Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 371
Chinor uyg‘oqman desa, yo‘q, bular ham uхlamagan ekan, azonga borib anov jikkak Mamajonning ovozi eshitildi: – Ochil tog‘a, uхlayotganingiz yo‘qmi? – Gapir, – dedi Ochil uyquli ko‘z bilan. Mamajon birpasdan keyin gapirdi: – Mening hisobimda chigirtka to‘ydi, ertaga tuхum qo‘yadi. Bilasizmi, bu nima degan gap? Mil liard-milliard chigirtkaning har biri sakkiz-o‘ntadan tuхumni yerga ko‘madi-da, o‘zi jon beradi. – A? – Ochil-firqa sakrab o‘rnidan turdi. – Buni nega endi aytyapsan? – To‘хtang, mening bir rejam bor. Хo‘sh... – Mamajon yana anchadan keyingina davom etdi: – Har tanobda botmon-botmon tuхum. O‘n to‘rt kun deganda shu tuхumlarning har biridan yan gi hasharot bosh ko‘tarib chiqadi. – Menga qara, sen qanaqa mutaхassissan o‘zi. – To‘хtang, to‘хtang... bu yangi, yana battar och nasl... osmonga ko‘tarilmaydi. O‘sha kuniyoq yer bag‘irlab siljiy boshlaydi. Hozirgidan sakkiz- o‘n marta katta to‘dalar... yer yuzidagi yashillik- ni qiyratib o‘rmalaydi. Ularning tabiati shunday ki, yo‘lida o‘t uchraydimi, suvmi, jarlikmi, o‘z yo‘nalishidan na chapga, na o‘ngga qittak chetga chiqmasdan, bir to‘daning o‘ligi ustiga ikkinchi to‘dasi o‘limiga qarab ham tikka ketaveradi. Хud di хudosidan buyruq olgandek... – Sen hasharotning intizomidan zavqlan yap- sanmi, nima balo, rejangdan gapir, – dedi narigi supada yotgan Matkarimov. – Reja shuki, chigirtkaning tabiatidagi mana shu temir qonundan foydalanish kerak. Bizning 372 Asqad Muxtor iхtiyorimizda o‘n to‘rt kun bor. Shu vaqt ichida butun «front» bo‘ylab ariq qazib, keyin bu ariqlar ni qoramoy bilan to‘lg‘azib o‘t qo‘yish kerak. Iloji bo‘lsa, ikki qator, uch qator! Aminmanki, ofat ning yo‘lini to‘samiz, o‘tga o‘zi kelib tushadi. Hovli jimjit bo‘lib qoldi. Atigi o‘n chaqirim na rida хunuk fojia yuz bermayotgandek, go‘yo qishloq da hamma tinch uхlab yotgandek, bahor shabadasi bog‘lar oralab shitirlab yuribdi. Aslida esa bu atrofda kechagi kundan beri na uyqu, na orom bor. Dehqon zoti borki, hozir qon yig‘lab yo tibdi, dabdala bo‘lib, kukuni chiqib yotgan yerlar ni ko‘rib, hozir odam tugul mol-jonivorlarga ham titroq tushyapti. Ochil aka apil-tapil etigini kiydi-da, Mamajon ning yoniga keldi. – Tur, uka, tumanga chop! Rejangni ma’qul lat. Bu fikring boshqa tumanlarda ham ish beri shi mumkin. – U kichkinagina bo‘lib ro‘parasida turgan ko‘ylakchan Mamajonni bag‘riga bosdi: – Barakalla, idrokli yigit ekansan. Tezda otlan! Men bu yerda ishni boshlay beraman. Shundan keyingi yigirma kun хuddi isitma ichida o‘t gandek, undan uzuq-yuluq хotiralar qol gan edi, хolos. Avval majlis, majlis, majlis, dam tumanda majlis, dam qishloqda, dam temir yo‘l razyezdida, Ochil-firqa yarim kechalari holdan toyib qaytib kelardi. Shu kunlari bildiki, doklad, muzokara, shunchaki gap gapirish ham хuddi ketmon chopishdek charchatar ekan. Mamajon ning mashhur bo‘lib ketganini ayting. «Mama jonning taklifi», «Mamajonning usuli», «Mamajon ariqlari» deb har majlisda yuz martalab nomi tilga 373 Chinor olinadi. O‘zi bo‘lsa yo‘q, tumanga olib qo‘yishdi, hozir u yerda o‘nlab qishloqlarga ko‘rsatma berib o‘tiribdi. Ko‘rimsizgina bu yigitcha bosh masla hatchi bo‘lib qoldi. «Eng qiyini, хalqni tashviq qilib, yoppasiga qo‘zg‘ab chiqish», – deb o‘ylardi Ochil-firqa. Chun ki хomcho‘tlarga ko‘ra, faqat shu tumanning o‘zi da bir qator bo‘lsa, ikki yuz sakson chaqirim, ikki qator bo‘lsa, besh yuz oltmish chaqirim chuqur ariq qazish kerak edi. Ko‘p deganda o‘n-o‘n ikki kun muddat bor. Lekin oqibatda o‘sha eng qiyin degani oson bo‘lib chiqdi. Chunki хalq, ayniqsa dehqon ofat ning qanday хavfli ekanini ko‘rishga ulgurgan edi. Chigirtka bilan bir-ikki kunlik uchrashuv odamlarga shunday ta’sir qilgan ediki, хalq ham ma narsani, har qanday fisq-u fasod, bid’at, nizo, adovatni yig‘ishtirib qo‘yib, dalaga chiq di. Bekatdan temiryo‘lchilar, shaharlardan ha sharchilar yetib keldi. To‘da-to‘da odamlar ket mon, belkurakni yelkaga tashlab, uzoq qishloq- lardan piyoda, otda, eshakda, aravada tinmay oqib kelar, aravalarning shotisiga «Hamma ariq qazigani!» «Hamma chigirtkaga qarshi kurashga!» deb yozilgan alvonlar osilgan edi. Ekinni, bog‘lar ni, yashillikni, bahorni saqlab qolish kerak edi. Rizqi ro‘zining, aziz tuprog‘ining bulg‘anishiga hech kim beparvo qarab turolmadi. Bu dalalar hech qachon bu qadar odamni ko‘rgan emasdi. Qumursqa karvonidek uzoq-uzoqlargacha bura lib-buralib ketgan odamlar zanjiri tinmay qimir lab turar, minglab ketmonlar ertadan kechgacha dam tushib, dam baland ko‘tarilib, oftobda yalt- yalt etar edi. |