C. P. İSayev infeksion xəSTƏLİKLƏR
Yüklə 4,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
77
olunur. Alimlər güman edirlər ki, vibrion genin xromosomlanndan biri patogenliyin yaranmasının əsas səbəbkarıdır. Əsas patogenetik rol baktcriyanın həyat fəaliyyəti məhsullarına - ekzotoksinə ayrılır. Vəba sindiromunun inkişafı əsasən iki maddə ilə: zülali enterotoksin - xolerogen və neyraminidaza ilə əlaqədardır. Xolerogen enterositlərin spesifik reseptorları ilə, GMI qanqliozidlərlə əlaqəyə girir. Neyraminidaza asetilney-ramin turşusunun turşu qalığını parçalayaraq qanqliozidlərdən spesifik resep-torlar əmələ gəlməsinə səbəb olur ki, bu da xolerogcnin təsirini gücləndirir. Xolerogen - spesifik reseptor kompleksi adeniltsikiaza fermentini fəallaşdırır. Bu isə tsiklik 3-5 AMF və QMF sintezini gücləndirir. Nəticədə elektrolitlərin və mayenin bağırsaq mənfəzinə ifrazı güclənir. Hipersekresiyamn baş verməsində prostaqlandinlərin və fosfodiesteraza fermentinin də rolu göstərilməlidir. Prostaqlandinlər AMF və QMF sintezini stimullaşdırır, fosfodiesteraza isə ləngidir. Hipersekresiya ilə yanaşı yoğun bağırsaqdan sorulma prosesi də zəifləyir. Nəticədə ifraz olunan maye və elcktrolitlər geriyə sorula bilmir və profuz ishal və qusmanın meydana çıxmasına səbəb olur. Xaric olan mədə möhtəviy-yatında zülal çox cüzi olur (1 q/1). Bir litr ifrazatında elektrolitlər - 135 mmol/1-Na + , 18 mmol/l-K + , 48 mmol/l- hidrokarbonat, 100 mmol/l-Cl (1 litr ifrazatda 5 q NaCl, 4 q Na-hidrokarbonat, 1 q KC1) olur. Ağır hallarda gün ərzində itirilən mayenin miqdarı 30 litrə çata bilər. Bu plazmanın həcminin azalmasına, qanın qatılaşmasına, dövr edən qanın miqdarının azalmasına səbəb olur. Hüceyrədən kənar izoosmotik dehidratasiya, hipovolemiya inkişaf edir. İnter-stisial mayenin damarlara keçməsi baş verir, bu davam edən maye itirilməsini bərpa edə bilmir. Tezliklə mikrosikulyasiyada dəyişikliklər, hemodinamik pozğunluqlar, toxuma hipoksiyası, metabolik asidoz, respirator alkaloz, qanın kəskin hipokoaqulyasiyası, böyrək çatmamazlığı, və s. meydana çıxır ki, bu da xoşa gəlməz nəticələr verə bilər. Dehidratasiya ilə bərabər demineralizasiya da baş verir. Kəskin hipoka-liemiya nəzərə çarpır. Nəcisdə kaliumun miqdarı qandan 3-5, bikarbonatların miqdarı isə 2 dəfə çox olur. Kalium çatmamazlığı kəskin əzələ zəifliyinə, mio-kardın funksional zəifliyinə, bağırsağın parezinə, böyrək kanalcıqlarmm zodo-lənməsinə səbəb olur. Qanın buferi olan bikarbonatların ishalla itirilməsi metabolik asidozu gücləndirir və turşuların təsirindən əzələ qıcolmalan baş verir. Vəba zamanı orqanizmin susuzlaşmasmın 4 dərəcəsi ayrıd edilir: -1 dərəcə - maye itirilməsi bədən çəkisinin 1-3%-nə çatır. Xəstəlik yüngül və silinmiş formalarda keçir və elə bir fizioloji pozğunluqlar olmur. - II dərəcə - 4-6% maye itirilməsi - dövr edən qanın miqdarı müəyyən qədər azalır. Kliniki olaraq özünü orta ağır gediş kimi göstərir. - III dərəcə - maye itirilməsi 7-9 %-ə çatır, dövr edən qanın miqdarı əhəmiyyətli dərəcədə azalır, periferik qan dövranında pozğunluqlar meydana çıxır, nəbz təzyiqi aşağı düşür, keçici metabolik dəyişikliklər meydana çıxır və bu xəstəliyin ağır gedişinə uyğun gəlir. - IV dərəcə - 10% və daha artıq maye itirilməsi. Çox ağır hal olub, dehidratasion şokun inkişafı ilə xarakterizə olunur. Qanın qatılaşması, hema-tokrit əmsalının son dərəcə yüksəlməsi, periferik hemodinamikanın kəskin pozulması, metabolik asidoz, toxuma hipoksiyası, respirator alkaloz, əzələ qıc-olmaları, böyrək çatmamazlığı baş verir. Vaxtında müvafiq müalicə apanlma-sa baş vermiş pozğunluqların bərpası mümkün olmur. downloaded from KitabYurdu.org 78
relyefinin kəskin nəzərə çarpması, dəridə iri qırmızı-bənövşəyi ləkələrin olması (meyid ləkələri), meyid qacıması, əzələ qıcolmaları nəticəsində meyidin “boksçu" və ya "döyüşçü“ vəziyyətlərini xatırlatması qeyd edilir. Təşrih zamanı qanın iri damarlarda toplanması, kapilyar şəbəkəsinin boş olması, qanın qatı qətranvari olması - moruq jelesini xatırlatması müəyyən edilir. Işemik sahələrlə yanaşı, kapilyarlarda durğunluq, doluqanlı sahələrə də rast gəlinir. Bu mədə-bağırsaq sistemi, ağ ciyərlər və qaraciyər üçün xarakterikdir. Qaraciyərdə, miokardda distrofik dəyişikliklər olur. Böyrəklərin ölçüləri kiçilir, kapsul asanlıqla soyulur. Yumaqcıqlar doluqanlı olur, qıvrım kanalcıqlarda piy və vakuol distrofıyası, bəzən proksimal kanalcıqlarda nekrotik ocaqlar, qabıq maddənin kapilyarlannda durğunluq, doluqanlılıq qeyd edilir. Bağırsaqlar bulanıq maye ilə dolu olur. Xəstəlik dövründə mədə-bağırsaq sisteminin selikli qişasının biopsiyası ilə həzm sisteminin bütün sahələrində kəskin eksudativ proses müəyyən edilir. Bağırsaq xovlarınm epiteli saxlanılır, onun quruluşunda və funksiyasında pozğunluq qeyd edilmir.
gündür. Tipik gedişlərdə orqanizmin susuzlaşma dərəcəsindən asılı olaraq yüngül, orla ağır, ağır, çox ağır formaları ayırd olunur. At ipik formaları isə aşağıdakılardır: silinmiş, ildirımsürəlli, quru vəba, El-Tor vəbasında isə çox vaxt vibriongəzdirənlik şəklində subklinik formalar da ayırd olunur. Xəstəlik qəflətən, prodromal dövr olmadan gecə və ya səhərə yaxın defekasiyaya impe- rativ çağırışlarla başlayır. Defekasiya aktı ağrılar, gücənmələr olmadan baş verir. İlk dövrlər nəcis öz xarakterini saxlasa da, sonradan itirir. Miqdarı çox, rəngsiz, iysiz olur. Əksər hallarda isə elə ilk anlardan nəcis öz xarakterini itirir. Tipik hallarda ağ bulanıq, üzərində köpüklər olan düyü həlimini xatırladır, iyi olmur və ya artezian quyu suyu iyi verir. Qarında qurultular, göbək nahiy- yəsində xoşa gəlməz hissiyyat ola bilər. Qusma bir qayda olaraq ishaldan sonra qəfildən, mədə bulanması, ağrı olmadan başlayır, tezliklə düyü həlimini xatırladır. Vəba zamanı bədən temperaturu adətən normal olur. Bəzi hallarda isə subfebril hərarət qeyd olunur. Xəstəliyin yüngül forması 1-2 gün çəkir, müşahidə edilən bütün xəstələrinin 50- 60%-ni təşkil edir. Defekasiya aktının sayı 3-5 və ya 10 dəfəyə çatır. Ümumi vəziyyət bir o qədər dəyişmir, yüngül zəiflik, iştahanın pisləşməsi, bir qədər yanğı, ağızda quruluq, əzələ zəifliyi ola bilər. Nəbzin tezloşməsi, qarının «çəkilməsi», ağrısız olması, qurultu, nazik bağırsaq boyunca maye şırıltısı hiss edilir. Susuzlaşma bədən çəkisinin 1-3%-dən artıq olmur. Xəstə tezliklə sağalır. Orta ağır forma - 20-25% rast gəlinir. Xəstəlik proqressivləşir. Defekasiya tezləşir: 15-20-yə çatır, nəcis sulu, çoxlu olub, düyü həlimini xatırladır. Xəstəliyin ilk saatlarından ishala dəfələrlə təkrarlanan qusma qoşulur. Mədə bulanması, qarında ağrılar olmur, qusma su kimi olub, öd qarışdığına görə bir qədər sarıya çala bilər. Qusmanın qoşulması ilə susuzlaşma artır. II dərəcəli dehidratasiya inkişaf edir. Xəstənin vəziyyəti pisləşir, ağızda quruluq, yanğı, əzələ zəifliyi artır. Dili ağ, təbaşir rəngində ərplə örtülü olur. Dəri, görünən selikli qişalar avazıyır, dərinin turqoru zəifləyir. Dodaqlarda, barmaqlarda keçib gedən sianoz meydana çıxır, çox vaxt səs xırıltılı olur. Nəbz tezləşir, A/T düşür (əsasən nəbz təzyiqi), sidik ifrazı azalır, hətta olmur. Bədən downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|