Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 4,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Heyvanların çoxalma funksiyalarının əsas göstəriciləri (A.A.Sisoyev, 1980)
- Hövrə- gəlmənin davamiyyəti (saatlarla) Ovulyasiyanın müddəti Boğazlığın
- Hövrəgəlmənin sonuna 1-2 gün qalmış 340 İnək
- Hövrəgəlmənin 1-ci sutkasının sonuna qalmış 150 Donuz
arxa-arxaya birləşm əklə davam etdirir, proses 13-14 dəqiqə davam edir. Bütün heyvanlardan fərqli olaraq cinsiyyət reaksiyası erkək dəvələrdə olduqca aqressiv formada keçir. Bu proses əsasən ilin soyuq qış aylarında baş verir. Həmin dövrdə erkək dəvə yemdən tamamilə im tina edir, çox güclü, köpüklü tüpürcək əmələ gəlir, insanlara hücum edir və uzaq m əsafədən onlara tüpürür. El arasında buna «nər qızıb» deyirlər. N ər insan üçün çox təhlükəli olduğu üçün həmin dövrdə bir neçə gün onun ön ətraflarını möhkəm çidarlayır, cinsiyyət reaksiyası tamamilə söndükdən sonra onu çidardan azad edirlər. Buna oxşar reaksiya buğada, xüsusilə kələdə də müşahidə olunur. Hövrəgəlm ə aktı başladıqda kələ olm adıqda cam ışlar onu axtarır, bəzən isə onu tapana qədər uzaq məsafəyə m iqrasiya edir. İtdə və digər yırtıcı vəhşi ət yeyən heyvanlarda (canavar, tülkü, çaqqal, yenot və s.) koitus nisbətən uzun, bəzən isə 2 saata qədər davam edir və bu müddət ərzində onlar birləşm iş vəziyyətdə olur. Şirlər də koitusu yatılı vəziyyətdə keçirir. Lakin koitus zamanı erkəklər sakit davrandığı halda, dişilər ona qarşı olduqca aqressivlik göstərir, sanki onunla dava etməyə çalışır. İnsanda koitus sinir tipindən və tem peram entlik dərəcəsindən asılı olaraq ayrı-ayrı fərdlərdə bir-birindən xeyli fərqlənir və m üxtəlif müddət davam edir. Çoxalma prosesi ilə əlaqədar bütün reaksiyalar sonda myalanm a və ən həlledici, olduqca mürəkkəb və nəslin davam çısı, irsiyyətin ən dayanıqlı daşıyıcı sayılan boğazlıqla yekunlaşır. Boğazlıq (qraviditas) - irsiyyətin sitoloji əsası sayılan xromosom və genlərin vasitəsilə əlamət və xassələrin valideynlərdən gələcək nəsil törəm ələrinə keçməsi prosesinin əsas və ən birinci təm inatçısı sayılan mürəkkəb fizioloji prosesdir. Bu proses ziqotanın əmələ gəlm əsindən balanın doğulm asına qədər dişi fərdlərin orqanizmində baş verir və praktiki olaraq onun başlanğıcı sonuncu mayalanm a hesab olunur. Boğazlıq balalıqda bir və ya bir neçə dölün inkişaf etm əsindən asılı olaraq
və
çoxdöllü (əgər baş versə sonrakı təkrar doğuşlar) formaya böölünür. Gedişinə görə boğazlığın fizio lo ji (ana və dölün normal fizioloji vəziyyətinin davam etməsi) və
(ananın və inkişafda olan dölün orqanizmində gedən fizioloji proseslərin pozulması və patologiya ilə müşayət olunması) formaları ayırd edilir. Ana bətnində dölün inkişafında 3 əsas mərhələ mövcuddur: 1.
B lastosisitlər (blastula) m ərhələsi- mayalanm adan ziqotanın yum urtalıq (fallopi) borusundan balalığa daxil olması və inkişafı ilə xarakterlənir və 10 gün davam edir. 2.
rüşeymin balaətrafı pərdələrlə (ətənə ilə) birləşm əsi ilə səciyyələnir, 11-ci sutkadan 40-cı sutkaya qədər davam edir.
3. F etal (döl) d ö vrü - dölün böyümə və inkişafı ilə səciyyələnir və doğuma qədər olan m ərhələni əhatə edir. Bəzi m üəlliflər (A .P.Studensov və b., 1980) heyvanların boğazlığına d ig ər-p o stfetal-d ö v rü də (doğumdan 118 fizioloji yetişkənliyə qədər olan dövr) əlavə edirlər. Əlbəttə, bu dövr bir növ məcazi m əna daşıyır. Boğazlığın m üddəti inəkdə -285 (240-311), qoyun və keçidə-150 (146-160), donuzda 114 (110-140), m adyanda -340 (307-412), eşşək d ə- 380 (360-390), dəvədə-365 (335-395), cam ışda-307 (300-315), itdə və canavarda - 62 (59-65), fıldə-660, su itində-456, zürafədə-420, Şimal m arallannda-225 (195-243), ayıda-200, pələngdə- 154, pişikdə-58 (55-60), dovşanda-51 (50-52), gəm iricilərdə-22 (20-25) sutkadır. Ümumiyyətlə, heyvanların çoxalm a funksiyalarının göstəriciləri bir-birindən xeyli fərqlənir (cədvəl 5).
H e y v a n ın n ö v ü
36-48
20-21 48-114 Hövrəgəlmənin__sonuna_1-2_gün__qalmış__340__İnək'>Hövrəgəlmənin sonuna 1-2 gün qalmış 340 İnək 16-18
18-22 12-18 Hövrəgəlmənin sonuna 10-15 saat qalmış 285 Qoyun və keçi 12-15
16-17 24-3 6
Hövrəgəlmənin 1-ci sutkasının sonuna qalmış 150 Donuz 8-11
20-21 48-7 2
Hövrəgəlmənin 2-ci sutkasında 114 Canlı orqanizmlər öz nəslini çoxalma yolu ilə davam etdirməklə bütün əlamət və xassələrini gələcək nəsillərə ötürür. Hüceyrənin bölünməsi çox
Yüklə 4,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|