Boshqaruv psixologiyasi

BOSHQARUV MADANIYATI.
Reja:
Boshqaruvchining eng asosiy fazilati. Boshqaruvchilik faoliyatining eng m uhim elem entlari.Ish topshirishning asosiy qoidalari:
Boshqaruvchilik ijtimoiy rol bo ‘lib, ijtimoiy va shaxslararo munosabatlar tizimida o ‘ziga xos pozitsiyani egallab turgan individdan kutiladigan, chegaralangan, m a’qullangan xulq shaklidan iboratdir.
Ijtimoiy rol tavsifiga, shuningdek jamiyatda alohida maqomni egallab turgan odamga nisbat beriladigan, undan kutiladigan qadriyat va xarakter, ijtimoiy ustanovkalar, e ’tiqod va hissiyotlar, maqsad va istaklar ham kiradi.Yuqoridagi ijtimoiy rol tavsifnomasidagi eng muhim sifatlardan biri bu boshqaruvchidan kutiladigan, undan umid qilinadigan holatlardir. Boshqaruvchidan kutish, undan umid qilish bu shunday psixologik holatki, u aniq bir hodisaning sodir b o ‘lishini, qandaydir obyektning muhim xususiyatining namoyon b o ‘lish ehtimolini aks ettirad i. K utish bu faq at tasavvurgina b o ‘lm ay, balki shaxs ehtiyojlarini anglatadigan ichki ustanovka (chog‘lanish) hamdir.
O ’tkazilgan tadqiqotlarning k o ‘rsatishicha, xodim lar rahbarlardagi mafkuraviy e ’tiqod, halollik, adolatlilik obyektivlilik, ijrochilik kabi sifatlami birinchi o ‘rinda, tashabbuskorlik, talabchanlik, topqirlik, jam oada ijodiy muhitni yaratish, ilg‘o r tajribani aniqlash va tarqatish, o ‘z talablarini aniq shakllantirish, maslahatlashish, jam oada sog‘lom ijtimoiy fikrni yaratish, x o ‘jalik masalalarini hal qilishni ikkinchi o ‘rinda, qat’iylik va o ‘ziga ishonch , tashqi ko ‘rkamlik, basavlatlik, hayotsevarlik va optim izm ni uchinchi o ‘rinda baholashgan.Sanab o ‘tilgan sifatlar ichida bozor m unosabatlari sharoitida eng m uhim ahamiyat kasb etadigan sifat— bu boshqaruv madaniyati hisoblanadi. Chunki zamonaviy korxonalarda ijtimoiy - psixologik omil yuqori o ‘rinlarga ko‘tariladi.
B o sh q aru v ch in in g eng aso siy fazilati bu x o d im lar n in g q ad riy atlarin i tan olish va rag ‘b atlan tirish d ir. Bu boshqaruv madaniyatining asosini tashkil qiladi. Respublikamiz Prezidenti „Suveren davlatning h ar bir rahbari, h ar bir yetakchisi oddiy kishilar ishonch bildirib uning zimmasiga yuklagan ju d a katta burch va m as’u liy atn i teran anglab, o ‘y-xayolini h am ish a tin ch lik , osoyishtalikni saqlash, avaylash va m ustahkamlashga q aratm og‘i kerak“ ,— deganda nafaqat davlat miqyosida, balki h ar bir b o ‘g ‘in boshqaruvchilik faoliyatida madaniyat mohiyatini belgilab bergan.Boshqaruv m adaniyatining m azm unini rahbarning:
1. O damlami o'ziga moyil qilish.
2. 0 ‘z fikriga og‘dira olish, ishontira olish.
3. Ularni ranjitmay va norozi qilmay o ‘zgartira olish kabi sifatlari tashkil qiladi.
Bunday sifatlarga ega b o ‘lish uchun quyida keltiriladigan ayrim qoidalarga amal qilish zarur.
I. O damlarni o ‘zingizga moyil qilish uchun.
1. Boshqa odamlarga samimiy qiziqish namoyon qiling.
2. K o ‘proq jilmaying.
3. Yodingizda tuting, inson u ch u n uning ismining tovushi inson nutqidagi eng yoqimli va m uhim tovush hisoblanadi.
4. Yaxshi tinglovchi bo‘ling, boshqalarni o ‘zi haqida gapirishga rag‘batlantiring.
5. Suhbatni suhbatdoshingiz qiziqishlari doirasida olib boring.
6. O dam larga u larn in g h ay o td a m u h im aham iy atg a ega ekanliklarini his qilishlariga chin yurakdan imkoniyat bering.
II. Birovlami o ‘z fikringizga og‘dira olish, ishontira olish uchun:
1. Tortishuvda yutib chiqish uch u n tortishmang.
2. H ech kimga hech qachon siz nohaqsiz, deb aytmang.
3. Agar nohaq b o ‘lsangiz, u n i darrov va chin yurakdan tan
oling.
4. Awalo o ‘zingizning d o ‘stona munosabatlaringizni ko‘rsating.
5. Suhbatdoshingizni suhbat boshidayoq bir necha m arta ,,h a“ deb javob berishga majbur qiling.
6. Suhbatdoshingizga yuragini to ‘kib solishiga imkon bering.
7. Suhbatdoshingizga go‘yo unga tegishli ekanligini anglating.
8. N arsalarni suhbatdoshingiz k o ‘zi bilan k o ‘rishga harakat
qiling.
9. Boshqa odamlarning fikr va istaklariga hamdardlik bildiring.
10. Oliyjanob niyatlarga undang, d a ’vat qiling.
11. 0 ‘z g ‘oyalaringizga k o ‘rgazmalilik bering, sahnalashtiring.
12. Raqobatga chaqiring.
III. Birovlarni ranjitm ay va norozi qilmay, fikrini o ‘zgartira
olish uchun.
1. Suhbatni suhbatdoshingizni maqtash va uning fazilatlarini chin yurakdan tan olishdan boshlang.
2. Boshqalarning xatolarini bevosita emas, bavosita k o ‘rsating;
3.Awal o ‘z xatolaringiz haqida gapiring, keyin suhbatdoshingizni tanqid qiling.
4. Buyruq o ‘rniga savol bering.
5. Odamlarga o ‘z o b ro ‘sini saqlab qolishlari u ch u n im kon bering.
6. Odamlarning eng kichik om adini ham maqtang va h ar bir muvaffaqiyatini ta ’kidlang. „Baho berishda samimiy va maqtovda saxiy b o ‘ling“ .
7. Odamlarga yaxshi o b ro ‘, shuhrat yaratib bering, ular uni oqlashga o ‘zlari harakat qilishadi.
8. Maqtang. Siz to ‘g‘rilanishini xohlayotgan xato yengil xato ekanligi haqida taassurot yarating, shunday qilingki, siz d a ’vat qilayotgan narsa odamlarga oson b o ‘lib tuyulsin.
9. O damlar siz taklif qilayotgan narsani bajarishdan xursand b o ‘lishlariga erishing.
Yuqoridagi bu qoidalar boshqaruvchi mavqei va ish uslubini to ‘g‘irlab turish va y o ‘l q o ‘yilishi m um kin b o ‘lgan xatolarning oldini olishning muhim asoslari hisoblanadi.Boshqaruvchilik faoliyatining eng m uhim elem entlaridan biri q aro r qabul qilishdir. Ayrim b o sh q aru v ch ilarn in g m uam m osi
shundaki, ular k o ‘proq birdaniga katta hajmdagi ishni bajarishga urinishadi, o ‘z kuchlarini alohida, aslida m uhim b o ‘lmagan, lekin shunday b o ‘lib tuyulgan ishlarga sochib yuborishadi.Q aror qabul qilish bu ustuvor vazifalarni belgilash demakdir. Ertaga qiladigan ishlaringiz ro'yxatini tuzing va ularni muhimlik darajasi b o ‘yicha raqamlang.
Ertalab 1- raqam dan boshlang va uni hal qilmaguncha ikkinchi ishga kirishmang. Keyin yana b ir marta
m uhim lik darajasini tekshiring.
2- raqam ga o ‘ting va uni hal qilm aguncha
3- raqamga kirishmang. Agar b u tu n rejangizning ham masini bajarolmasangiz h am bu fojia emas. Kun oxiriga borib hech b o ‘lmaganda siz eng m uhim deb hisoblagan ishlar bajariladi.
Muvaffaqiyatlarning kaliti h ar kuni ertangi ustivor vazifalarni qayta tekshirish, ustuvor vazifalar haqida q aror qabul qilish va unga amal qilishdir. Bu narsa h ar bir ish kuningiz uch u n odatga
aylanishi kerak.Shuni unutm angki, 100% mutanosiblikda o ‘ta m uhim ishlar 15% ni, faoliyatdagi ahamiyati 65% ni; m uhim ishlar 20% ni, ahamiyati 20% ni; u n ch a m uhim b o ‘lm agan ishlar 65% ni, ahamiyati 15% ni tashkil qiladi. Pareto tamoyili bo'yicha 20% dastlabki eng m uhim ishlarga sarflangan ozgina vaqt 80% yakuniy natija beradi, 80% k o ‘p d an -k o ‘p ikkinchi darajali ishlarga, sarflanadigan vaqt esa 20% yakuniy natija beradi, xolos.