tərəfindən
olan ailələrdən, eləcə də Ermənistanda toplanmış məlumatlar insan qalıqlarının
tanınmasında dövlət komissiyasına yardım etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. .
BQXK hərbi və mülki əsirlərə
(H/MƏ
xüsusi diqqət yetirməyə davam etmiş və onların
beynəlxalq humanitar hüquq çərçivəsində mühafizə olunmalarına əmin olmaq üçün il ərzində
səfərlər etmişdir. . Bu səfərlər zamanı çox vaxt
BQXK paltar, gigiyenik ləvazimatları paylamış
və digər kömək göstərmişdir. Hərbi və mülki əsir və onların ailələri arasında ələqələrin yenidən
qurulması üçün BQXK mütəmadi olaraq onlara dəstək olmuş, və
bir sıra hallarda itkin düşmüş
şəxslərin ailə üzvlərinin Bakıya
BQXK-nin ofisinə səfər etmələri üçün nəqliyyat xərclərini
ödəmişdir. Müraciət əsasında və hökumətin tam əməkdaşlığı sayəsində BQXK il ərzində insan
qalıqlarının bir hissəsini Azərbaycan və Ermənistan arasında ötürülməsinə dəstək vermişdir.
c. İşgəncə və digər qəddar, qeyri-insani, yaxud ləyaqəti alçaldan davranış və ya cəzaq
Konstitusiya və cinayət məcəlləsi bu cür əməlləri qadağan edir və 10 ilədək azadlıqdan məhrum-
etmə cəzasını nəzərdə tutur, lakin, etibarlı hesabatlaraəsasən təhlükəsizlik orqanları saxlanılanlar
şəxsləri etirafa vadar etmək məqsədi ilə döymüş və hərbçilər öz tabeçiliyində olan şəxsləri fiziki
təzyiqə məruz qoymuşlar. BMT-nin İşgəncələrə Qarşı Komitəsinin may tarixli yoxlaması
nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, Azərbaycan qanunvericiliyində işgəncənin anlayışına
İşgəncələrə Qarşı Konvensiyada qeyd edilən işgəncənin məqsədlərinə istinad daxil edilməmişdir.
Yerli insan hüquqları müdafiəçisii məlumat vermişdir ki, təhlükəsizlik orqanları tərəfindən
saxlanılan işgəncəyə məruz qalmış şəxslərin sayı 2008-ci ildə 81 nəfərdən il ərzində 131
nəfərədək artmışdır, və işgəncəyə məruz qalmış 131 nəfərdən dördü nəticədə vəfat etmişdir.
Cəzasızlıq problem olaraq qalmışdır. Azərbaycanın İnsan Hüquqları Mərkəzinin (AİHM) və
Beynəlxalq İnsan Hüquqları Federasiyasının (BİHF) BMT-nin İşgəncələrə Qarşı Komitəsinə
təqdim etdiyi hesabata əsasən müstəqil ekspertizanın təmin edilməsinə qoyulan de fakto qadağa
və vəkillə təmin olunmanın ç gecikdirilməsi də problemlər sırasına daxil edilmişdir.
2008-ci ilin oktyabr ayında Daxili İşlər Nazirliyindən iki serjant Vüqar Ağayev və Eldəniz
Rəhimov tabeçiliklərində olan şəxsləri döydüklərinə görə həbs edilmişlər. Hərbi hissənin
komandiri və onun müavini işdən azad edilmişdir. May ayında Ağayev və Rəhimov Cinayət
Məcəlləsinin 331.3-cü maddəsinə əsasən beş il müddətinə azadlıqdan məhrum edilmişlər. Qeyd
edilən maddə hərbi rəisin öz tabeliyində olan şəxsi döyməsi və ya ona işgəncə verməsinə görə
cəzanı nəzərdə tutur.
Verilmiş məlumata əsasən 11 sentyabr tarixində Daxili İşlər Nazirliyinin əməkdaşları
Məhəmməd Qurbanovu könülsüz olaraq Naxçıvan Muxtar Respublikasında psixiatrik dispanserə
yerləşdirmişlər. Yerli insan hüquqları müdafiəçiləri bildirmişlər ki, Qurbanov ruhi xəstə
deyilmiş, o, Sədərək gömrük-keçid məntəqəsində gömrük işçilərinə rüşvət verməkdən imtina
etdiyi üçün və sonra korrupsiyaya dair açıq şikayətlər yazdığı üçün saxlanılmışdır. Qurbanov 10
oktyabr tarixində azad edilmişdir.
Yerli QHT insanların seksual orientasiyasına görə polis tərəfindən döyüldüyü barədə məlumat
vermişdir.
Mirzə Zahidovun 2008-ci ildə döyülməsinə görə hər hansı bir məsuliyyətə cəlb edilmə barədə
məlumat olmamışdır.
Daxili İşlər Nazirliyinin məlumatına əsasən dövlət orqanları il ərzində 247 əməkdaşını insan
hüquqlarını pozduqlarına görə cəzalandırmış və baş vermiş pozuntulara görədörd polis işçisini
cinayət məsuliyyətinə cəlb etmişdir.
AİHM və BİHF-nın hesabatına görə, 2000-ci ildə işgəncəyə görə cinayət məsuliyyətinin nəzərdə
tutulmasından etibarən heç bir rəsmi şəxs işgəncəyə görə məhkum olunmamış, 2007-2009-cu il
tarixli İnsan Hüquqlarına dair Avropa Məhkəməsinin üç qərarında qeyd edilən və işgəncəyə görə
məsuliyyət daşıyan heç bir şəxs dövlət tərəfindən məsuliyyətə cəlb edilməmişdir. Məsələn, ilin
sonuna olan vəziyyətə əsasən da hökumət hələ 2003-cü ildə polis şöbəsində saxlandığı vaxt
zorakılığa məruz qalmış Sərdar Cəlaloğlunun işinə dair Avropa İnsan Hüquqlarına
Məhkəməsinin 2007-ci il tarixli qərarını tam olaraq icra etməli idi. 2007-ci ildə Ali Məhkəmənin
Cəlaloğlunun ittihamını ləğv etməsinə baxmayaraq və ona 10,000 avro (təqribən 14,300 ABŞ
dolları) məbləğində təzminatın 2008-ci ildə verilməsinə baxmayaraq Cəlaloğlu ilə qaba rəftar
edən şəxslər qərarda tələb olunduğu kimi hələ də məsuliyyətə cəlb edilməmişlər.
Həbsxana və saxlanma mərkəzlərinin .əraiti
Davamlı olaraq aparılan həbsxana infrastrukturunun təkmilləşdirilməsinə baxmayaraq
həbsxanalarda şərait sərt və həyat üçün təhlükəli olaraq qalmışdır.
Çox sayda məhbusun bir yerdə saxlanılması, qidanın kifayət qədər olmaması, istilik və
ventilyasiyanın az olması, və zəif tibbi xidmət kimi amillər birlikdə yoluxucu
xəstəliklərin
yayılmasını ciddi problemə çevirmişdir. Son zamanlar həbsxana infrastrukturunda aparılmış
təkmilləşdirmə işlərinə baxmayaraq, əsasən Sovet dövründən qalmış müəssisələr beynəlxalq
standartlara cavab verməmişdir. Qapalı cəzaçəkmə müəssisələrində rəhbərlik məhbusların fiziki
hərəkətlər etmələrinə, onların vəkilləri və ailə üzvlərinin onlara baş çəkmələrini
məhdudlaşdırmışdır. Məhbusların işləməsi və təlim alması üçün bəzi imkanlar olmuşdur. İstintaq
təcridxanasında yerləşdirilmiş bəzi saxlanılan şəxslər onlara edilmiş fiziki zorakılıq hallarının
gizlədilməsi məqsədi ilə bir çox hallarda zirzəmilərdə yerləşən “təcrid olunma kameralarında”
saxlanılmışlar. İfadə alınması məqsədi ilə belə kameralarda saxlanılan şəxslərin qidalanmasına
və yatmasına imkan verilməmişdir.
Yerli və beynəlxalq müşahidəçilər Qobustan qapalı həbsxanasında şəraitin pis olması barədə
məlumatların təqdim edilməsini davam etmişlər. 26 noyabr tarixli hesabatında İşgəncələrin
Qarşısının Alınması üzrə Avropa Komitəsi (İQAAK) qeyd etmişdir ki, 2008-ci ilin dekabr
ayında Qobustan həbsxanasına edilən səfər zamanı həbsxana rəsmisi məhbusu İQAAK-dan
gələn nümayəndə heyəti ilə danışmaması üçün hədələməyə cəhd göstərmişdir və aydın idi ki,
rəhbərlik bəzi məhbuslara nümayəndə heyətinə şikayət etməmələrinə dair xəbərdarlıq etmişdir.
Bunlara baxmayaraq, nümayəndə heyəti məhbuslardan onlara qarşı həbsxana əməkdaşları
tərəfindən qəsdən törədilmiş fiziki zorakılıq və gücdən aşırı dərəcədə istifadə halları barədə
mötəbər məlumat almışdır. İddia edilən zorakılıq hallarına yumruqla vurma, təpikləmə,
dəyənəklə vurma və cinsi zorakılıq daxildir. Yerli insan hüquqları müdafiəçilərinin məlumatına
əsasən , həbsxana əməkdaşları məhbusları ölümlə hədələmiş, onların paltarlarını soyundurmuş,
onlara soyuq su ilə işgəncə vermiş, onların yeməklərini azaltmış, dostları və ailə üzvləri ilə
təmaslarına imkan verməmiş, tibbi xidmət almalarına imkan verməmiş, onları həftələrlə
cəzaçəkmə kameralarında əli qandallı saxlamış və mütəmadi olaraq döymüşlər. Penitensiar
Xidmətinin təhqiqat şöbəsinin rəisi Həmid Süleymanov 2007-ci ildə qeyd etmişdir ki, o bu
pozuntuları təsdiq edən heç bir sübut tapmamışdır. Məhbuslar onun bu bəyanatına aclıq aksiyası
ilə cavab vermişlər; 2008-ci ildə 15 məhbus belə aclıq aksiyası keçirmişdir. Onlar aclıq
aksiyasını Qobustandakı vəziyyət barədə məlumat ötürülməsinin yeganə vasitəsi kimi görmüşlər.
Ədliyyə Nazirliyi məlumat vermişdir ki, il ərzində Bakıda barələrində istintaq davam edən
şəxslər üçün müvəqqəti saxlanma müəssisəsi inşa edilmişdir. Həmin müəssisə bütün beynəlxalq
standartlara cavab vermişdir.