160
Inventarizatsiya varaqasida tovar-moddiy boyligining nomi,
artikuli, sorti, miqdori, bahosi va summasi ko‘rsatiladi.
Inventarizatsiya to‘liq o‘tkazilib, barcha tovar-moddiy
boyliklar sifat jihatdan talabga javob beradi deb xulosa
qilingandan keyin inventarizatsiya natijalarini aniqlash
uchun sharoit yaratiladi.
Inventarizatsiya natijalarini
aniqlash uchun haqiqiy
hisob-kitob qilingan tovar-moddiy boyliklarning umumiy
summasi hisob ko‘rsatkichlaridagi yozuvlar bilan taq-
qoslanadi. Buning natijasida (haqiqiy) moddiy javobgar
shaxs zimmasidagi tovar-moddiy boyliklar summasi hisob
ko‘rsatkichidagi yozuvlardan farq qilsa, ya’ni
kamomad
chiqsa, inventarizatsiya natijasida kamomad ko‘p chiqsa,
ortiqcha deb hisoblanadi.
Inventarizatsiya natijalarini aniqlashda, asosan, inven-
tarizatsiya varaqalarida ko‘rsatilgan ma’lumotlardan,
moddiy javobgar shaxslarning hisobotlaridan, buxgalteriya
hisobining sintetik va analitik schotlaridagi yozuvlardan
hamda tovar va moddiy boyliklar saqlanadigan omborlarda
yuritiladigan analitik kartochkalardagi yozuvlardan keng
foydalaniladi. Amaliyotda inventarizatsiya natijalarini
taqqoslov vedomostlari
tuzish
yordamida aniqlash usuli
keng qo‘llanilmoqda.
Agar inventarizatsiya natijalari taqqoslov vedomosti
tuzish yo‘li bilan aniqlanadigan bo‘lsa, buning uchun
moddiy javobgar shaxs tomonidan tovarlar harakati har
bir ombor bo‘yicha alohida-alohida yuritilishi shart.
O‘tkazilgan inventarizatsiya
natijalarini aniqlashda
taqqoslov vedomostining tuzilishi quyidagicha:
№
Tovar-
ning
nomi
Sorti,
art.
Ba-
hosi
Hisob
ko‘rsatkichi
bo‘yicha
Inv. varaqa
bo‘yicha
Farqi (+)
ort. , (—)
kam
Es-
lat-
ma
miq. sum. miq. sum. miq. sum.
Jami
161
Т
aqqoslov vedomostini tuzish uchun ma’lumotlar
birinchi buxgalteriya hisobi ko‘rsatkichlaridan olinsa,
ikkinchi ma’lumot haqiqiy tovarlar qoldig‘ini ko‘rsatuvchi
inventarizatsiya varaqalaridan olinadi. Har ikkala ko‘rsatkich
bir-biri bilan taqqoslanib, inventarizatsiya natijasi aniq-
lanadi.
Ayrim hollarda inventarizatsiya natijalarini aniqlash
faqat so‘mda olib boriladi.
Buning uchun buxgalteriya
yozuvlari bilan inventarizatsiya varaqalarining umumiy
summasi bir-biri bilan taqqoslanib, o‘rtadagi farq summasi
aniqlanadi.
Har ikkala holatda ham inventarizatsiya natijalari
dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi. Dalolatnomada tovar-
moddiy boyliklarning hisob ko‘rsatkichi bo‘yicha farqining
kelib chiqish sabablari, summasi ko‘rsatiladi. Agar aniq-
langan kamomad summasi bevosita moddiy javobgar shaxs
tomonidan to‘lanadi deb hisoblansa,
uni undirib olish
choralari ko‘riladi.
Inventarizatsiya natijasiga ko‘ra tovar-moddiy boyliklar
moddiy javobgar shaxsning aybi bilan kam chiqsa, kel-
tirilgan kamomad summasi amaldagi qonunga asosan
undirilib olinadi va buxgalteriya hisobida yozuvlarda
ko‘rsatiladi.
Debet
„Moddiy zararni qoplash bo‘yicha xodimning
qarzi“ schoti.
Kredit
„
Т
ovarlar“ yoki „Materiallar“ schoti.
Yuqoridagi buxgalteriya yozuvi keltirilgan kamomad
summasi moddiy javobgar shaxs tomonidan tan olinganda
beriladi.
Agar keltirilgan kamomad summasi bo‘yicha aybdor
shaxs aniqlanmasa, shaxs aniqlanguncha, buxgalteriyada
quyidagicha yozuv beriladi:
Debet
„Moddiy boyliklarning kamomadi va buzilishi
bo‘yicha xarajatlar“ schoti.
Kredit
„
Т
ovarlar“ yoki „Materiallar“ schoti.
Keltirilgan kamomad
summasi tashkilot kassasiga
moddiy javobgar shaxs tomonidan to‘langanda:
11 — Buxgalteriya hisobi nazariyasi
162
Debet
„Kassa“ schoti.
Kredit
„Moddiy zararni qoplash bo‘yicha xodimning
qarzi“ schoti.
Inventarizatsiya o‘tkazish jarayonida tovar-moddiy
qiymatlarni ro‘yxatga olish varaqasida iste’mol uchun
yaroqli, o‘z sifatini yo‘qotmagan, har tomonlama talabga
javob beradigan tovar-moddiy boyliklar ko‘rsatiladi.
Agar o‘tkazilgan inventarizatsiya davomida talabga javob
bermaydigan, sifati past yoki moddiy javobgar shaxsning
aybi bilan tovarni saqlash davrida sifati pasaytirilgan deb
topilgan tovar-moddiy boyliklariga alohida inventarizat-
siya varaqasi to‘ldiriladi.
Dostları ilə paylaş: