Beynəlxalq İqtisadi Münasibətlər Kitabın təşkil edilməsində göstərdiyi köməyə görə müəllimim Rəşad Fərhad oğlu
Yüklə 5,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
469
saxlanmasına və Təşkilatın digər məqsədlərinə nail olunmasına verdiyi töhfəyə və habelə ədalətli coğrafi bölgüyə lazımi diqqət yetirilir. Qəbul olunmuş ənənəyə əsasən, on qeyri daimi üzvün coğrafi bölgüsü aşağıdakı kimidir: Afrika – 3 yer, Asiya – 2 yer, Latın Amerikası – 2 yer, Qərbi Avropa, Kanada, Avstraliya, Yeni Zelandiya – 2 yer, Şərqi Avropa – 1 yer. Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvləri iki il müddətinə seçilir. Qeyri-daimi üzvlərin, Təhlükəsizlik Şurasının üzvlərinin sayı on birdən on beşə artdıqdan sonra keçirilən ilk seçkisində dörd əlavə üzvdən ikisi bir il müddətinə seçilir. Şuranın üzvlüyündən çıxan dövlətin dərhal yenidən seçilmək hüququ yoxdur. Təhlükəsizlik Şurasının hər bir üzvünün bir nümayəndəsi olur.
Təhlükəsizlik Şurasının funksiyaları və səlahiyyətləri Maddə 24-26-da qeyd olunmuşdur. Maddə 24-ə görə, BMT-nin cəld və səmərəli hərəkətlərini təmin etmək üçün onun üzvləri beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin qorunub saxlanmasına görə başlıca məsuliyyəti Təhlükəsizlik Şurasının üzərinə qoyurlar və razılaşırlar ki, bu məsuliyyətdən irəli gələn vəzifələrini yerinə yetirərkən Təhlükəsizlik Şurası onların adından çıxış edir. Öz vəzifələrini icra edərkən Təhlükəsizlik Şurası Birləşmiş Millətlərin məqsəd və prinsiplərinə uyğun olaraq hərəkət edir. Təhlükəsizlik Şurası Baş Məclis tərəfindən baxılmaq üçün ona illik və lazım olduqda, xüsusi məruzələr təqdim edir. Maddə 25-də qeyd edilir ki, BMT üzvləri razılaşırlar ki, Nizamnaməyə uyğun olaraq Təhlükəsizlik Şurasının qərarlarına tabe olsunlar və onları yerinə yetirsinlər. Maddə 26-da bildirilir ki, dünyanın insan və iqtisadi resurslarını silah işi üçün ən az miqdarda ayırmaqla, beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin bərqərar olunmasına və qorunub saxlanmasına dəstək vermək məqsədilə Təhlükəsizlik Şurası Hərbi Qərargah Komitəsinin köməyi ilə BMT üzvlərinə təqdim olunmaq üçün silahların nizama salınması sisteminin yaradılması üzrə planların tərtib edilməsinə görə məsuliyyət daşıyır. Təhlükəsizlik Şurasının funksiyalarını aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: 1.
Ümumi:
BMT-nin yeni üzvlərinin qəbulu və baş katibin namizədliyi üzrə tövsiyələr verir;
strateji ərazilərin idarəedilməsinə nəzarəti həyata keçirir;
BMT üzvü olmayan dövlətlərin Beynəlxalq Məhkəmənin Statutunda iştirakı şərtlərini müəyyən edir. 2.
470
mübahisənin dinc yolla həll edilməsi barədə tələblə çıxış edir;
sülh tənzimlənməsinin prosedur və ya üsullarını tövsiyə edir. 3.
Sülhün pozulması, aqressiya zamanı:
hərəkətlərin aqressiya kimi təsnif edilməsi barədə qərar qəbul edir;
BMT-nin üzv-dövlətləri ilə onlar tərəfindən hərbi qüvvələrin təqdim edilməsi barədə sazişlər imzalayır;
edilməsi məqsədilə istifadə edir. 4.
Sülhə təhlükə olduğu hallarda:
diplomatik münasibətləri kəsir;
iqtisadi əlaqələri dayandırır;
hava nəqliyyatını kəsir;
dəmir yolu nəqliyyatını kəsir;
poçt və teleqraf əlaqəsini kəsir;
portları blok edir;
hərbi qüvvə nümayiş etdirir və s.
Təhlükəsizlik Şurasında səsvermə məsələsi Maddə 27-də əks olunmuşdur. Belə ki, Təhlükəsizlik Şurasının hər bir üzvü bir səsə malikdir. Təhlükəsizlik Şurasının prosedur məsələlər üzrə qərarları doqquz üzvün lehinə səs verməsi ilə qəbul olunur. Təhlükəsizlik Şurasının bütün digər məsələlər üzrə qərarları, daimi üzvlərin uyğun gələn səsləri də daxil olmaqla (bu o deməkdir ki, daimi üzvlərdən birinin məsələnin əleyhinə səs verməsi artıq bu məsələnin rədd edilməsi deməkdir), doqquz üzvün lehinə səs verməsi ilə qəbul olunur.
Təhlükəsizlik Şurasının iş proseduru 28-32-ci maddələrlə tənzimlənir. Maddə 28-ə görə, Təhlükəsizlik Şurası elə təşkil olunur ki, fasiləsiz fəaliyyət göstərə bilsin. Təhlükəsizlik Şurasının hər bir üzvü bu məqsədlə Təşkilatın olduğu yerdə hər an təmsil olunmalıdır. Təhlükəsizlik Şurası mütəmadi iclaslar keçirir və bu iclaslarda onun üzvlərindən hər biri öz arzusu ilə hökumətin üzvü və ya hər hansı digər xüsusi təyin olunmuş nümayəndə vasitəsilə təmsil oluna bilər. Təhlükəsizlik Şurası öz iclaslarını nəinki Təşkilatın olduğu yerdə, habelə, onun fikrincə, işinə daha yaxşı kömək edən istənilən yerdə keçirə bilər. 471
Maddə 29-da qeyd olunur ki, Təhlükəsizlik Şurası öz funksiyalarını yerinə yetirmək üçün zəruri hesab etdiyi köməkçi orqanlar yarada bilər. Maddə 30-a əsasən, Təhlükəsizlik Şurası, öz Sədrini seçmək qaydası da daxil olmaqla, özünün prosedur qaydalarını müəyyən edir. Maddə 31-də bildirilir ki, Təhlükəsizlik Şurasının üzvü olmayan hər hansı Təşkilat üzvü Təhlükəsizlik Şurasına təqdim olunmuş istənilən məsələnin müzakirəsində səsvermə hüququ olmadan iştirak edə bilər. Belə bir iştirak Təhlükəsizlik Şurasının, həmin Üzv- dövlətin maraqlarına xüsusilə toxunulduğunu hesab etdiyi istənilən halda mümkündür. Maddə 32-yə görə, Təhlükəsizlik Şurasının üzvü olmayan hər hansı Təşkilat üzvü və ya Təşkilatın üzvü olmayan hər hansı dövlət, Təhlükəsizlik Şurasında baxılan mübahisənin tərəfi olduqda, bu mübahisəyə aid olan müzakirədə, səsvermə hüququ olmadan, iştirak etmək üçün dəvət olunur. Təhlükəsizlik Şurası, Təşkilatın üzvü olmayan dövlətin iştirakı üçün ədalətli hesab etdiyi şərtlər müəyyən edir. Baş Məclisin ümumi rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərən İqtisadi və Sosial Şura BMT və bu sistemə daxil olan təşkilatların iqtisadi və sosial sahələrdə fəaliyyətini tənzimləyir. Beynəlxalq iqtisadi və sosial problemlərin müzakirəsi və bu sahədə yeridilən siyasətə münasibətdə tövsiyələrin işlənməsi üçün əsas forum rolunu oynayan Şura inkişaf məqsədilə beynəlxalq əməkdaşlığın gücləndirilməsində mühüm rol oynayır. Öz fəaliyyətində Şura müvafiq qeyri-hökumət təşkilatları ilə əməkdaşlıq edir. İqtisadi və Sosial Şuranın fəaliyyəti Nizamnamənin X fəsli ilə tənzimlənir. Şuranın tərkibi barədə müddəalar 61-ci maddədə öz əksini tapmışdır. Belə ki, İqtisadi və Sosial Şura Birləşmiş Millətlərin Baş Məclisi tərəfindən seçilən əlli dörd üzvdən ibarətdir. İqtisadi və Sosial Şuranın on səkkiz üzvü hər il üç il müddətinə seçilir. Şuranın üzvlüyündən çıxan dövlətin dərhal yenidən seçilmək hüququ vardır. İqtisadi və Sosial Şuranın üzvlərinin sayı iyirmi yeddidən əlli dördə artdıqdan sonra keçirilən ilk seçkidə, səlahiyyət müddəti həmin ilin axırında bitən doqquz üzvün yerinə seçilən üzvlərə əlavə olaraq, daha iyirmi yeddi üzv seçilir. Həmin əlavə iyirmi yeddi üzvdən bu yolla seçilmiş doqquz üzvün səlahiyyət müddəti, Baş Məclisin qərarına müvafiq olaraq, bir ildən sonra, daha doqquz üzvün səlahiyyət müddəti isə iki ildən sonra bitir. İqtisadi və Sosial Şuranın hər bir üzvünün bir nümayəndəsi olur. Şuranın funksiyaları və səlahiyyətləri maddə 62-66-da göstərilmişdir. Maddə 62-də qeyd olunmuşdur ki, İqtisadi və Sosial Şura iqtisadi, sosial, mədəni, təhsil, səhiyyə və
Yüklə 5,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|