Ağazeynal A.Quvhanzadə
iqtisadi- sosial strateji problemlərinin həlli istiqamətlərinin nəticəsi kimi
ölkəmizdə insan inkişaf indeksi Ümumi Daxili Məhsul indeksinin artmasına
və onun dinamik inkişafının yüksəlməsinə səbəb olur.
Təhlillər göstərir ki, adambaşına düşən ÜDM və insan inkişaf indeksi
arasında əlaqə yoxsulluğun azalması tələbləri üçün Azərbaycanda əlavə milli
potensialın olduğunu göstərir.
Azərbaycan Rsepublikasında insanın inkişafı haqqında hesabatın
(2004-cü il) materiallarının təhlili göstərir ki, ölkədə insanın inkişaf indeksi və
onun tərkib hissələri üzrə dəyişmələr son illərdə yüksəlmişdir.
Azərbaycanda insan inkişafı indeksinin qeyri-bərabərlik, hər şeydən
əvvəl, demoqrafiyanın və insan resurslarının dinamikasının, həyat
fəaliyyətinin bütün sahələrinə bazar mexanizmlərinin işlənməsi ilə bağlıdır.
Bundan əlavə demoqrafik proseslər, o cümlədən məşğul əhalinin və işsizlərin
faktiki sayı daxil olmaqla, əmək bazarı barədə kifayət qədər tam informasiya
yoxdur. Həm də nəzərə almaq lazımdır ki, müxtəlif informasiya
mənbələrindən alınmış rəsmi və qeyri-rəsmi məlumatlar, ekspert
qiymətləndirilmələri kombinə edilərkən faktiki məlumatlarda qeyri-
müəyyənlik yaranır.
Bununla əlaqədar olaraq informasiyanın natamam və qeyri-dəqiq olması
şəraitində insanın inkişafı indeksinin təhlili məsələsi xüsusi aktuallıq təşkil
edir.
100.
Muvadov Ş.M. GöstavUən əsəri səh. 215.
-------
=
96
- ...... ^
InsanŞünaslıq
Azərbaycan Respublikasının müasir və gələcək iqtisadi strategiyasına
uyğun olaraq beynəlxalq miqyasda da öz mövqeyini saxlamaqdadır. Bir sıra
ölkələr ilə müqayisədə (eyni təbii şəraiti, əhali, adambaşına düşən enerji
istehsalı və s.) ölkəmiz müəyyən səviyyədə potensiala maklikdir. Beynəlxalq
və yerli ekspertlərin rəyinə görə Azərbaycan əgər yüksək tex- noloji-istehsal
proseslərə tamlıqla nail ola bilsə, bu onun insan inkişafı indeksinin ardıcıl
olaraq artırılmasına nail ola bilər.
Perspektiv inkişafın tələbləri baxımından Azərbaycanın insan
potensialının inkişafı çərçivəsində insan inkişafı indeksinin göstəriciləri ilə
yanaşı, insan potensialının resurs parametrini, intellektual səviyyəsini də
müəyyənləşdirmək imkanına malik olmaq lazımdır. Məntiqi olaraq ölkəmiz
iqtisadi təkamülə nail olmaq üçün demoqrafik inkişaf potensialına, əhalinin
təbii təkrar istehsal prosesinə (təbii artıma) kifayyət qədər imkanlar
mövcuddur.
97
Ağazeynal A.Oıırhanzada
ALTINCI BOLMƏ
İNSAN RESURSLARI: STRATEGİYASI, İDARƏ
EDİLMƏSİ MODELİ
İNSAN RESURSLARI: DAYANIQLI İNKİŞAF
STRUKTUR MODELİ
B
əşəriyyətin ümumi tərəqqisi ictimai quruluş ilə birlikdə insan re-
surslarının dayanıqlı kompleks istifadə edilməsi çərçivəsindən ası-
lı olmuşdur. Məntiqi olaraq cəmiyyətin təkamülü onun fiziki və intellek-
tual səviyyəsinin yaradılması, idarə edilməsi modelinin nə dərəcədə fəa-
liyyəti ilə nəticələnir:
* Onun tərkibinə intellektual əmək qabiliyyətli əhali düşür;
* Ölkənin fiziki və zehni cəhətdən inkişaf etmiş insan resursları daha aktiv
fəaliyyət kəsb edir;
* İntelletual əhali- ölkənin potensial insan resursları hesab edilir;
* Hər bir ölkənin insan resursları strateji məqsəd daşıyır.
İnsan resursları qlobal xarakterli olub, insan potensialının idarə edilməsi
sosial-iqtisadi strukturları optimallaşdırır və nəticədə isə beynəlxalq sistemin
(siyasi, iqtisadi, sosial və s.) formalaşmasına imkan yaradır. Digər bir tərəfdən
isə insan resursları kapital tutumlu olduğu üçün ondan optimal qaydada
istifadə edilməsi mühüm şərtlərdən sayılır. Elmi mərkəzlərə istinad edərək,
belə bir nəticəyə gəlmək mümkündür ki, dünyanın qlobal inkişafı və idarə
edilməsi modelində intellektual insan amili durur. Bu baxımdan göstərə
bilərik ki, inkişaf etmiş ölkələrin potensial strukturların sistemli elmi-texniki
tərəqqisi- insan resurslarından keyfiyyətli, optimal dərəcədə istifadə edilməsi
qanunlarından irəli gəlir. Əhatə etdiyi təsir çərçivəsinə görə insan potensialı
elmi dialektikanın tərkib hissəsidir:
İnsanŞünaslıq
Buna görə də insan potensialın dialektikası (yunan sözü "dialoqo"-
mübahisə etmək, müşahidə aparmaq) təbiət, cəmiyyət, təfəkkür və idrakın
ümumi qanunlarına əsasən idarə edilir.
İnsan resurslarının idarə edilməsi dialektik qanunları mühitinin bütün
aspektlərini və özünə inteqrasiya edilməsi baxımından formalaşmasını tələb
edir.
Cəmiyyətin ümumi inkişafı əsasən üç komponent üzərində qurulmuşdur:
insan resursu, enerji resursu və maddi resurs:
1
Cəmiyyətin ümumi inkişafı
'
1
iqtisadi inkişaf
Resurs
İdarə edilmə
prosesi
>• Texnoloji prosesi
İnsan resursların inteqrasiya modeli
İnsan resurslarının idarə edilməsi istehsal sahələrinin optimalhğını elmi
tədqiqatlarının insan amilində öz təzahürünü əks etdirir. Bu cəhətdən insan
amilinə kapital qoyuluşu nəticəsində cəmiyyətin dayanıqlı inkişafı optimalhq
dərəcəsinə çatır, başqa sözlə, iqtisadi təşkilatlar öz əməkdaşlarının intellektual
səviyyəsini artırmaq məqsədi ilə kapital qoymağa cəhd göstərir. Nəticədə isə
iqtisadi qurum kadrların intellektuallığının "məhsuldarhğı''nı nəzərə alaraq
idarəetmə strategiyasım təşkil edir.
İnsan resursların idarə edilməsi strateji bir sistemdir. O , cəmiyyəti idarə
edir, istehsal sistemini yaradır və tənzimləyir, "resurs-məhsul" modelinin
texnoloji əsasını tutur.
99
Dostları ilə paylaş: |