130
Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM
N
t
İP
Ə
KYOLU N
ƏŞ
R
İYY
AT
I
kimi, bəziləri də səviyyəli idrakları belə acizlik içində qoyan ül vi də-
rin liklər və sirlər aləminə aid həqiqətlərdir.
İslamın bu xüsusiyyətini, sonradan müsəlman olan
101
Ame ri ka lı
Mary Romero da anlayaraq belə deyir:
“İslam elə böyük bir dindir ki, həm olduqca dərin ola bilir həm də
ol duqca səthi. Çünki müxtəlif insanların müxtəlif ehtiyacları vardır”.
(A. Böken – A. Ərigid, Yeni Həyatlar, I, 139)
İslamın bu iki zidd qütbü özündə cəm edə bilməsi, onun müx-
tə liflikləri əhatə edə biləcək dinamik bir quruluşa sahib olduğu nu
gös tərir. İslam elm və əhatəi sonsuz olan Allah-Təala tərə fin dən
göndərildiyi üçün bu vəsfə sahibdir. Bütün varlıqları və insa nı ya ra-
dan Allah-Təala olduğu kimi, onların bütün ehtiyaclarını da ən yax şı
şə kildə təbii ki, yalnız O bilə bilər.
Bəşəri sistemlər insanı sadəcə dünya həyatında xoş bəxt et-
mə yə çalışdıqları halda, İslam, onun həm dünya, həm də axi-
rət həyatında səadətli və məsud olmasını təmin edər. Bu sə bəb lə
insanın özü ilə, Rəbbi ilə, digər insanlarla, hətta heyvanlar və can sız
varlıqlarla münasibətlərini tənzim edər. Beşikdən məzara qə dər in-
sanın maddi-mənəvi bütün ehtiyacları ilə maraqlanır. Onu iba dət,
müamilət və əxlaqi davranışlarında mükəmməlliyə çatdır maq qa yə-
si ni hədəfləyir.
Bütün bu məlumatların qaynağı Allahın kitabı olan Qu ra ni-Kərim
ilə onun təfsiri/şərhi mahiyyətindəki Həzrət Peyğəm bər (s.ə.s)-in
həyatı, sözləri, əməlləri və təqrirləridir.
102
İslam alim lə ri Fiqh üsus lu
qay da larını istifadə edərək bu əsas qaynaqlardan hökmlər çıxarırlar.
Bu hökm lərə “ictihad” deyilir. İchihadlar sayəsində Ekvatordakı in sa-
nın da, qütblərdəki insanların da dini ehtiyacları ödənmiş olur. Bu nun
üçün İslam, ictihadı təşviq etmək məqsədilə alimlərin səmimiyyət lə
et diyi ictihadların xətalı olanlarına belə savab vəd etmişdir.
101
Sonradan İslama girən insanların həyat hekayələri üçün bu əsərlərə baxıla
bilər:
Prof. Dr. Ali Kösə Conversion to İslam;
A Study of Native British British
Converts, London. Keagan Paul İnternational, 1996;
A. Arı – Y. Karabulut,
Neden Müslman Oldum?, Ankara Diyanet İşleri Başkanlığı yay., 2007;
Defne
Bayrak, Nə üçün Müsəlman Oldular?, İstanbul; İnsan Yayınları, 2008; Əhməd
Böken - Ayhan Ərigid, Yeni Həyatlar, I-II, İzmir 2005.
102
Təqrir; Peyğəmbər (s.ə.s)-in görüb, eşitdiyi bir şeyə qarşı çıxmaması və onu
qə bul etməsidir. Çünki Allah Rəsulu (s.ə.s) bir işin edildiyini gördüyü və ya
eşit diyi zaman onu rədd etməmiş və susmuşdursa, bu hal onun bu işi təs diq
et məsi və qəbul etməsi mənasına gəlir.
131
N
o
İP
Ə
KYOLU N
ƏŞ
R
İYY
AT
I
Bir gün müsəlmanlar İbn Məsud Həzrətləriniə bir çox mə sə lə
haqqında suallar verdilər. İbn Məsud da onlara belə açıqla ma ver di:
“Hər hansı bir məsələ ilə qarşılaşan kimsə, Allahın kitabı ilə
hökm versin! Allahın kitabında həlli yolu bildirilməyən bir məsələ ilə
qar şılaşsa Nəbiyyi-Əkrəmin verdiyi hökmlərə baxaraq həll etsin.
Allahın kitabında və Əziz Peyğəmbər (s.ə.s)-in hökmlə rin də
həllini tapa bilməzsə, saleh alimlərin verdiyi fətvalara baxa raq mə-
sə ləyə cavab versin.
Quranda və Sünnədə və saleh alimlərin fətvalarında ca va bı
tapılmayan bir məsələ ilə qarşılaşsa, ağlı ilə ictihad etsin. “Mən ic-
tihad etməkdən qorxuram” deməsin. Çünki halal bəllidir, ha ram bəl-
li dir. Halal ilə haram arasında şübhəli və qapalı xüsuslar vardır. O
hal da sənə şübhə verən şeyi burax, şübhə verməyənə bax!”
(Nəsəi,
Qəza, 11)
Texas Universitetində magistratura təhsili alan Saten Carr möv -
zu ilə bağlı olaraq belə bir təsbitini ifadə edir:
“Məntiq və texnologiya dövründə yaşayırıq. Quran isə bü tü nü
ilə məntiqlidir. Bir insanın ehtiyacı olan hər şey Qurani-Kə rim də və
hədisi-şəriflərdə yazılıdır. İnsanın heç bir mövzuda tərəd düd et mə-
si nə ehtiyac qalmır”.
(A. Böken - A. Ərigid, Yeni Həyatlar, II, 124)
Burada onu da qeyd etmək lazımdır ki, İslamın insanın bü-
tün ehtiyaclarına cavab verə bilməsində Qurani-Kərimin möcü zə-
vi xüsusiyyəti mühüm rol oynayır. Çünki Quranın üslubu əmsal sız
bir bəlağət xariqəsidir. İstifadə etdiyi kəlmə və birləşmələr o qə dər
ədə bidir ki, çox az bir söz ilə bir çox dərin mənaları ifadə edir. Bu
mə nada kiçik həcminə baxmayaraq qiyamətə qədər kifayət edə cək
hökm ləri ehtiva edə bilir. Quranın bu cür möcüzəvi cəhətlə ri “Ki tab-
lar” bölümündə bir az daha geniş şəkildə izah ediləcəkdir.
4. Fitri Bir Dindir, Əqlə Zidd Düşməz
İnsanların yaradılışdan gələn bəzi müştərək xüsusiyyət lə ri
vardır. İnsan dünyanın harasında yaşayırsa-yaşasın, bu tə məl vəsf-
ləri əsla dəyişməz. Asiyalı bir insan da aşiq olur, Amerikalı da... Af-
rikalı bir zənci də nifrət hissi duyur, Fransız kübarı da... Bun lar bü-
tün bir bəşəriyyətin müştəərk olduğu xüsusiyyətlərdir. Bun dan baş-
qa insanların bəzi arzu, ehtiyac və zəif cəhətləri də müşərəkdir. O
halda insanlara istiqamət verəcək olan bir nizamın, yaradılış dan gə-
İslamin Başlıca Xüsusiyyətləri