müĢayiət  edən 
səyyahların irə li keç ib Bərzəndə yetənə kimi ka rvanı dayandırsın, sonra  ka ravan 
salıb pulla  birlikdə Ərdəbilə qayıtsın.  
  Buğa  buna əmə l etdi və  və karvan yola  düĢün əl-Nehrəyə yetiĢdi. Bunu 
izləyən Babəkin casusları  onu Babəkin, yanına  yollayaraq pulun yola salındğını 
və  əl-Neh rə  yetiĢdiyini  ö z    gözləri  ilə  gördüklə rin i  ona    xəbər  verd ilər.  La kin, 
əslində Buğa  pul ilə birlikdə Ərdəbilə qayıtmıĢdı.  
  Babək  və  yanındakıla r  Heys əmi  qalasına
2
 ya xınlaĢıb  dayandılar.  Onun 
üçün  kürsü  qoyuldu  və  o,  qalanın  qarĢısındakı  çıxıntı  üzərinə  oturdu.  O, 
Heysəmə  çaparla  mə ktub  göndərdi:  ― Qalana    tərk  edib,  get,  yo xsa  mən  onu 
dağıdacağam‖.  Lakin  Heysəm  imtina    etdi  və  bunun  əvəzində  onunla  döyüĢə 
girdi. Qa lada  Heys əmlə  birlikdə 600 nəfər süvari və  400 piyada var  idi, bundan 
baĢqa, o, həm də çox   möhkəm səngərə malik olduğundan hücuma  keçdi. Sonra 
Babək öz   məslə kdaĢların ın arasında  əy ləĢdi və onun qarĢısına  Ģ ərab qoyuldu. 
DöyüĢdən əvvəl Ģərab içəyi o, adət etmiĢdi.  
   [Heysərin  göndərdiyi]  iki  nəfər  at lı  ƏrĢak  qalasından  bir  fə rsəxədə k 
aralıda    AfĢinə  rast  gəldi.  O,  atlıları  u zaqdan  görən  kimi,  öz  qoĢununun  qabaq 
dəstəsinin  baĢçısına    dedi:  ―Mən  sürətlə  çapan  iki  atlı  görürə m.  Təbillərinizi 
çaldırın  və  bayraq  qaldırıb  onlara  doğru  çapın‖.  Onun  adamların  buna    əməl 
etdilər. Onlar addımlarını yeyinlətdilər və o dedi: ― Onla rın hər ikisini haraylay ın: 
Sizə   kö məyə   gəlirik‖ .  Ada mlar  dördnala  çaparaq,  hələ   də  otumaqda    olan   
Babəki  ya xa ladılar.  O,  ehtiyatlı  tərpən məyə  və  sıçrayıb  ata  min məyə  va xt  tapa 
bilməd i.  Onun  yanına    atçəkənədək  və  piyadlar    qaç ıb  onun  yanına 
yaxınlaĢanadək  vuruĢma    onu  yaxaladı.  Babəkin  p iayadalarında    b ir  nəfərdə 
salamat  qa lmadı  lakin  onun  özü  is ə  az    b ir  qüvvə  ilə   xilas  ola    bildi  və  at ını 
çaparaq    özünün silahdaĢlarından  ayrı  düĢdüyü    Muğana  çatdırdı.  AfĢin  gec əni 
burada  keçirib, sonra Bərzəndə, ö z düĢərgəsinə qayıtdı. 
  Babək  bir  neçə  gün  Muğanda    qalandan  sonra    Bə zz  qalasına    ada m 
göndərdi.  Gecə  onun  yanına    tərkibində  piyada    olan  qoĢun  gəldi.  O,    qoĢunla  
birlikdə Muğandan Bəzzə yollandı.  
  AfĢin Bərzənddə möhkmə lən məyi dava m etdirdi.  
  Bir neçə gündən sonra onun (Babəkin) ya xınlığ ından-XuĢĢdan Bərzəndə  
doğru  bir  karvan  keçirdi.  Karvada  Əbu-Səidin  adamlarından  Salih  AbkeĢ 
(SudaĢıyan)  adlı  b irisi  də  vardı.  Babəkin  ispahbedi  karavana  hücum  edib   onu 
tutdu və karvandakıları da öldürdü. Salih qaçıb  xilas ola bilənlərin  içində aradan 
çıxd ı, lakin  karvanın bütün adamları qılıncdan keçirild i v ə onların əmlakı qarət 
                                                                 
1
 Məsləh ən-Nəhr və ya Husn ən-Nəhr-Ərdəbil yaxınlığında qala. 
2
 Karvan hisn ən-Nəhrdən çıxıb Heysəm  əl-Qənəvinin qalasına getməli idi. 

---

81 
 
olundu. Bu, AfĢin ordusunu su qıtlığından   korluq çəkməyə düçar etdi.  Belə ki 
AbkeĢdən  qəsb  olunmuĢ  karvan  ərzaq  aparırdı.  Bundan  sonra  AfĢin  Mağara 
qornizonunun  rəisinə  məktub  yazb,  aclıqdan  və  susuzluqdan  əziyyət  çəkən 
adamlara    ərzaq    çatdırmağı  və  onun  yanına  tələsməyi  mə r  etdi.  Marağa  
qornizonunun  rəisi  ona    böyük  karvan  göndərdi.  Ka rvanda    minə  qədər  ərzaq  
daĢıyan yük heyvanı  (u zunqulaq   və b.) vardı. Karvan  mühafizə edən ordu da 
onunla    birlikdə  hərə kət  edirdi.  La kin,  Tərxan,  ya xud   Azinin   baĢçılığ ı  alt ında  
Babək  qoĢununun  bir  hiss əsi  karvanın  ü zərinə  hücum  edərə k  orda kıla rın  
hamısını  və  və  hər  Ģeyi  məhf  etdi.  AfĢin  adamları  fiziki  və  mənəvi  cəhətdən 
düĢkün halda  idi. AfĢin əs-Sirvan
1
 qarnizonu rə isinə   məktub yazıb ona  a zuqə 
çatdırmağı  [əmr  etdi].  Buna    görə  də  o,  küli  miqdarda    azuqə  göndərərək  
[AfĢinin] ada mları bu ildə xilas  etdi.  
  Buğa  pul və ərzağ ı AfĢinə çatdırd ı.  
 
 
 
 
221 (835/6)-cı il. Bu ilin hadis ələri 
   
  Bu  ildə  Babəklə   Buğa əl-Kəb ir arasında   HəĢtadsər ətrafında   vuruĢma  
baĢ verdi; vuruĢmada  Buğa  məğlub olub qaçdı və ordusu darmadağın edildi. Bu  
ildə AfĢin Babəklə vuruĢdu və onu qaçmağa  vadar etdi.   
 
 
DöyüĢ və onun səbəbləri haqqında  hekayət 
 
Deyirlər  ki, əvvəlcə xat ırladıldığ ı kimi, Buğa ə l-Kəbir Mö`təsimin A fĢinə 
onun qoĢunu, öz   xərcəri və bu yaxın larda ona  kö mək  məqsədilə  ilə göndərilən  
pulla    gə lib  ç ıxd ı.  A fĢin  pulla rı  öz  döyüĢçülərinə  payladı  və  Novruzdan  [Yeni 
ildən] sonra  hücum ə məliyyatlarına hazırlaĢ mağa baĢladı.  O,  Buğaya   ə mr etdi 
ki,  qoĢunları  ilə  HəĢtadsərin  arxasına    keçib,  Məhəmməd  ibn  Hu meydin
2
 
xəndəyində dayansın, onu dərinləĢdirib  möhkə mləndirsin. Buğa Məhə mməd  ibn 
Hü meydin xəndəyinə yetiĢincəyə qədər irəliyə doğru tələsdi: Sonra AfĢin Babəki 
                                                                 
1
 Sipavanı akad. Z.M.Büyadov ġirvanla  eyniləĢdirir. (bax: Бунияатов З.Азербаиджан в 
VII-IX вв, с.259) 
2
 Məhəmməd ibn Hümeyd Babəkə qarĢı 827-ci ildə müharibəyə baĢlamıĢ və 2 il müddətində 
olan  döyüĢlərdə  qələbə  qazanmasına  baxmayaraq,  3  iyun  829-cu  ildə  HəĢtadsər  vuruĢmasında 
darmadağın  edilmiĢ,  30  min  döyüĢçüsü    t ələf  olmuĢ,  özü  də  öldürülmüĢdür.  Moisəy  Kağanqatlıya 
görə, xürrəmilər qarĢı Məhəmməd ibn Hümeyd 150 min döyüĢçü çıxarmıĢdı.  

---