10
2
müqayisə etmək olmaz. Bu yolla mən Vonqun onanizmlə məşğul olduğunu kəşf etmişəm, Bəps
isə yansenist üslubunda xeyriyyəçiliklə məşğuldur: ovcunda bir parça çörək üzünü divara çevirir,
çörəyin içində də nəsə olur. Bir vaxtlar hətta doğma anamı da tədqiq etmişəm. Lap çoxdan
Hersoqovinada. Mən Adgüldən ötrü dəli-divanəydim, o, sarışın parik geyinirdi, ancaq mən onun
saçlarının qara olduğunu bilirdim. Qəsrdə heç kəs bunu bilmirdi, biz ora qraf Rosslerin
ölümündən sonra yerləşmişdik. Mən soruşanda (mənim cəmisi on yaşım vardı, xoşbəxt cütlük)
anam güldü və məni həqiqəti söyləməyəcəyimə and içməyə məcbur etdi. Ancaq açmalı olduğum
və sarışın parikdən daha sadə və gözəl olan bu həqiqət mənə rahatlıq vermirdi. Parik əsl sənət
əsəriydi, anam qulluqçunun yanında çəkinmədən saçlarını daraya bilər, o isə heç bir şey hiss
etməzdi. Anam otaqda tək qalanda, heç özüm də bilmirəm niyə, çox istəyirdim ki, divanın
altında, ya da bənövşəyi pərdələrin arxasında olum. Qərara gəldim ki, kitabxana ilə anamın tualet
otağını ayıran divarda deşik açım, bunu gecələr hamı yatdığımı zənn edəndən sonra edirdim. Və
bir dəfə dəlikdən gördüm ki, Adgül sarışın parikini çıxarıb qara saçlarını yanına tökdü və
tamamilə başqa cür, son dərəcə gözəl oldu, sonra bu pariki də çıxardı və başı bilyard şarı kimi
ham-hamar oldu, elə iyrəncdi ki, iyrəndiyimdən o gecə yastığın üstünə qusdum.
– Sizin uşaqlığınız bir az Zenda məhbusunu xatırladır, – Sibilla dalğın halda dedi.
– Bu, pariklər aləmi idi, – Qreqorovius dedi. – Maraqlıdır, görəsən, Horasio mənim
yerimdə olsaydı, neylərdi. Biz Horasio haqqında danışırdıq və siz mənə nəsə demək istəyirdiniz.
– O necə də qəribə hıçqırır, – Sibilla Rokamadurun beşiyinə baxıb dedi. – İlk dəfədir ki,
belə edir.
– Yəqin
,
mədəsinə nəsə olub.
– Niyə onlar onu xəstəxanaya qoymağımı bu qədər istəyirlər? Bu gün yenə o qarışqasifət
həkim. Mən istəmirəm, xəstəxana onun xoşuna gəlmir. Mən evdə də nə lazımdırsa, edirəm.
Səhər Bəps gəlmişdi, dedi ki, qorxulu heç nə yoxdur. Horasio da ciddi bir şey olmadığını deyirdi.
– Horasio gəlməyəcək?
– Yox, o, şeylərinin ardınca gələcək.
– Ağlamayın, Lusia.
– Mən burnumu silirəm. Hıçqırmağı kəsdi.
– Bir şey danışın, Lusia, əgər istəyirsinizsə.
– Mən artıq heç nə xatırlamıram, eybi yoxdur. Yox, yadımdadır. Niyə ki? Nə qəribə addır
– Adgül.
– Hə, ancaq bilmirəm, əsl adıdır, yoxsa yox. Mənə deyiblər…
– Sarışın və qara parik kimi, – Sibilla dedi.
– Hamı kimi, – Qreqorovius dedi. – Doğrudan da, hıçqırmağı kəsdi. İndi sabaha kimi
yatacaq. Siz Horasio ilə nə vaxt tanış olmusunuz?
10
3
(–134)
25
Yaxşı olardı ki, Qreqorovius susaydı, ya da Adgül haqqında danışaydı, onda o,
qaranlıqda sakitcə siqaretini tüstülədər, otaqdakı səliqəsizliyi, Horasionun otaq tapan kimi
aparması üçün qablaşdırılacaq valları və kitabları bir an unudardı. Amma yox, o, Sibillanın nə
deyəcəyini gözləyərək bir dəqiqə susdu və yeni sual verdi, elə hey nəsə soruşur, elə bil,
qızın
«Mon p’tit voyou»
1
oxumaq, yaxud yanmış kibritlərlə nəsə çəkmək, ya da Somerrar küçəsindəki
ən yoluq pişikləri tumarlamaq və ya Rokamaduru yedizdirmək istəməsi ona mane olur.
–
«
Alors mon p’tit voyou», – Sibilla oxuyurdu, –
la vie, qu’est qu’on s’en fout…”
2
– Mən də akvariumları çox sevirdim, – Qreqorovius xatirələrə dalaraq dedi. – Ancaq mən
öz cinsimə xas işlərlə məşğul olmağa başlayanda bu məhəbbət tükəndi. Bu, Dubrovnikdə oldu,
fahişəxanada, məni ora danimarkalı bir matros aparmışdı, anamın Oddessadan olan ozamankı
sevgilisi. Yatağın ayaq tərəfində gözəl bir akvarium vardı, yataq özü də göyüzü kimi mavi
örtüklə örtülmüşdü, sarışın gonbul fahişə dovşan kimi qulağımdan tutmamışdan öncə örtüyü
səliqəylə qaldırdı. Təsəvvür edirsiniz, Lusia, necə qorxuluydu, bunlar hamısı necə dəhşətliydi.
Biz arxası üstə uzanmışdıq, o tamamilə avtomatik şəkildə məni sığallayırdı, məni əsməcə
tutmuşdu, o isə nədən gəldi danışırdı: elə indicə barda düşən davadan, martda olan tufanlardan…
Balıqlar isə ora-bura vurnuxurdular, aralarında yekə bir qara balıq vardı, ən böyüyü oydu. Ora-
bura, ora-bura, gonbulun əli qıçlarımla aşağı-yuxarı… Bax məhəbbət bu imiş, qara balıq inadla
ora-bura vurnuxur. Obraz obraza bənzəyir, yeri gəlmişkən, yetərincə dəqiq. Sonsuzluğadək
təkrarlanan qəribə qaçış, şüşədən keçib başqa bir mahiyyətə daxil olmaq istəyi.
– Kim bilir, – Sibilla dedi. – Mənə elə gəlir ki, artıq balıqlar akvariumdan çıxmaq istəmir,
onlar, demək olar ki, heç vaxt burunlarını şüşəyə toxundurmurlar.
Qreqorovius xatırladı ki, çıxarılan arakəsməsi olan akvariumlar haqqında haradasa
Şestovdan oxuyub; bu arakəsməni bir müddətdən sonra çıxarsalar da, öz bölməsində üzən balıq o
biri tərəfə üzməyə heç səy də göstərmir. Bəlli yerədək üzdükdən sonra maneənin götürüldüyünü
və bir az da irəli üzməyin mümkün olduğunu bilmədən dönüb yenidən geri üzür…
– Bəlkə, məhəbbət də elədir, – Qreqorovius dedi. – Necə də qəribədir, sən akvariumdakı
balıqlara heyran olduğun halda onlar birdən-birə havaya qalxır və göyərçinlər kimi uçurlar.
Axmaq arzudur, təbii ki. Biz burnumuzun nəsə xoşagəlməz bir şeyə toxunacağından qorxaraq elə
hey geri çəkilirik. Burnumuz, elə bil, dünyanın o başıdır – dissertasiya mövzusu. Yəqin ki, pişiyə
1
«Мяним балаъа дяъялим» (фран.)
2
«Мяним балаъа дяъялим, щяйат еля бир шейдир ки, эяряк щяр шейя тцпцрясян…» (фран.)