- Bakı, Sumqayıt, Gəncə-Daşkəsən, Mingəçevir-Yevlax, Şirvan,
Balakən-Şəki; Yuxarı Qarabağ, Mil, Salyan-Neftçala, Lənkəran, Qazax;
Siyəzən-Xaçmaz, Şarnaxı-Qobustan, Naxçıvan.
Təklif olunan iqtisadi-ekoloji rayonlann bölgüsünün tipologiyası və
metodikası, ölkədə sənaye qovşaqlarmın tipologiyası üzrə tədqiqatlarla
əlaqəli aparılmışdır. Bu da ölkənin müxtəlif dərəcəli ərazi-sənaye
komplekslərində baş verən ekoloji proseslərin müxtəlif məqsədlər və
variantlarda öyrənilməsinə imkan verir. Xəritə sxem 2-də Azərbaycanın
müxtəlif rayonlan timsalında sənaye qovşaqla- rmın tipologiyası
aparılmışdır.
Tərəfimizdən regionlar üzrə aynimış iqtisadi-ekoloji rayonların
siyahısı ilk dəfə yerinə yetirilib və bir sıra iqtisadi-ekoloji rayonlann, iri
iqtisadi-coğrafi rayonlarla üst-üstə düşməsi (Naxçıvan, Yuxarı Qarabağ),
yaxud da, yaxmiaşması ola bilsin ki, etiraza səbəb olsun. Bu, hər iki iqtisadi
rayonlaşdırma növünün öz aralarında sıx əlaqəyə malik olması ilə izah
olunur. İqtisadi-ekoloji rayonlaşdırma təbii- coğrafi rayonlaşdırmadansa
son dərəcə iqtisadiyyata meyl edir, bünövrəsi mövcud iqtisadi-coğrafi
rayonlar şəbəkəsinə bağlıdır. Təqdim edilən iqtisadi-ekoloji rayonlaşdırma
perspektiv planlaşdırma işlərində istifadə oluna bilər.
Yuxarıda qeyd edilənlərin təhlili, bir sıra elmi-nəzəri fikirlərin təsdiq
edilməsinə imkan verir. Ekoloji problemlərin həllinin zəruriliyi, müasir
dövrdə regionlann sosial-iqtisadi inkişafı zamanı təbii mühitin mühafizəsi
və təbiətdən səmərəli istifadə məsələlərini geniş əks etdiiməyi nəzərdə
tutur. Regionların sosial-iqtisadi inkişafında yeni istiqamətlər-ekoloji
istiqamət təşəkkül tapmışdır, ilkin onun ərazi istiqamətləri hələ kifayət
qədər tədqiq edilməmişdir. Ekoloji istiqamətlərin başlıca prinsipləri, təbii
komponentlərin qarşılıqlı əlaqəli məcmuyu kimi, təbii mühitin təşkilinə
kompleks yanaşmadan ibarətdir.
Ekoloji istiqamətlərin təşkilinin xüsusiyyətləri təbii mühitdə
baş verən
proseslərin özünəməxsusluğu ilə əlaqədardır. Onun təşkilinin mühüm
şəraiti, ərazinin təbii zonallıq və azonallıq xüsusiyyətlərini dəqiq hesaba
almaq, onun təbii potensialını qiymətləndirməkdən ibarətdir.
115
1 - Faydalı qazıntılar
1
A
-Neft-qaz xammalı
2
A -Təbii qaz
3
Jh. -Dəmir filizi
4
Uj -Xlorid filizləri
5
-Molibden filizləri
6
Q -Aliminium filizləri
7
■§ -Mis filizləri
8
@ -Polimetal filizləri 15[J] -Dolomit
9
Q -Civə filizləri
16[[| -Gips
10
y -Brilyant
-\
7
^ -Əhəng daşı
11 0 -
Kükürd kolçedam
18 <1> .M
ə
rm
ə
r
19 B -Gil
12
O -^örək duzu
13
i
-Şoran
duzu
14
3 -Qızıl
20 0 -Sement
Il-Sənaye qovşaqlarının funksional xüsusiyyətləri
A - Hasilat sənayesi qovşaqları
^ -Neft-qaz xammalı
3 E
jHm -Qara metal filizi
4
W
I -Əlvan metal filizi 5 g -Mədən kimyası xammal
-Tikinti materialları xammalı
B - Emal sənaye qovşaqları
#
-Neft-qaz xammalı
5 ® -Kimya sənayesi
d]]tı -Qara metallurgiya
6
® -Tikinti sənayesi
^
-Əlvan metallurgiya
7 @ -Yeyinti sənayesi
4
Q
-Maşınqayırma və metal emalı
8
0
-Toxuculuq
C - Hasilat və cmat(qarışıq tip) sənaye qovşaqları
1
-Neft -kimya sənayesi
3
g -Meşə və ağac emalı 5 |
2
H -Mədən kimyası
4
^
-Mədən metallurgiya(əlvan)
9
@ -Elektroenergetika
•|0
® -Yüngül sənaye
-Mədən metallurgiya(qara)
II - Böyüklüyünə (istehsal həcimə görə) və yetkinlik dərəcəsinə görə sənaye qovşaqlan
Tarixən formalaşdınimış və iri sənaye qovşaqları
Sovet sənayeləşdirilməsi dövründə fonnalaşdınimş və orta sənae qovşaqları.
Formalaşmağa başlayan kiçik sənaye qovşaqlan
Q Digər sanaye mərkəzləri
111 - Sənaye qovşaqlarının fonnalaşma şərait yaradan
faktorlar — - Xammal və yaxud yanacaq- energetika ™ -
Əlverişli nəqliyyat - coğrafi mövqeyinə yaxınlıq ~ -Təbii
və əmək resurslarına əsaslanan
117