ƏŞİr bəŞİROĞLU

Əşir Bəşiroğlu 
 
333 
 
çoxlu mal-
qarası  əsasında  əvvəlcə  “Nağdalı”  heyvandarlıq  sovxozu  yaradılmış, 
daha sonra is
ə  ona  Kirovun  adını  verməklə-Kirov  adına  maldarlıq  sovxozu 
demişlər və bu sovxoz sovetlər 1991-ci ildə dağılana qədər fəaliyyətdə olmuşdur.) 
mülkünd
ə bolşeviklər, hətta  onların  arasında  olan  Sultan  bəyin nökər-naibləri də 
burada özl
ərini  yaxşı  aparmadığına  və  əndazələrini ötdüklərinə  görə  qeyrətim 
q
əbul etmədi, oraya getməli  oldum.  Baxmayaraq  ki,  xalam  oğlu  Müseyib  bəyi 
Sultan b
əy  öldürtmüşdür.  Orada  nə  görsəm  yaxşıdır,  dünənki nökər-naiblər 
x
əncərlərini  yorğan-döşəyə,  yastığa,  mütəkkəyə  soxaraq  cırır  və  qu-quşunun 
tükl
əri aləmi bürümüşdü, ağız deyəni qulaq eşitmirdi, mənə də fikir verən yox idi. 
Çar
əsiz  qalıb  havaya  bir  güllə  atdım  və  dedim ki, ay bədbəxtlər,  bu  yastıqların 
günahı  nədir?!  Öz  yastıqlarınızın  içini  samanla  doldurursunuz,  bundansa,  bu 
yastıqları, yorğan-döşəkləri öz aranızda bölüşdürün. Bu sözdən sonra Sultan bəyin 
Nağdalıdakı  ev  əşyalarının  üstündə  dava-dalaş  başlandı.  Mən isə  buradan 
uzaqlaşmağa üstünlük verdim. 
Müseyib b
əyin ölüm əhvalatı  M.C.Bağırova  çatanda  o  artıq  “ÇK”  deyilən 
qurumun r
əhbəri idi. Bağırovun həmin dəqiqələrdə keçirdiyi hisləri başa düşmək 
ç
ətin olsa da bu məsələ  ilə  bağlı  onun  gördüyü  tədbirlər nəyi isə  dərk etməyə 
imkan  yaradır.  Belə  ki,  Bağırov  kifayət edəcək qədər  “ÇK”  silahlılarını  seçdiyi 
gec
ələrin birində  Alıyanlı  kəndi  ətrafında  düzür.  Onlara  əmr edir ki, kəndə 
gir
ənlərə və arvad-uşaqla işiniz olmasın. Amma, gözə görünən və kənddən çıxmaq 
ist
əyən hər bir kişi güllələnməlidir. Əmr verildiyi kimi icra edilir, Alıyanlıda xeyli 
kişi, günahı oldu-olmadı məhv edilir.  
M
ərkəz qaşısında məsələyə şərh verən Bağırov bəyin əsl bolşevik (biletsiz), 
əsl kommunist, əsl Leninçi və  proletarların  müdafiəçisi  olduğunu  bildirir,  onun 
şəxsində çox böyük bir kommunisti itirdiklərini urək ağrısı ilə söyləyir. O, sözünün 
sonunda qeyd edir ki, g
ərək bu kəndi tam məhv edəydik, lakin, biz dədəbabadan 
arvad-
uşağa əl qaldırmağı özümüzə rəva bilməmişik.Hesab edirəm ki, elə burada 
oturanlar da m
ənimlə həmfikirdilər,baxmayaraq ki, Müseyib bəy kimi kommunistə 
d
ə  əl  qaldıran,onunla  bir  süfrədə  çörək yeyən, dostluq edən  bu  kişiləri həmin  əl 
d
əymədiyimiz  qadınlar  bu  dünyaya  gətirmişlər.  Amma,  Laçında  Müseyib  bəylə 
M.C.B
ağırovun  bu  münasibətlərini demək  olar ki, heç kim bilmirdi. Odur ki 
Müseyib b
əyin ailəsi də  bütün qohum-övladaları  kimi  çox  pis  günə  qalmışdı, 

---

C
əsur qardaşlar 
334 
 
yaşayış  yerləri tam məhv  edilmişdi.  Hətta sirf əkin-səpinlə, yaxud cüzi mal-qara 
t
əsərrüfatı ilə məşğul olan və bəy adını öz soy adının sonunda eşitməkdən, yaxud 
xeyir-
şərə  gedəndə, yeganə  bəy  paltarını  əyninə  keçirməkdən  başqa  heç  nəyin 
sahibi olmayan b
əylər də  hədəfdə  idilər.  Qaçanlar  qaçmış,  tutulanlar  tutulmuş, 
öldürül
ənlər  öldürülmüş,  digərləri bəyliyini  danmış,  hansının  digər nəsillərlə 
qohumluqları varsa-oralı olduğunu sorğu-sualda bildirməmiş, soy adlarını danmış, 
bir sözl
ə  nəsl səcərələrindən  etiraz  etmişlər. Bəzən də  torpaqlarını,  heyvanlarını, 
mülkl
ərini könüllü olaraq hökümətə, kolxoza verəndə  belə, onları  kolxoza 
götürm
əmişlər. Bu əziyyətlərə  dözməyən Müseyib bəyin  xanımı  (Sultan  bəyin 
qohumu)  Xurşud  xanım  dünyasını  dəyişəndə,  iki  kiçik  yaşlı-Zeynəblə, Kamran 
kiçik bir daxmada yiy
əsiz  qalırlar.  Müseyib  bəyin  ata  qohumlarından  olan 
Əbdülkərim bəy  “ÇK”nın  sorğu  sualından  iflic  olub,  yorğan  döşək xəstəsi 
olmuşdur. Ona qulluq etməyə bir insanın gücü çatmırdı. Amma, qohum-övladı sağ 
olsunlar. Gündüz g
ələ  bilməyənlər, gecə  gəlib  kişiyə  baş  çəkir,  əlindən gələni 
edirl
ər.  Zeynəblə  Kamran da buraya gələr, Allah verəndən dadar, bəzən də  elə 
burada da gec
ələyərdilər. Belə gecələrin birində uşaqlara yazığı gələn Əbdülkərim 
b
əy və xanımı Əsli xanım arasında Müseyib bəylə Bağırovun əlaqəsindən qorxa-
qorxa olsa da, söhb
ət gedir. Zeynəb böyük uşaq idi, özü də atası kimi qorxu nədi 
bilm
əzdi. Səhərisi gün evlərindən 2-3  km  aralıda  “Kiş  pəyələri”adlanan yerdə 
yaşayan  başqa  bir  qohumugilə  gedir və  bildirir ki, məni  aparın  M.C.Bağırovun 
yanına,  mən  ona  bizim  günahsız  olduğumuzu  deyəcəyəm. Qohumlar pərişan 
olsalar da Zeyn
əbə  söz  verirlər,  havalar  işıqkən  qardaşının  yanına  qayıtmağı 
tövsiy
ə  edirlər. Zeynəbdən sonra burada qərara  alınır  ki,  M.C.Bağırova  əhvalat 
haqda bir m
əktub yazsınlar və bəlkə də bu məktubu digər qohumlar üçün də xeyri 
oldu. El
ə  də  edirlər.  Araflıda  qalan  yeganə  yazıb-oxumağı  bacaran  qohumun 
yanına gələrək Zeynəbin fikrini ona çatdırırlar. Həmin şəxs Zeynəbin adından uşaq 
x
əttinə  bənzər xətlə  sadə  bir məktub  yazıb,  Bağırovdan  kömək istəyirlər və 
m
əktubu gecəynən gətirib Şuşadakı poçt məntəqəsinin qapısından asılmış qutuya 
atırlar. Bir müddətdən sonra Laçın rayon partiya təşlikatının katibi, polisi, icarəyə 
komit
əsinin sədri xeyli ərzaq, pal-paltar və  s. ilə  gəlirlər. Bülövlük kəndində, 
kolxozun s
ədrini, komsomolu da oraya çağıtdırırlar. Yerindəcə uşaqların vəziyyəti 
il
ə  tanış  olurlar,  digər insanlarla söhbət  aparırlar.  Buradakı  adamlar  Laçının 

---