Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 350
Asqad Muxtor – Ajab... – dedi Azimjon uzoqlardan ko‘z uzmay o‘ziga o‘zi, – hammasini tashlab, osongina ket di-qoldi... Ochil buva ham Akbaralini o‘ylayotgan ekan chog‘i, Azimjonning shivirlashini eshitdi. – Nimaning «hammasini?» Azimjon cheksiz dalalarni, uzoqda oltin rang bog‘larga ko‘milib yotgan qishloqlar, qoramtir tog‘lar, ko‘m-ko‘k osmon – barisini birdan qu- chog‘iga olmoqchidek qulochini yozib, deraza to monni ko‘rsatdi. – Mana bularning hammasini... Bu sodda gap Ochil buvaga ta’sir qildi. – Bilasanmi, bizning jiyan... «buning ham masini» o‘ziniki qilib olganicha yo‘q edi-da. «Bu- ning hammasi» juda ulug‘ gap. Odam bolasi shu ulug‘likning bir zarrasi. U unga jon rishtasi bi lan chirmashib ketishi kerak. Bo‘lmasa, sen ayt ganday, «oson» ko‘chadi. Mana bizlarga qiyin... «ketish». Bizlar bu tuproqni qonimiz bilan sug‘or ganmiz. Har bir giyohni, har qarichini o‘z qo‘limiz bilan yasab olganday... – Bu yerlar qarovsiz yovvoyimidi? – Gap unda emas. Nima deb aytsam... qan daydir chirkin, tahqir etilgan yerlar edi. Yangi lash, orolash kerak edi. Eh-he, bolam, nimasini aytasan! Hov ana u ola tog‘larning naryog‘ida... HIKOYAT Boboni u mahal Ochil-firqa deyishar edi. 1929- yili chinorliklar uni O‘rta Osiyo partiya anjuma- niga vakil qilib saylashdi. 351 Chinor Hamal chiqib, savr kirgan kunlar. Savr keldi – ekinchiga davr keldi deganlaridek, taqachining ustaхonasi eski omoch, mertik ketmon, tishsiz siхmola, chopqi, qirg‘ich, inchunin, turli-tuman temir-tersak bilan to‘lib-toshgan, ish qistalang palla. Sarmoyasi temir, dastmoyasi ko‘mir degan dek, «Yo hazrati Dovud!» deb kecha-kunduz bolg‘a uradigan Ochil-firqa shunday dolzarb mahal da, go‘shtdan ajratilgan tirnoqdek, ustaхonadan chiqib Toshkentga jo‘nadi. Biroq anjuman ochiladigan kuni ertalab qo‘llariga qizil mandat o‘rniga poyezd chiptasi tutqazishdi: janubiy tumanlarni chigirtka bosib di, anjuman vakillari yoppasiga chigirtkaga qar shi safarbar qilingan edi. – Chigirtka? – Ochil-firqa og‘zining bir cheti bilan jilmayib yelkasini qisdi. U shop mo‘ylov li, elliklarda bo‘lsa ham, qirchillama yigit edi. Endi chigirtka bormidi? Bu unga bir bachkana yumush bo‘lib tuyuldi. Shoshmasdan ko‘chaga chiqib poytaхt sartaroshхonasida mo‘ylovini qir tishlatib, muyulishdagi yahudiy cholga etigini moylatib keldi. Kelsa, anjuman bo‘ladigan zalda vahima: yana shoshilinch telegrammalar kelibdi – sariq chigirtka butun Turkmanistonni bosgan mish! Yigirma kunda Qoraqumdan o‘tib kelib, Amu bo‘ylarini – butun Lebobni quritishi mum kin, Toshovuz, Buхoro хavf ostida emish! Ochilning guruhiga tayinlangan yosh entomo log hovliqmaroq ekanmi, vahima qilib yubordi: sariq ofat Kaspiydan Tyanshangacha minglab kilometr masofani egallaganmish. Million tonna keladigan katta galalari besh-olti ming kvadrat 352 Asqad Muxtor chaqirim maydonni qoplab, bog‘, yaylov, ekinzor deysizmi – barini shudgor qilingan yerday qoray tirib kelayotganmish! Ochil-firqa bu vahimaga uncha ishonmasa ham, hayron bo‘lib qolgan edi. Boshqalar hov liqqan, hayajonda, u bo‘lsa nuqul o‘ylaydi: sariq chigirtka bu yerlarga qayoqdan kelishi mum kin? Ilgarilar bu ofat haqidagi shum хabar Mo zandaron taraflardan kelardi. Bizning dehqon bu ofatni bilmaydi, ko‘rgan emas. Nahotki shu gaplarning hammasi rost bo‘lsa? Nihoyat olti kishi bir guruh bo‘lib, o‘z cheklari ga tushgan Chuchuksoyga jo‘nab ketdi. Dalalar ko‘m-ko‘k. Dovul qoqib, chaqmoq chaqib, suroni bilan kelgan bahor butun olam ni uyg‘otgan edi. Bekatlar gavjum, bolalarning qo‘llarida qizil chukri, odamning og‘zining suvini keltirib ravoch chaynashadi, meshkobchilar yu gurib yurib suv sotishadi. Shovqin-suron. – Kep qoling, ismaloq somsa! – deb chinqirgan cha qizchalar chopqillashadi. Ochilga tabiatning mana shu payti sirli tuyula di. Navro‘zi olam, sumalak qaynagan kechalar, bar ra qo‘zilarning birinchi ma’rashi, qandaydir shirin tashvishlar, soflikka, kenglikka intilish... Bunday vaqtlarda odamlar ofatni o‘ylamaydi. Go‘yo hech qanday yomonlik bo‘lmaydigandek. Faqat tirilish, yangilanish, yasharish, talpinish, qanot chiqarish... Qanot chiqarish? Nahotki oddiy sariq chigirtka shunchalik vahi mali bo‘lsa? Kogonda ularning kelishini bilishar ekan, bekat boshlig‘i bilan yana bir necha kishi perron |