G abduraxmanova

Piscicola geomelra
deyarli har doim 
baliqlarda parazitlik qiladi. Suv havzalarida ko'pincha chig‘anoqli zuluk 
klepsina 
(Glossosiphonia complanata)
uchraydi (93-rasm).
Odatda, ularning uzuniigi 3 sm atrofida boMib, chuchuk suv 
mollyuskalarming har xil turlarini (shiliiqlami, g'altaksim onlam i va
297

---

boshqa shilaqqurtlam l) tutib yeydi. C hig‘anoqIi zuluklarda nasi uchun 
qayg'urish kuchli rivojlangan. U lar pillalarini gavdasining qorin 
tom oniga yopishtirib oladi va bu vaqtda ona zuluk kam harakat qiladi. U 
biron o'sim iikka so‘rg‘ichlari bilan yopishib, gavdasini tebrantirib 
turadi. Pilladan yosh zulukchalar chiqqanda ham, ona zuluk o‘z holatini 
o ‘zgartirmaydi. Odatda, yosh zulukchalar o ‘z sorgichi bilan onasining 
qom i tom oniga yopishganicha bir necha kun qoladi so'ngra onasidan 
ajralib, mustaqil hayot kechirishga o'tadi. Ayrim xartumli zuluklarda 
haqiqiy jabrasi boMadi.
Xartum li zuluklam ing ayrim turlari qushlarda parazitlik qiladi. 5 
sm gacha keladigan bu zuluklar suvda suzuvchi qushlaming og‘iz b o 'sh ­
ligM va nafas yoMlariga yopishib, qon so ‘rib yashaydi. Ayrim havzalarda 
ular g‘oz, o‘rdak va boshqa xonaki qushlarda parazitlik qilib, 
parrandachilik xo‘jaligiga katta zarar yetkazadi.
B a’zi xartumli zuluklar toshbaqa, krab va, hatto, odamlarda ham 
parazitlik qiladi. Xartum li zuluklar 3 tadan 5 tagacha pilla qo'yishi 
mumkin. B itta zuluk 65 tadan 611 tagacha tuxum qo‘yadi.
A В
D
9 3-rasm . Z u lu k la r 
A.B. - tibbiyot zulugi (orqa va 
qorin tom ondan), D - klepsina 
zulugi, E — soxta pillali zuluk, 
F - baliq zulugi.
J a g ‘li z u lu k la r (G n a th o b d ella) turkum iga kiruvchilar ko‘pchili- 
gida ogMz bo‘shligMda ja g ‘ apparati boMishi bilan xarakterlanadi. Bu 
turkumga kiruvchi zuluklarda 5 ju ft ko‘z va qo‘shilish organi bor. Ular
298

---

mnm
о т «(им n u ' i l b ,
bu’zida esa mayda umurtqasizlar bilan ovqatlanadi. 
Vhh|l( I* HirliuUla JugMari kichrayib ketgan.
I Ibhlvol zulugi 
(llirudo medicinalis)
ja g ‘li zuluklar turkumining 
ниц imihlm vnkilidir. Uning ogMz bo‘shlig‘ida 3 ta jagM boMib, har bir 
legMdit 
100 
gn
yaqin xitini tishlari boMadi. 2 5 -3 0 sm gacha uzunlikdagi 
lib b ly o l 
/uluklari MDHning janubida, y a’ni Markaziy Osiyo, Qozo- 
i *
t i i « m i .
Knvkuz, Moldaviya va Janubiy Ukrainaning turli suv 
Ii»i\ /
11
1rii iiIn ko‘plab uchraydi. Tibbiyot zulugi har xil umurtqali 
I hi \ vonlomlng qoni bilan ovqatlanadi. Lekin uning asosiy ozuqa manbai 
Imi 
1
м
1
ф |
1
иг va sutcmizuvchilardan qoramollar hisoblanadi.
I oblatdft tibbiyot zulugi uchinchi yili jinsiy voyaga yetadi va bir 
у Drill bit marta yoz oylarida pilla qo‘yadi. Laboratoriya sharoitida esa 
W illy 
voyaga yetgan zuluklarning 12-18 oy ichida o‘stirish mumkin va 
h
I
hi
yllnlng turli fasllarida har 6 -8 oy ichida pilla qo‘yishi mumkin. 
I llililyi»t /ulugining pillasida 15 tadan 30 tagacha tuxum bo‘ladi. Bitta 
llhhlyot /ulugi 10 sm3 qon so ‘rishi va shundan so‘ng 1,5-2 yil 
UVi|Nllnnmay yashashi mumkin.
XIX asr oxirlarigacha tibbiyot zulugi xalq tabobatida turli 
kannlliklarni, ya’ni ko‘zning ichki bosiini ortib ketishiga aloqador ko‘z 
klinlliklarinl (glaukoma) davo qilishda, miyaga qon quyilganida, 
glportoniyada, yomon yaralar chiqqanida ko‘p qo‘llanilgan. Masalan, 
l (M0-yillarda Fransiyada yiliga 25 mln. dona tibbiyot zulugidan 
tabobatda foydalanishgan. Hozirgi paytda ham tibbiyot zulugidar; 
tabobatda ayrim kasalliklarga qarshi, ya’ni qon bosimini pasaytirish 
mnqhiidida keng qoMIaniladi. Shuning uchun ham tibbiyot zulugini faqat 
lablly suv havzalaridangina ushlash bilan qanoatlanmasdan, balki ular 
alohida pitomniklarda ham kO‘paytirilmoqda. Jag‘li zuluklarga tibbiyot 
zulugidan tashqari soxta ot zulugi