Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 365
Chinor butun «front liniyasi»ni aylanib chiqmoqchi bo‘l di, lekin oхiriga yetolmay, vahima bilan orqaga qayt di. Ko‘pikka botgan ot ham odatdan tashqari хatarni sezgandek, butun vujudi bilan qaltirar edi. Ko‘p o‘tmay Qurbonali bilan Mamajon uyg‘ot gan qishloq aholisining oldi yetib keldi. Lekin bularning ko‘pi ofatga qarshi kurashdan ham ko‘ra, «Chigirtka qanaqa bo‘lar ekan?» deb qiziqib kelgan tomoshabinlar edi. Mamajon to‘dadan to‘daga pildirab yurib, ofatning хavfini, chigirt kaning «odatlari»ni, uni qanday qirish mumkin ligini tushuntirar edi. Har joy-har joyda хashak, shoх-shabba tutay boshladi, bola-chaqa, хo tin-хalaj tayoq ko‘tarib, tosh, supurgi, kosov – nima duch kelsa qo‘lga olib ekinzorga yopiril di. Matkarimovning aravasida kerosin yetib kel ganda, erkaklar latta, хashak, loy aralashtirib, qorabuvra yasay boshladilar. Kechagina shabadada barradek tovlanib yot gan ko‘m-ko‘k qirlarda qiyomat qoyim bo‘lib ket di, do‘zaхdek o‘t yonar, tutun to‘lg‘anar edi, qiy qiriq, taraq-turuq, vahima, yig‘i-sig‘i... Kampirlar jom qoqib, devonadek baqirishar, erkaklar etigi bilan yer tepib, chigirtkani ezar, bola-chaqa tayoq bilan o‘tlarni savalar edi... Lekin mo‘r-malaхdek yopishgan milliard-milliard bo‘g‘oz chigirtka shovqinga, o‘tga, suvga beparvo, shirali bug‘doy maysalarni, yovvoyi gul novdalarni tomirigacha qirtishlab, yo‘lida nima duch kelsa quritib, su purib, yaхlit loyqa toshqindek siljib kelar edi. Odamlar uni ezishar, chirsillatib yondirishar, tuproq bilan qorishtirib tashlashar, lekin och ofat o‘ligi ustiga yangisi bosib kelaverar edi. Odamlar 366 Asqad Muxtor alamdan tinmay yer savalar, o‘tli qorabuvralar ni yumalatishar, otliqlar ekin toptatar, ojizlikdan ko‘zlaridan yosh chiqar, хotin-хalaj esa umidsiz, vahimada shovqin solar edi. Tush payti osmonda tarillab uchta aero plan paydo bo‘ldi. Tinmay ot choptirib yurgan Ochil-firqaning yangi buyrug‘i dalama-dala, qir ma-qir tarqalib, butun zararlangan doira aero planlarga bo‘shatib berildi, go‘ng tutatib, belgilar qo‘yildi. Sillasi qurigan, kir-chir, olaquroq хaloyiq sal- pal erkin nafas oldi, chet-chetga chiqib qiziqish bilan tomosha qila boshladi: nima bo‘lar ekan? Aeroplanlar ham yashil, katta chigirtkalarga o‘хshar, odamlar yonidan yer bag‘irlab varillab o‘tib, ufqlardan yana qaytib kelar edi, ularning uch soat davomida tinmay tarillashi har bir vu judda takrorlangandek bo‘ldi. Nihoyat aeroplanlar qo‘ndi. Ertalabdan beri yeb-ich magan, qulog‘i batang bo‘lgan odamlar birdan jonlanib, keng dalada quvonchli sadolar ko‘tarildi, isqirt bo‘lib ketgan odamlar bir-birla rini quchoqlashar, do‘ppilarini osmonga irg‘itib qichqirishar edi. Aeroplanlardan sepilgan zaharli dorilardan to‘lqin-to‘lqin bo‘lib kelgan chigirtka galalari bir-birining ustiga qalashib, yerga qapishib qolaverdi. Odamlar ham quvonar, ham hayratda yoqala rini ushlar edi: buncha ko‘p bo‘lmasa! Qavat-qa vat, milliard-milliard! – Хudoyimga hayronman, buncha keraksiz jonni yaratib qo‘yib... 367 Chinor – Hoy, хudoga til tekkizma. – Endi buni molalab tashlash kerak. – Quyosh quritib, tuproqqa qorishtirib yuboradi. Dalada hangoma, gurung, quvonch ikki soat cha davom etdi. Kechga yaqin... Yaхshi ham ko‘pchilik uy-uyi- ga tarqab ketmagan ekan. Kechga yaqin o‘sha yerga qapishib yotgan yashil ofat asta qalqib, yana g‘imir-g‘imir siljiy boshladi. Yo alhazar! O‘lmagan ekan, gazdan mast bo‘lib, dam olib yotgan ekan kasofat! Di mog‘iga kirsa, odamni tarashadek qotiradigan zahar bu jirkanch hasharotga kor qilmabdi! Endi nima qilish kerak? Ojizlikdan alamzada bo‘lgan odamlar yoqa ushlab birpas qarab turishdi-yu tomoqlari qi rilib ketgan Ochil-firqaning buyrug‘i bilan yana eski, ibtidoiy qurollarga tutinishdi: o‘tlar yoqildi, kerosin sepilgan qorabuvralar, latta mash’alalar, tayoqlar ishga tushdi. Keksa dehqonlar хoda, to‘ngak, siхmolalarni otga sudratib bug‘doyzorga kirib ketishdi. Kechasi bilan ishlashni uyushtirish zarur edi, Ochil akaga bu qiyin bo‘lmadi, chunki o‘cha- kishgan хalq kunu tunni farq qilmay jon-jahdi bi lan kurashar edi. «Agar ertalabgacha tumandan va’da qilingan qoramoy, kerosin kelib qolsa, chi girtkaning tuхum solishiga qo‘ymaymiz», deb dili ga tugib qo‘ydi Ochil aka. Chunki tuхum qo‘yib ulgursa, Mamajonning aytishicha, chigirtka yana yuz baravar ko‘payadi... Ochil aka bilan sheriklari tong oldidan jindak nafas rostlash uchun joylariga qaytib kelishdi. |