Fərhad məMMƏdov tahiRƏ allahyarova

AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ
[yaranması, inkişafı və perspektivləri]
92
TBMŞ-nin  mövcud  ənənəvi  ABM-dən  bir  sıra  üstün  cəhətləri  mövcuddur. 
Belə ki, TBMŞ:
1) qlobal məkanda əlaqəli şəkildə fərdi və ictimai infrastruktur yaradaraq, yeni 
ideyaların və siyasi nailiyyətlər haqqında məlumatların tez və effektiv surətdə 
koordinasiyası və yayılmasını təmin edir;
2)  istənilən  yerdə  baş  verən  siyasi  yeniliklər  haqqında  məlumatlı  olmaq  üçün 
ənənəvi “beyin mərkəzləri” ilə münasibətlər qurur və onlara öz istiqamətləri 
çərçivəsində qeyd olunan məsələlər üzrə təhlil aparmaq, şərh etmək üçün daha 
geniş imkanlar yaradır;
 3) potensial olaraq, güclü bilik və təcrübə nəticəsində ərsəyə gələn innovativ və 
kreativ layihələrin - istər ideya olsun, istərsə də texnologiya - daha da effektiv 
olmasında, geniş yayılmasında və tətbiqində mühüm rol oynayır. 
Ədəbiyyatda bu cür mərkəzlərin təsnifatı və şəbəkələşmə nümunələri göstərilir.
16
1-ci cədvəl: Transmilli Beyin Mərkəzləri Şəbəkəsinin növləri
Şəbəkənin
növü
Nümunələr
Əsas
mahiyyəti
təşkil
edən
oby
ek
t
Üzvlülük
üçün
cəlbedici
(stimul)
mexanizmlər
Şəbəkədə
koor
dinasiya
(əlaqələndir
mə)
Daxil
olmaq
üçün
əsaslar
Açıq şura
GDNet
(Qlobal
İnkişaf
Şəbəkəsi),
AKNF,
LOGİN
Biliklər “beyin
mərkəzləri”
aralarında yayılır,
eyni zamanda
başqa auditoriyalar
da daxil ola bilər –
siyasətçilər (AKFN),
yerli hökumətlər
(LOGİN). Bəziləri isə
müxtəlif mövzular
üzrə on-line
şəkildə müzakirələr
keçirirlər.
İnformasiyanı
əldə etmək və
əlaqələr qurmaq
üçün effektiv
vasitələr
Zəif
Açıq: özləri
seçilirlər
Lider olan
donor
təşkilatı və
ya rəsmi
patronaj
altında
olan Beyin
Mərkəzlərinin
Assosiasiyası
Açıq
Cəmiyyət
İnstitutu
(ACİ) (OSİ
– siyasi
mərkəz)
Müxtəlif mövzular
üzrə dəyirmi
masalar və imkan
dərəcəsində texniki
dəstək
Əhəmiyyət kəsb
edən sahələrdə
biliklərin
artırılması;
Donordan olan
dəstək
Yumşaq
Qapalı: donor
tərəfindən seçilir,
üzvlər OSİ ilə
xüsusi və davamlı
əlaqədədir- lər
16 Yenə orada

---

AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ
[yaranması, inkişafı və perspektivləri]
93
ASEAN-
İSİS
Xarici siyasət
və təhlükəsizlik
məsələləri üzrə
yüksək səviyyədə
müzakirələrin
keçirilməsi
Siyasi toqquşma
(təsir)
Güclü
Qapalı: yalnız
ASEAN ölkələri
institutları üçün
açıq; ASEAN və
mövcud üzvlər
tərəfindən
seçilirlər
Qlobal
Beyin
Şəbəkəsi
Elit “beyin
mərkəzləri” və
siyasətçilər arasında
siyasi dialoq
Biliklərin
artırılması;
aydın görünmə,
potensial siyasi
toqquşma (təsir)
Zəif
Qapalı: sponsor
tərəfindən
seçilirlər; üzvlər
mövzu üzrə
dəyişirlər
Yeganə lider
təşkilatı
nəzdində
fəaliyyət
göstərən Beyin
Mərkəzlərinin
Assosiasiyası
Keçid
formatlı
siyasi
şəbəkə
- (Lider
Şəhər
İnstitutu)
Üzvlər siyasi
tədqiqatlar aparır
və texniki dəstək
layihələrini icra
edirlər
Sabitlik, yeni iş
sahələrin inkişafı,
xarici ölkələrdə
fəaliyyət
göstərmək,
internet və
marketinq
kimi vasitələr
ilə müəyyən
sahələrdə
fəaliyyət
aparmaq
Yumşaq
Qapalı:
artıq üzv olanlar
yeni üzvləri seçirlər,
hər bir üzv yeni
üzv olmaq istəyən
insanı namizəd
kimi təqdim edə
bilər. Vacib cəhət
ondan ibarətdir ki,
üzvlər üçün xarici
ölkələrdə iş birliyi
qurmaq imkanı
yaradılır.
İNT-
İqtisadi
İnkişaf
Mərkəzi
Biliklər paylanılır; elmi
tədqiqatlar aparmaq
və siyasi əlaqələr
qurmaq sahələrində
üzvlər arasında
rəqabət; layihələrin
icrasında üzvlərə
imkan dərəcəsində
dəstək olmaq; bəzi
layihələrin xüsusi
dəstəyi
Layihə
haqqında olan
informasiyanın
effektiv şəkildə
əldə olunması;
elmi tədqiqat
işlərinin çap
olunması;
beynəlxalq
ekspertlərin
məsləhət və
tövsiyələri
Zəif/
Yumşaq
Qapalı: maliyyə
vəsaitlərinin
artırılması ilə
dəstək; elmi
tədqiqatların
aparılmasına açıq
dəstək; üzvlərin
yazdığı elmi
işlər haqqında
informasiyanın,
xülasələrin
yayılması və
siyahıya salınması
TEPSA
Avropa İttifaqı və
onun inkişafı ilə
bağlı olan biliklərin
yayılması; əsasən
konfransların
keçirilməsi vasitəsi
ilə. Siyasi inkişaf da
həmin mövzuları
əhatə edir.
Mövqe; mümkün
siyasi təsir
Güclü
Qapalı: Avropa
İttifaqına üzv olan
hər dövlətdən yalnız
bir nəfər

---

AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ
[yaranması, inkişafı və perspektivləri]
94
2-ci  cədvəl:  Aparıcı  Transmilli  Beyin  Mərkəzləri  Şəbəkəsi  haqqında  əsas 
məlumatlar
Növ/ Təşkilat
Prinsipial
institutsional
dəstək
Region
İştirak edən “beyin
mərkəzləri”nin sayı
İnternetdə rəsmi
səhifəsi
GDNet (Qlobal
İnkişaf Şəbəkəsi)
Dünya Bankı
Açıq Məclis,
dünya üzrə
800 +
www.GDNet.org
AKNF (Afrika Bilik
Şəbəkələrinin
Forumu)
Afrika üzrə
Afrikanın İnkişafı
Forumunun
İqtisadi Komitəsi
Afrika
başlanğıc
mərhələsindədir
www.unsia.org/aknf/
LOGIN
Açıq
Cəmiyyət
İnstitutu
(Budapeşt),
yerli
hakimiyyət
təşəbbüsü
Şərqi Avropa və
keçmiş Sovet İttifaqı
bilinməyən
başlanğıc
mərhələsindədir
www.logincee.org
Lider olan donor təşkilatı və ya patronaj altında olan “beyin mərkəzləri”nin assosiasiyası
ASEAN –
Beynəlxalq
və Strateji
Araşdırmalar
İnstitutu- İİSS
ASEAN
Asiya
8
Qlobal Beyin
Şəbəkəsi
Yaponiya
Beynəlxalq
Dəyişmələr
İnstitutu
dünya üzrə
dəyişkən
www.jcie.
or.jp
OSI aid olan siyasi
mərkəzlər
Açıq Cəmiyyət
İnstitutu (Budapeşt) Şərqi Avropa
9
www.osi.hu
Yeganə lider təşkilatı nəzdində fəaliyyət göstərən “beyin mərkəzləri”nin assosiasiyası
TPN – Keçid Siyasi
Şəbəkə
Şəhər İnstitutu –
Vaşinqton
Şərqi Avropa və
keçmiş Sovet İttifaqı
9
www.
urban.org\
tpn
İCEG – İqtisadi
İnkişaf Beynəlxalq
Mərkəzi
müxtəlif (dəyişilən)
mənbələr
dünya üzrə
100+ ölkədə 300+
“beyin mərkəzi”
www.iceg.
org
Trans Avropa
Siyasi Tədqiqatlar
İnstitutu - TEPSA
federal dövlətlər
(Böyük Britaniya
Beyin Mərkəzi)
Avropa İttifaqı
15 (hər Aİ üzv
olan dövlətdən
yalnız bir nəfər),
4 assosiasiya
(assosiasiyadan
əvvəlki pillədə
olan dövlətlər)
www.tepsa.
be

---