B o t a n I k a (O‘smliklar anatomiyasi va morfologiyasi )
Yüklə 1,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Metafazada xromosomalar rosmana shakllanadi va mag‘iz qutblari o‘rtasida joylashgan ekvator plastinka atrofidan joy oladi. Anafazada
| Mag‘izning bo‘linishi
. Amitoz (to‘g‘ri bo‘linish). Bu usulda hujayraning bo‘linish mag‘izning oddiy ikkita tortmalar hosil qilib, 8 raqami yoki gantel shaklini olishi bilan boshlanib, keyinchalik hujayra protoplastik va butunlay hujayra 2 ga bo‘linadi. O‘simlik hujayralari mag‘izlarning bo‘linishi keng tarqalgan usuli mitoz bo‘linish hisoblanadi. Mitotik jarayon bir necha bosqichlardan iborat bo‘lib, ularning har biri ikkinchisi bilan bog‘langan holda boradi. Hujayraning mitos usuli bilan bo‘linishida profaza, metafaza, anafaza, telefaza va sitokinez kabi bosqichlar ajratiladi. Profazada mag‘izdagi xromosomalar aniqroq ko‘rina boshlaydi. Avval ular chalkashib o‘ralgan to‘p iplar shaklida, keyinchalik qisqarib bir qator joylashgan holda rosmana xromosomalar tarzida shakllanadi. Metafazada xromosomalar rosmana shakllanadi va mag‘iz qutblari o‘rtasida joylashgan ekvator plastinka atrofidan joy oladi. Anafazada sentromeralar ham bo‘linadi va har bir xromosoma ikkita xromatidlarga ajraladi. Hosil bo‘lgan yosh yoki yangi xromosomalar urchuq iplari yordamida mag‘izning qutblariga tortiladi. Yangi xromosomalarning g‘ovaklanishi ro‘y beradi. Xromosomalarning hujayra qutblariga yetib borishi bilan telofaza boshlanadi. Bu bosqich profazaning teskarisidir, ya’ni urchuq yo‘qoladi va cho‘zila boshlaydi. Ularning shakli ham noaniq bo‘lib qoladi. Ular ishchi holatidagi xromatinlarga aylanadi. Sitokinez . Odatda telofazadan keyin ekvatorial tekislikda to‘siqlar hosil bo‘ladi, ya’ni hujayraning bo‘linishi kuziladi. Hujayra plastinkasi deb ataladigan to‘siqning vujudga kelishi ham ancha marakkab jarayondir. Meyoz organizmning ayrim hujayralarida kuzatiladi. Bu organizmning voyaga yetishi bilan bog‘liq. Uning xarakterli belgisi hujayraning bo‘linishi vaqtida xromosomalar sonining ikki marta kamayishidadir. Meyoz bo‘linishi mag‘izning ketma-ket ikki marta bo‘linishidan iborat bo‘lib, birinchi geterotipik bo‘linish ancha marakkab o‘tadi, ya’ni bunda xromosomalar reduksiyasi kuzatiladi. Ikkinchi gomotipik bo‘linish esa tipik mitotik bo‘linish kabi o‘tadi. Natijada 4 ta gaploid hujayra (spora yoki gameta) hosil bo‘ladi. Birinchi 41 bo‘linishning profazasida bir necha bosqichlar ajratilib, ularda xromosomalarning shakllanishi, gomologik xromosomalarning juft–juft bo‘lib yaqinlashishi ularning matashuvi va ajralishi hamda hosil bo‘lgan qo‘sh xromosomalar ma’lum shaklni olgan holda ekvatorial tektolikda joy olishi kuzatiladi. Profazaning oxirida mag‘iz qobig‘i va mag‘zi yo‘qoladi. Metofazada qo‘sh xromosomalarning axromatin urchuq yordamida hujayra qutblariga ajralishi boshlanadi, anafzada esa qo‘sh xromosomaning yarmi, ya’ni oddiy xromosoma urchuq iplari bo‘ylab hujayra qutblariga tortiladi. Ana shu vaqtda har bir qutbda xromosomalar soni ikki marta kamaygan bo‘ladi. Interkinez yoki oraliq faza mitoz bo‘linishning interfazasiga o‘xshab ketadi. Birinchi va ikkinchi, bo‘linish davrlarini qisqarishiga yordam beradi. Interkinezdan so‘ng ikkinchi bo‘linishning profaza va metafazalari hujayraning har bir qutbida alohida boshlanadi. Bo‘linishning anafazasida xromosomalar ajrlishi va qutblarga tortilishi, telefazada 4 ta gaploid mag‘iz hosil bo‘lishi hamda har biri maxsus qobiq bilan o‘ralib, mustaqil hujayralarga aylanadi. Meyozning oxirgi bosqichi tetradalar hosil bo‘lish deb ataladi. Yüklə 1,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|