30
spesifikasına bağlılıqda xəlqilik prinsipi, milli təfəkkürə arxalanma özünü aşkar
şəkildə biruzə verir. Aşıq mahnısının fakturasının (kvinta intervalı çərçivəsində
kvarta-
sekunda quruluşu) xor fakturasına keçirilməsi yeni bir addım, novatorluq
olmuşdur. Sonralar bu üslub azərbaycan musiqisində milliliyin əsas
xüsusiyyəti kimi
kök salmışdı.
Q.QARAYEV
“XOŞBƏXTLİK MAHNISI”
M
ə - nim və - tə - nim - də in - san a - zad - dır, söz a - zad,
Mülayim tez-tez
31
söz
a - zad, vic - dan a – zad –
dır hey!
a - zad-
dır hey!
Ge – di – r
əm vü – qar – la ə-bə-diy - yə - tə
a – zad –
dır hey...
33
bu
haqq m
ə- nim – dir. Yel – lə - nən
üç rəng - li
bay-raq m
ə - nim - dir. Bu qa – nun, bu hü- quq
37
Ye – ri m
ən
ə - ki-rəm, be – cə - rən mə - nəm.
Sa-hib-kar ö-zü-m
əm var-lı tor – pa – ğa.
39
-dan a – zad –
dır.
Ge – di – r
əm
vü – qar – la
ə - bə -diy- yə - tə qur – du - ğun bəx – tə - vər
döv-
43
“ZAMANIN BAYRAQDARI”
kantatası
Q.Qarayevin
ən populyar xor əsərlərindən biri də S.Vurğunun sözlərinə yazılmış
bir hiss
əli “Zamanın bayraqdarı” kantatasıdır (1957). Bu xor plakatında müəllif
qabarıq melodikanı və xorun akkord fakturasını, milli lad təməlini
və müasir
harmoniyanı məharətlə birləşdirir. Burada Qarayev aşıq üslubunun ümumiləşdirilmiş
traktovkasından istifadə edir, onun çərçivəsində cəsarətlə yaradır. Aşıq musiqisinin
əsas cəhətlərindən biri onun metroritmik quruluşudur ki, bəstəkarın kantatasında aşıq
musiqisinin
ritmik fiqurlarından geniş istifadə olunur.
Kantatada xor fakturası rasional şəkildə istifadə edilmişdir. Xor hərəkətli, çevik
v
ə rəngərəngdir. Xorun
tutti hissələrində üç-dörd səslilik üstünlük təşkil edir ki, bu da
Ü.Hacıbəyli xor fakturasının quruluşu prinsiplərilə uzlaşır. Bu fakt bizə bir daha
Q.Qarayev
in Hacıbəyli ənənələrinin davamçısı olduğunu göstərir. Bəstəkar xoru
qruplara böl
ərək, vaxt aşırı müxtəlif səslərdə orqan
punktu istifadə edərək, ağır
s
əslənmədən qaçınır. Bəstəkar
staccato ştrixi vasitəsilə səslənməni yüngülləşdirir,
onu gözl
ənilməz dinamik effektlərlə zənginləşdirir. Burada bəstəkar koloritli və
gözl
ənilməz şəkildə kadansları, müxtəlif assortimentli diatonik akkordları istifadə
edir.
Kantatanın sadəliyi və musiqisinin asan
mənimsənilməsi onun janr
mü
əyyənliyinə heç də xələl gətirmir. Baxmayaraq ki, əsərin həcmi çox da böyük
d
eyil, “Zamanın bayraqdarı” nə xor mahnısı nə də kamera-xor əsəridir. Bu
birhiss
əli olsa da kantatadır, çünki onun mövzusu da, musiqisi də möhtəşəm, əzəmətli
v
ə təntənəlidir. Bəstəkarın üç kantatasından məhz “Zamanın bayraqdarı” Azərbaycan
b
əstəkarlarına öz təsirini göstərmiş və sonralar onlardan bir çoxu Q.Qarayevin yolu
il
ə getmişdir.