117
Daş y
ağan gün
– Bu dığa kimdir, tanımadım, – ermənicə soruşdu.
– Yurd qonşusuyuq. Təzə gəliblər. – Armenakla
Akop bir ağızdan cavab verdilər.
– Ermənidir, yoxsa türk? – dağbəyi maraqla soruşdu.
– Azərbaycanlıdır.
Andranikin kefinə soğan doğrandı. Azərbaycanlı
sözünü eşidəndə ovqatı təlx oldu. Qıcqırmış ayran
içibmiş kimi ətli sifətini turşudaraq:
– Türklərin kökünü yer üzündən kəsmək lazımdır!
– dedi. – Siz də utanmazutanmaz onunla yoldaşlıq
eləyirsiniz. Oturubdurmağa yönlü bir adam tapmır
sınız?
Armenakla Akop pul kimi qızardılar. Çünki
bilirdilər ki, Nəcəf dağbəyinin onun barəsində nə de
diyini başa düşür.
Dağbəyinin diqqətini Nəcəfdən yayındırmaq üçün
Armenak tez aralığa söz qatdı:
– Andranik dayı, tut arağımız qurtarıb, yaxşı zoğal
arağı gətirmişik. Özü də ötən payız çəkmişik. Spiçka
vuranda aviasonnu benzin kimi alışır, qradusu səksən
dərəcədir.
Andranik əlini bığlarında gəzdirərək:
– İndi vaxtım yoxdur. Rayona gedirəm. İdarəmizdən
çağırıblar. Bir balaca iclasımız var, – dedi. – Sabah, ya
da o biri gün qayıtmalıyam. Saxlayın, gələcəyəm. An
caq bu türkü görəndə kefim korlandı. Ondan uzaq
olun. Bacarsanız, girəvəyə salıb başını əzin.
– Andranik dayı, çoban adamdır. Türk olsa da,
ermənilərlə arası sazdır. Özü də təzə qohum olmu
şuq. Erməni qızı alıb. Arvadı kənddədir, gətirməyib.
– Armenak vəziyyətdən çıxmaq üçün Nəcəfin erməni
qızı ilə evlənmək məsələsini yalandan uydurdu.
Andranikin dodağı qaçdı, nifrət ifadə edən sifəti
bir balaca təbəssümləndi:
118
Ə
li
İld
ırı
m
oğ
lu
– Onu yaxşı eləyib, – dedi. – Görünür, bu türkün
başı yaxşı işləyir. Bir də yadınızda qalsın, qızlarımızı
itə versək də, xeyrimizədir. Çünki alt daşı ağır olur.
Dönüb bizim itimiz olacaq, bizim tərəfimizdə hürəcək.
Ortalığa darıxdırıcı sükut çökdü. Armenakla Akop
ha çalışırdılar ki, söhbətin istiqamətini dəyişib, bu
türk məsələsini dilə gətirməsinlər, ancaq dağbəyinin
ağzını yummaq olmurdu. O, ikrahla başını bulayaraq:
– Ara, bu türkləri mənim kimi tanıyan yoxdur. Ba
şımın tükü qədər türk qırmışam. Yenə ürəyim soyu
mur. Əlimə girəvə düşsə, hamısının boynunu daldan
kəsərəm. Ancaq bu oğlan erməni qızı alıbsa, ondan
keçmək olar. Yeznəmiznən işim yoxdur. Qoyun, bura
larda başını girləsin.
Andranikin altındakı alapaça madyan eşimeşim
eşilirdi. Sanki üstündəki hikkəli, iddialı sahibinin
məqsədini, məramını hiss edib onu yerə çırpmaq
istəyirdi.
Andranik:
– Di salamat qalın, – deyib atın başını buraxdı.
Armenak dağbəyinin işlətdiyi kinküdurətli söz
lər dən xəcalət çəkirmiş kimi başını buladı və üzünü
Nəcəfə tutaraq:
– Sən bu çalsaqqal əclafın zəvzəməsinə fikir vermə,
– dedi. – Müsəlman görəndə elə bil qutuda ilan görür.
Hamısına da türk deyir. Türklərə qarşı nifrət onun ca
nında, qanındadır. Atası Vazgen, Andranikin, Nijde
hin, Hamazasın sağ əli olub. Ömür boyu onların qo
şununda vuruşub. Bax, elə həmin Andranikin adını
da oğluna qoyub. Bu kaftar özü də Andranikin qoşu
nuna qoşulub çoxlu qanlar töküb. Əslikökü də Gorus
rayonunun hansısa kəndindəndir. Onu bilirəm ki,
müsəlman kəndləri ilə kövşənkövşənədir. Di gəl ki,
119
Daş y
ağan gün
azərbaycanlıların qanını içməyə hazırdır. Andranikin
qoşununda olanda bilirsən nə qədər Azərbaycan
kəndini dağıdıb?! Özü də arvad, uşaq, kişi, cavan...
qabaqlarına keçəni qırırmışlar. Hamısını da bizə özü
danışıb. Əllicə qram araq içən kimi hesabkitabını iti
rir, özünü, sözünü bilmir. O vaxt nə qədər əclaflıqlar
eləyiblər, hamısını açıbtökür. Danışanda tüklərim
bizbiz olur. Dağbəyinin özü çox qansız adamdır. Ye
revanda oxuyub. İstanbulda olub, neçə il türklərin
çörəyini yeyib. Türk dilini də, Azərbaycan dilini də
yaxşı bilir. Amma heç yerdə danışmır. Yaxşı ki, onun
çərənləməsinə əhəmiyyət vermədin. Dillənsəydin, ab
rımızı aparardı. Rayonda da hamı onu eşidir. Bir sö
zünü iki eləmirlər. Dağbəyi qoyublar ki, buralarda
kefə baxsın. Səhərdənaxşamacan at belində gəzib
müftə maaş alır. Çoxlu müsəlman qırdığına görə
ermənilərin əksəriyyəti ona səcdə qılır. Beləsiynən
gərək ehtiyatlı dolanasan.
Akop Armenakın sözünü təsdiq etdi:
– Milçək şirəyə gələn kimi harda olsa, həyasız oğlu
həyasız hərlənib, fırlanıb bizi tapacaq. Dilinə içki
dəyən kimi ipin ucunu itirib basıbbağlayacaq. And
ranikin ordusunda nə oyunlardan çıxıb, hamısını
açıbdanışacaq. Onda sən səsini çıxartma. Guya ki, nə
dediyini başa düşmürsən. Bu da bizim meymunu
muzdur. Araqdan içirdib, qoltuğuna verib, oynadırıq.
Qoy nə qədər qırıldadır, qırıldatsın. İstəyirsən, o
gələndə bir bəhanə elə, aradan çıx. Bizdən aralaşanda
da qazdan ayıq köpəkoğludur, o dəqiqə şübhələnəcək.
Deyəcək, yəqin türk olduğu üçün bizdən qaçır. Bunla
rı deməkdə məqsədim odur ki, bəri başdan işini
biləsən. Onun çərənləməsini vecinə almayasan.
120
Ə
li
İld
ırı
m
oğ
lu
Nəcəfin gözləri intiqam hissi ilə alovlandı. Bütün
dağlar başına hərləndi. Hirsindən sifəti qaraldı. And
ranikin “başımın tükü qədər türk qırmışam” deməsi
onun bütün varlığını sarsıtmışdı. Daxilən düşündü ki,
bəlkə Köhnə Həsənlini yandırıb, uşaqdan böyüyə
adamları qıranların biri elə bu əclaf olub?! Məni ata
ana üzünə həsrət qoyan bu cəlladı nahaq buraxdım.
Gərək o kəlməni işlədən kimi dəyənəyimi onun ba
şında sındıraydım.
Nəcəf tək özü olsaydı, girəvəni əldən verməzdi. Bu
özündən müştəbeh əclafı parçaparça eləyərdi. Onun
qabağını bir şey kəsdi və özözünə: “Yaxşı, Nəcəf, tutaq
ki, bu erməni dığalarının gözü qabağında açıqaşkar
Andranikin başgözünü əzib o dünyalıq elədin. Özün
də bir cana borclusan. Tutub beşon il qəzəmətə salar
lar. Bəs Qönçə xala, əmin uşaqları?! Axı, onların da başı
ağrıyar. Başa düş ki, burada er mənilər ağalıq eləyir.
Gəmidə oturub gəmiçi ilə dalaşmaq olmaz. Ermənilərin
qırmızıpapaqlıları səni qəzə mətə soxandan sonra
haqqnahaq sübut eləyərlər ki, Nəcəf bu işdə əmisi ar
vadı ilə, əmisi uşaqları ilə əlbir olub. Dağbəyinin
ölümündə onların da əli var. Əmin uşaqları o tərəfə
qalsın, oğlan xeylağıdırlar, Qönçə xalanı gavurun əlinə
versən, elobanın töhməttənə sin dən qurtara bilməzsən.
Eşidibbilənlərin hamısı deyə cək ki, Nəcəf çiy iş tutub.
Qaşını qayırdığı yerdə gözünü də vurub çıxardıb. Bir
piyaniska erməninin iki kəlmə səfeh sözüynən neçə
adamı güdaza verib. Hamı səni daşqalaq eləyər. Ona
görə də ağlını başına topla. Hövsələni cilovla, səbrin
olsun. Motal yeyən it suya gələyən olar. Andranik hara
hərlənib fırlansa, arağın iyinə buralardan əl çəkən de
yil. Girəvəyə salıb, elə bir yerdə haqqhesabını
çürüdərsən, nə dil bilər, nə dodaq”.
Dostları ilə paylaş: |