Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 4,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- A sin xron A sinxron n a t a m a m b ö l ü n m ə (Merioblastik)
- A m fib la stııla B lastosista (N eştərç ) (Q u rb ağa) ı in sa n ) t Q aşlar
- Splanxıwtoml’romezonefral Nefrolom Somitbr Splanxnotema kanal Vliotom Sklerotnm
- Böyrək ləri Birləşdi Böyrəkıistü у ı xarici cpıtclisi rici toxuma vəzin qabıq
- S: fihroblosları) 20,0 1,0 9 11 ö 7 3,1
mürəkkəb fizioloji proses olmaqla orqanizmlərin qeyri-cinsi və ya vegetitiv çoxalmasının əsas məğzini təşkil edir. Tək hüceyrəli orqanizmlərdə çoxalma prosesi başlanğıc ana hüceyrənin iki qız hüceyrəyə bölünməsi nəticəsində baş verərək
sadə, yaxud
amitoz bölünmə adlanır. Çoxhüceyrəlilərdə isə çoxalma prosesi mürəkkəb və mərhələli xarakter daşıyaraq hüceyrələrin iki qız hüceyrəyə bölünməsi ilə müşayət olunur və mitoz, yaxud
kariokinez bölünmə adlanrr. Kariokinoz-hüceyrənin nüvəsinin və sitoplazmasının bölünməsi proseslərindən ibarətdir. Təkamül prosesi zamanı orqanizmin əlamət və xassələrinin nəslə ötürülməsi üç əsas mexanizmlə -
və
mayalanma - həyata keçirilir (sxem 3,4,5).
Sxem 3. Çoxalmanın formaları 121 ТАМ BÖLÜNMƏ (Holoblastik) B ərabər Q c \ ri-bərabər Q eyri-b?rabər
A sin xron A sinxron n a t a m a m b ö l ü n m ə (Merioblastik) 1
A sin xron 1 i
t
'F
t
i i i İninə- Sümiik Dərinin zolaqlı vəqığırdaq birləşdirici (skelet) toxuması toxuma əzələ əsası toxuması Sxem 5. Mezodermamn differensiasiya prosesinin sxemi (C.Nəcəfov və b.. 2010) 2.4. Mitoz və onun xüsusiyyətləri Orqanizmlərin inkişafının, orqan və toxumaların dıffercnsıasıvasının əsasını hüceyrələrin çoxalması, həmçinin bir hüceyrə nəslinin digəri ilə əvəz olunması 122 təşkil edir. Bədənin bütün somatik hüceyrələrini müxtəlif nəsillərin hamısında eyni miqdarda genetik material təşkil edir. Həmin genetik material xüsusi bölünmə mexanizminə -
malikdir. Mitoz prosesində iki əsas mərhələ - interfaza və
xüsusi mitoz ayırd edilir İnterfaza- mitozun sələfi olmaqla üç mərhələ-snttez önü (presintetik) (Ç2), sintez (S), postsintez-sintezdən sonrakı (ÇJ - ilə müşayət olunur. Çı-mərhələsində (presintetik) hüceyrədə onun quruluşunu və bölünməsini təmin edən zülal, RNT və s. toplanır. Bu mərhələ nisbətən uzun müddət (10 saatdan bir neçə günə qədər) davam etməklə mRNT (məlumat RNT-si), fermentlər və digər hüceyrə komponentlərinin sintezi və DNT molekulunun sintezinə hazırlıq mərhələsi sayılır. S - mərhələsində DNT sintez olunmaqla xromosomlann autoreproduksıyası (öz- özünə ikiləşməsi) başlayır və ikinci xromatidlər əmələ gəlir. Bu zaman proses 6-10 saat davam etməklə nüvədə DNT molekulu 2 dəfə artır, zülal və RNT sintezi davam edir. Ç2. mərhələsində DNT-nin və zülalların sintezi davam edir, cneqı toplanır. Bu mərhələ 3-4 saat çəkməklə xromosomlann ikiləşməsi ilə nəticələnir və fərqli xarakter daşıyır (ikiləşmə xromosomlann daxilində eyni zamanda baş vermir, bəzilərində tez, digərlərində isə gec baş verir) İnterfazadan sonra hüceyrənin bölünməsi prosesi - mitoz başlayır. Mitotik proses orqanizmin növündən, fizioloji vəziyyətindən, toxumadan, mühit amillərindən asılı olaraq 30 dəqiqədən 3 saata qədər davam edir. M.Babayevə və M.Məcidova görə hüceyrə tsiklinin və onun ayn- ayn vaxt kəsiklərinin (dövrlərinin) ümumi davametmə müddəti yalnız müxtəlif orqanizmlərdə deyil, həm də eyni orqanizmin müxtəlif orqanlarının hüceyrələrində də xeyli dərəcədə variasiya edir (dəyişilir). Lakin bır orqanın hüceyrələri üçün bu qiymət nisbi sabitliyə malik olur (cədvəl 6). Cədvəl 6. Mitotik tsikl və onun dövrlərinin davametmə müddəti (saatlarla), (M.Babavev, M.Məcidov, 2006).
—
1.0 L - hüceyrələr 3,8 528 39 1.6 S:? fihroblosları) 20,0 1,0 9 11 ö 7 3,1 123
Yüklə 4,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|