138
Ə
li
İld
ırı
m
oğ
lu
arxasında, hər gün maraqlandığım və gözlərimin qa
rasını aparan tarixi sənədlər dayanır. Siz isə milli
emosiyalara qapılıb erməni daşnaklarının zəhlətökən
zurnabalabanını çalırsınız.
Eduard Çeburdanidze əlini konyak şüşəsinə uza
dıb qədəhləri doldurdu və:
– Əslində biz gürcülər də, siz ermənilər də, azər
bay canlılar da, dağıstanlılar da, avarlar da, osetinlər
də, çeçenlər də... qafqazlıyıq, – dedi. – Bəli, bəli! Qaf
qaz ailəsinin sakinləriyik. Bizi gur çaylar, sərin çeş mə
lər, səfalı yaylaqlar, ərişarğac kimi müxtəlif istiqamət
lərə şaxələnən geniş yollar, dar cığırlar birbirinə qo
vuşdurur. Elə bir millət tapılmaz ki, azərbaycanlılarla
ermənilər kimi xaricən birbirinə oxşasın, birbirinin
musiqisini sevsin. Siz özünüz də mənimlə razılaşarsı
nız ki, ermənilər öz musiqilərindən, müğənnilərindən
çox azərbaycanlılarınkını sevirlər. Bu, danılmaz bir
həqiqətdir. Kürreyiərzin bu dilbər guşəsində yaşa
yan insanlar birbirinə dirsək göstərməsə, hamısı
əlbir, dilbir olsa, güclü qüvvələrin, superdövlətlərin
şikarına çevrilməzlər. Heç vəchlə bu gözəl diyara ni
faq düşməz. Bax, bunu dərindən dərk edib, bütün
varlığı ilə belə bir amal uğrunda özünü fəda edən qaf
qazlıların sağlığına...
Andranik müsahibinin dedikləri ilə razılaşıb, yarı
könül onunla qədəhqədəhə vurdu. Ancaq stəkanlar
cingildəmədi. Bunu Çeburdanidze də başa düşdü və
ağzına bir tikə pendirçörək qoyub soruşdu:
– Bağışlayın, sirr deyilsə, indi siz nə vəzifədə
işləyirsiniz?
– Köhnə xidmətlərimi nəzərə alıb, məni dağbəyi
qoyublar. Rahatca bir vəzifəyə! – Andranik cavab ver
di. – At belində Qanlıca, Üçtəpə... bütün Zəngəzur
139
Daş y
ağan gün
dağlarını gəzibdolaşıram. Biçənəklərə, taxıl, noxud
əkinlərinə nəzarət edirəm, malqara saxlayanların bir
birinə dəyibdolaşmamasına... göz qoyuram. Duru
yerindən də ayda filan qədər qatlayıb qoyuram
cibimə. Maaşım pensiya ilə birlikdə mənə genbol bəs
eləyir. Həm də köhnə kommunist, millət fədaisi kimi
rayonda hörmətimi saxlayırlar. Adını daşıdığım And
ranikin vaxtilə şücaət göstərmiş əsgərlərindən biri
kimi bütün qapılar üzümə açıqdır.
Eduard nə demək istəyirdisə, çeçədi və biriki dəfə
öskürüb özünü ələ aldı:
– Başa düşdüm, başa düşdüm... Siz bundan da artıq
hörmətə, şanşöhrətə layiqsiniz. Axı, əliniz neçəneçə
müsəlman qanına batıb. Həm də kommunist kimi
höku mətin sağ əlisiniz, – dedi. – Məni isə təkcə vəzi
fədən qovsaydılar, nə dərd idi?! Yaramaz adam kimi
partiyadan da xaric eləməkdən ötrü indinin özündə də
bəhanə axtarırlar. Yaxşı deyiblər ki, düz elə düzdə qa
lar. Ancaq mən hələlik düzdə qalmamışam. Elmi dərə
cəmi nəzərə alıb kiçik bir iş veriblər. Bayaq dedim ki,
arxivlərdə qurdalanıram. Aldığım qəpikquruşla başı
mı birtəhər girləyirəm. Buna da şükür eləyirəm. Yeganə
qüsurum odur ki, kiminsə qarşısında əyilib, tülkü kimi
quyruq bulamaq, yalan danışmaq, yaltaqlanmaq, yara
mazları layiq olduğundan artıq mədh edib göylərə qal
dırmaq məharətim yoxdur. Bunları bacarsaydım, indi
Gürcüstanda yüksək iqtidar, ixtiyar sahibiydim, hamı
da mənə baş əyirdi. Boynunuza almasanız da, bu
dəqiqə sizin özünüzün də məndən zəndeyizəhləniz
gedir. Bunu gözlərinizin içindən oxuyuram. Çünki si
zin qəhrəman kimi mədh etmək istədiyiniz şəxs mənim
aləmimdə qəddar, qaniçən, miskin bir məxluqdur.
Qori, Tiflis, Moskva, Yerevan, Leninqrad, Bakı və bir
140
Ə
li
İld
ırı
m
oğ
lu
çox başqa ölkələrin arxivlərinə də baş vurmuşam. And
ranikin sərgüzəştlərini yaxşı bilirəm, o, əslən türk
ermənisidir. 1865ci ildə Osmanlı imperiyasının Trab
zon vilayətində anadan olub. Türk torpağında dünya
ya göz açıb, o torpaqda iməkləyib, addımlar atıb, o
ölkənin çörəyi, havası, suyu ilə ərsəyə yetib. Ancaq
ayağı yer tutanda yediyi qaba tüpürməyi özünə rəva
bilib. Fəxrlə özünüzün milli qəhrəmanı hesab etdiyiniz
bu şəxs vaxtilə Türkiyədə hörmətizzət sahibi idi. Hətta
onu Paşa deyə çağırırdılar. Belə bir hörmətin əvəzində
doğulduğu ölkəyə qarşı xəyanət yolu tutmağa başladı.
Andranik özünü saxlaya bilmədi, əlqolunu ölçə
ölçə:
– Bu barədə səhviniz var. Alim olsanız da, uydur
ma danışırsınız. Andranik Ozanyan heç vaxt
xəyanətkar olmayıb. – Çeburdanidzenin dediklərinə
etirazını bildirdi.
Eduard Çeburdanidze nifrət ifadə edən baxışları
ilə onu təqib edib, sifətini turşutdu, üzünü əks tərəfə
çevirərək kupenin balaca pəncərəsindən bayıra baxa
baxa:
– Görürəm, dediklərim hədəfə düzgün dəydiyi
üçün sizi təbdən çıxardır. Ancaq nahaq yerə. Sözlə
rimdən əsəbiləşirsinizsə, bu barədə danışmaya bilə
rəm. Ancaq istəyirəm şərəfinə badə qaldırmaq istədi
yiniz və zavallı ermənilərin beyninə milli qəhrəman
kimi həkk olunan adam barədə sizin yanlış, uydurma
təsəvvürünüzə aydınlıq gətirim, bulanıq fikirləriniz
durulsun. Biləsiniz ki, kimə səcdə qılırsınız, fəxrlə
adını daşıdığınız kimdir, vicdanınız qarşısında hesa
bat verəndə xəcalət çəkməyəsiniz.
Andranik “Günah məndədir, – daxilən özünü
məzəmmət etdi. – Nahaq bu söhbəti açdım. Mənə
141
Daş y
ağan gün
deyən gərək, ay başıboş erməni, tanımadığın, bilmə
diyin, xasiyyətinə bələd olmadığın adamın yanında
niyə deyirsən ki, Andranikin adını mənə qoyublar.
Qarşımdakı bu Eduard əclafların əclafına oxşayır.
Xaçpərəst olsa da, guya Andranik Ozanyandan ötəri
gözü uçur. Başdanayağa zəhər tuluğudur. Beləsi
erməni xalqının yolunda can qoyan cəsur bir qəhrə
manın qədrini nə bilir?! Danışıqlarından hiss olunur
ki, oğraşın biridir. Elə yaxşı eləyib, onu vəzifədən qo
vublar. Beləsinə o da azdır. Gərək onu arxivə də bu
raxmayaydılar. Goreşən kimi gör ordan nələri eşib
çıxardıb?! Andranik barədə heç kimin ağlına gəlməyən
faktlar tapıb, indi də burada başıma vurur. Bu cür
xaçpərəstin təpəsinin gülləsi əskikdir”.
Andranik müsahibinə tərəf çönüb, hirsindən barıt
dağarcığı kimi açıldı:
– Eduard, – dedi, – yaşca sizdən böyük olaram.
Unut mayın ki, siz bu iftiranızla tək mənim yox, bütün
ermənilərin heysiyyətinə toxunursunuz. Xahiş edi
rəm, adı tarixə düşən əfsanəvi bir qəhrəman barədə
bu cür yalan, yanlış, zəhlətökən sözlərinizə sərhəd qo
yasınız.
Eduard Çeburdanidze bərkdən güldü:
– Dostum, sizi qınamıram, – dedi. – Yaxınlıq etdik
lərimin əksəriyyətinin məndən zəhləsi gedir. Çünki
bizim zəmanədə haqq söz yerimir. Nahaq ibarələrə
hər yerdə yaşıl işıqdır. Görünür, mənimlə yol yoldaşı
olmaqda Tanrının sizə qəzəbi tutub. Yoxsa Eduard
Çeburdanidzeni, qulağı düz sözə öyrəşməyən bir
adama tuş eləməzdi. Mənəvi əzabınızı nəzərə alıb,
sizdən yol yoldaşı kimi üzr istəyə bilərdim. Amma
düz, qeyridüz, xahiş edirəm, dediklərimin qabağına
kötük diyirləməyin. Məni düzgün başa düşürsünüz
Dostları ilə paylaş: |